იდიოტიზმი ანუ იდიოტია არის თანდაყოლილი ან ადრეულ ბავშვობაში განვითარებული ჭკუასუსტობის (ოლიგოფრენიის) ყველაზე მძიმე ფორმა - ღრმა გონებრივი ჩამორჩენილობა, რომელსაც თან ახლავს აზროვნებისა და მეტყველების უნარის სრული ან ფაქტობრივად სრული უქონლობა.
ჭკუასუსტობა შეიძლება გამოიწვიოს:
- მემკვიდრეობითმა ფაქტორებმა;
- ჰორმონული დარღვევების, წითელასა და სხვა ვირუსული დაავადებების, სიფილისის, ტოქსოპლაზმოზის გამო მუცლადყოფნის პერიოდში მიღებულმა დაზიანებამ;
- მუცლადყოფნის ან ახალშობილობის პერიოდში გადატანილმა ასფიქსიამ, სამშობიარო ტრავმამ, დედისა და ნაყოფის სისხლის იმუნოლოგიურმა შეუთავსებლობამ - რეზუსკონფლიქტმა, ადრეულ ასაკში მიღებულმა თავის ტრავმამ, საბავშვო ინფექციებმა, თანდაყოლილმა ჰიდროცეფალიამ.
სიმპტომები და მიმდინარეობა. იდიოტი გარეგან გამღიზიანებლებზე არ რეაგირებს ან რეაგირებს პრიმიტიულად, მეტყველების ნაცვლად გამოსცემს ხმებს და არ ესმის სხვისი ნათქვამი. თვითმომსახურების უმარტივესი ჩვევებიც კი არ გააჩნია - არ შეუძლია დამოუკიდებლად დაჯდომა, ზოგჯერ საჭმელს დაუღეჭავად ყლაპავს (ასეთ ავადმყოფებს მხოლოდ თხევადი საკვებით კვებავენ). ახლობლებს ყოველთვის ვერ არჩევს უცხოებისგან. ელემენტარული ემოცია მხოლოდ კმაყოფილებისა და უკმაყოფილების დროს უჩნდება. უკმაყოფილებას ხშირად გამოხატავს ყვირილით, ბრაზობს, აგრესია ეუფლება და არცთუ იშვიათად საკუთარ თავს აყენებს ზიანს. იდიოტი პასიურია, მოთენთილი, უმეტესად წევს, თუმცა ზოგჯერ აღეგზნება, ასრულებს სტერეოტიპულ მოძრაობებს (ქანაობს, უკრავს ტაშს და ა.შ.). ფსიქიკის ღრმა განუვითარებლობას თან ახლავს ფიზიკური განუვითარებლობა და დეფექტები. თუ ეს მანკები სიცოცხლესთან შეუთავსებელია, ავადმყოფი დაბადების შემდეგ მალევე კვდება. იდიოტიზმით დაავადებულს სჭირდება მუდმივი ყურადღება და თვალყურის დევნება. ასეთ ადამიანებს სპეციალურ ინტერნატებში ათავსებენ.
მკურნალობა და პროფილაქტიკა. იდიოტიის მკურნალობა ავადმყოფობის მიზეზზეა დამოკიდებული და სიმპტომურია. ნივთიერებათა ცვლის გასაუმჯობესებლად ინიშნება ნოოტროპები, ცერებროლიზინი, გლუტამინის მჟავა, ლიპოცერებრინი, ტარდება ვიტამინოთერაპია. ქალასშიგა წნევის დასაქვეითებლად ვენაში კეთდება მაგნეზია, ინიშნება გლიცერინი და დიაკარბი. ძლიერი შეკავების შემთხვევაში იყენებენ სტიმულატორებს (სინდოკარბს, ჟენშენს, ალოეს), აგზნების შემთხვევაში - ნეიროლეპტიკებს, გულყრების არსებობისას - კრუნჩხვის საწინააღმდეგო საშუალებებს.
იდიოტიის პირველადი პროფილაქტიკა გულისხმობს სამედიცინო-გინეკოლოგიურ კონსულტაციებს, ორსულზე მუდმივ მეთვალყურეობას, მავნე სამუშაოდან მის გათავისუფლებას, ორსულობის პერიოდში (განსაკუთრებით - პირველ ტრიმესტრში) წამლების სიფრთხილით დანიშვნას, ალკოჰოლური სასმელებისა და ნიკოტინის აკრძალვას. მეორეული პროფილაქტიკა იდიოტიის ადრეულ გამოვლენასა და მკურნალობას, ადაპტაციასა და რეაბილიტაციას ითვალისწინებს.
