დემენცია ტვინის ორგანული დაზიანების შედეგად განვითარებული პათოლოგიური მდგომარეობაა, რომელიც ინტელექტის, აზროვნების, მახსოვრობის, აღქმის უნარის, მეტყველებისა და სხვა შემეცნებითი ფუნქციების დარღვევით გამოიხატება. ხშირად დაავადება პროგრესირებს, თან სდევს სოციალური დეზადაპტაცია და შესაძლოა, დაინვალიდებაც გამოიწვიოს. დემენცია უპირატესად ასაკოვან პირებს შორის არის გავრცელებული.
არსებობს დემენციის რამდენიმე კლასიფიკაცია. უნდა ითქვას, რომ ეს პათოლოგიური მდგომარეობა თავისი არსით წარმოადგენს არა დამოუ¬კიდებელ დაავადებას, არამედ სხვა დაავადების სიმპტომს. ამის კვალობაზე, გამოყოფენ:
- ნევროლოგიურ და სისხლძარღვოვან დაავადებასთან (მაგალითად, ალცჰაიმერის დაავადებასთან ან თავის ტვინის ათეროსკლეროზთან) დაკავშირებულ დემენციას;
- შინაგანი ორგანოების დაავადების (მაგალითად, ღვიძლის ან თირკმლის ქრონიკული უკმარისობის) შედეგად აღმოცენებულ დემენციას;
- ინტოქსიკაციით (მაგალითად, ალკოჰოლით, დარიშხნით, აზოტის ნარევებით მოწამვლით) განპირობებულ დემენციას.
მოხუცებულებში დემენციის მიზეზი ხშირად წამლების ხანგრძლივი გამოყენებაა. ჩვეულებრივ, ასეთი რამ შეიმჩნევა რამდენიმე პრეპარატის ერთდროულად, თანაც არაადეკვატურად დიდი დოზით მოხმარებისას. ასეთი დემენცია შექცევადია - წამლების მოხსნის შემდეგ გაივლის. ინტელექტისა და მახსოვრობის დროებითი შესუსტება ყველაზე ხშირად საძილე საშუალებებით, ანტიდეპრესანტებით, ჰიპოტენზიური და ანტიარითმიული პრეპარატებით არის განპირობებული.
დემენციის სიმპტომები სხვადასხვაგვარია და დამოკიდებულია იმ დაავადებაზე, რომლის ფონზეც განვითარდა. წესისამებრ, თავდაპირველად ვლინდება აქტიურობის, ინტელექტის დაქვეითება, აპათია, ავადმყოფი დამოკიდებული ხდება ახლობლებზე. ინტელექტის დაქვეითებისა და ინტერესთა სფეროს შეზღუდვის (ან უქონლობის) ფონზე იმატებს დაუდევრობა და საკუთარი თავის მოვლის უუნარობა. ძლიერდება გულმავიწყობა, ზოგჯერ ავადმყოფს ახლობლების სახელებიც კი აღარ ახსოვს, ავიწყდება მათი გარეგნობა, ვეღარ იხსენებს, ისაუზმა თუ არა, კვირის რომელი დღეა და ა.შ. მოსალოდნელია მეტყველების, ანგარიშისა და წერის უნარის მოშლა. ავადმყოფს ეშლება სიტყვები, მარცვლებს ადგილს უცვლის, ზოგჯერ დამოუკიდებლად მეტყველება უჭირს და მხოლოდ სხვის მიერ წარმოთქმულ ფრაზებს იმეორებს. შესაძლოა, ემოციური სფეროც დაირღვეს. მაგალითად, ზოგიერთ ავადმყოფს არ შეუძლია სიხარულისა და დარდის განცდა, ჰგავს რეალობიდან მოწყვეტილს, ზოგიერთი კი ზედმეტ და უადგილო ემოციას გამოხატავს. აზროვნებისა და ემოციის დარღვევების ფონზე შესაძლოა თავი იჩინოს ბოდვამ და ჰალუცინაციამ.
მკურნალობა. დემენციის მკურნალობა მჭიდროდ უკავშირდება მისი წარმომავლობის დიაგნოსტირებას, შემდეგ კი ძირითადი დაავადების მკურნალობას. უნდა გვახსოვდეს, რომ შემეცნებითი ფუნქციის ზოგიერთი დარღვევა (მაგალითად, ათეროსკლეროზის, ალკოჰოლური დემენციის, ღვიძლის დაავადებების დროს) შესაძლოა აღმოიფხვრას სწორად შერჩეული დიეტისა და ცხოვრების წესის შედეგად.
