ვარიკოცელე სათესლე ბაგირაკისა და სათესლე ჯირკვლის ვენების ვარიკოზული გაფართოებაა. ის ყველა ასაკში გვხვდება, მაგრამ უპირატესად 14-15 წლის მოზარდებს შორის არის გავრცელებული.
ვარიკოცელე აღმოცენდება სათესლის ვენებში წნევის მატების გამო, რაც მათი განლაგების ანატომიურ თავისებურებებს უკავშირდება. დაავადება, მარცხენა სათესლე ჯირკვალში ვენის თავისებური შესვლის გამო, უმეტესად მარცხნივ ვითარდება.
ვარიკოცელეს კიდევ ერთი მიზეზია ვენის მიჭყლეტა მეზობელი ორგანოების სიმსივნური წარმონაქმნით (უმეტესად - მისი თირკმლის ვენაში შესვლის ადგილას) ან თირკმლის ვენის თრომბოზის გამო.
ვარიკოცელეს განვითარების რისკფაქტორებია ხანგრძლივი, ინტენსიური ფიზიკური გადაღლა და დაავადებები, რომელთა დროსაც იმატებს მუცელშიგა წნევა.
სიმპტომები და მიმდინარეობა. ავადმყოფი უჩივის ქაჩვის შეგრძნებას და ტკივილს ცალ ან ორივე სათესლე ჯირკვალში, სათესლე პარკში ან შორისის მიდამოში, დაზიანების მხარეს, ასევე - სათესლე პარკის გადიდებას ან დაშვებას (უმეტესად - მარცხნივ). ტკივილი ძლიერდება ფიზიკური დატვირთვის, სიარულის, სქესობრივი აქტის დროს.
განასხვავებენ ვარიკოცელეს განვითარების რამდენიმე სტადიას.
I სტადია: ვენების ვარიკოზული გაგანიერება შეიმჩნევა მხოლოდ შეხებისას, სხეულის ვერტიკალურ მდგომარეობაში გაჭინთვის დროს.
II სტადია: სათესლე ჯირკვლის ვენების ვარიკოზული გაგანიერება თვალით შესამჩნევია. ჯირკვლის ზომა და კონსისტენცია უცვლელია.
III სტადია: სათესლე ჯირკვლის ვენების გაგანიერება მკვეთრად არის გამოხატული, ჯირკვლის ზომა და კონსისტენცია შეცვლილია.
ვარიკოცელე და უშვილობა. ვარიკოცელე აქვს მთელი მსოფლიოს მამრობითი სქესის მოსახლეობის 10-15%-ს და უშვილო მამაკაცთა 40%-ს. მეტიც: თუ ცალკე გამოვყოფთ მეორეული უშვილობის მქონე მამაკაცებს (ანუ იმ მამაკაცებს, რომელთაც ადრე ჰქონდათ ბავშვის ჩასახვის უნარი, ახლა კი - არ აქვთ), აღმოჩნდება, რომ მათ 80%-ს ვარიკოცელე აწუხებს.
ვარიკოცელეს დროს უშვილობა შემდეგი მიზეზების გამო ვითარდება: სათესლე პარკის ვენებში სისხლი სათესლე ჯირკვლიდან და მიმდებარე ქსოვილებიდან გულისკენ მიედინება. ამ დროს ის ქვემოდან ზემოთ, სიმძიმის ძალის საპირისპიროდ მოძრაობს. ვენაში სისხლის უკუდინებას ეწინააღმდეგება ვენის კედლების სპეციალური სარქვლოვანი სისტემა. ვენების გაგანიერების დროს ეს სარქვლები მუშაობას წყვეტს. შედეგად სისხლი ვენაში ქანქარასებურად იწყებს მოძრაობას. სათესლე ჯირკვლის სისხლით მომარაგება ირღვევა. მის ირგვლივ ვენური ქსელი უფრო და უფრო შესამჩნევი ხდება. იქმნება შთაბეჭდილება, თითქოს სათესლე ჯირკვალი ვენების ღრუბლით არის გარშემორტყმული. სათესლე ჯირკვლის გარშემო არსებული ვენური ბალიში ხელს უშლის ჯირკვლის გაგრილებას. სპერმატოზოიდის გამომუშავებისთვის აუცილებელი ტემპერატურა 32,5-34,5 გრადუსია, ეს კი ნიშნავს, რომ ვარიკოცელე სპერმატოგენეზს თრგუნავს. გარდა ამისა, ვარიკოცელეს დროს სათესლე ჯირკვლის ქსოვილში შეიძლება განვითარდეს ასეპტიკური აუტოიმუნური ანთება, რაც ასევე ხელს უშლის სპერმატოზოიდების წარმოქმნას.
დიაგნოსტიკა. ვარიკოცელეს დიაგნოზი უმეტესად შემთხვევით, რიგითი სამედიცინო შემოწმების დროს დაისმის. დიაგნოზის დაზუსტება ძნელი არ არის. დიაგნოსტირებისთვის გამოიყენება როგორც ტრადიციული (დათვალიერება, პალპაცია, ფუნქციონალური სინჯები), ისე ინსტრუმენტული მეთოდები (ექოსკოპია, დოპლერული სკანირება, ფლებოგრაფია). უნაყოფობის გამოსავლენად ხდება ეაკულატის გამოკვლევა. პაციენტების 65-75%-ს საგრძნობლად აქვს შემცირებული სპერმატოზოიდების რიცხვი და დაქვეითებული - მათი მოძრაობა.
მკურნალობა. ვარიკოცელეს მკურნალობა უპირობოთ უნდა იქნას დაწყებული, ვინაიდან ეს დაავადება იწვევს სათესლე ჯირკვლის სრულ ატროფიას (ზომებში შემცირებას და ფუნქციის სრულ დაკარგვას).
არსებობს ვარიკოცელეს მკურნალობის კონსერვატიული და ოპერაციული მეთოდები, მაგრამ უფრო ეფექტურად ქირურგიული მკურნალობა მიიჩნევა. ოპერაციის შემდეგ ნაყოფიერების უნარი მეტწილად აღდგება.
ოპერაციის ჩვენებად ითვლება სპერმოგრამის დარღვევები, II – III ხარისხის ვარიკოცელე, ვარიკოცელე რომელიც იწვევს სათესლე ჯირკვლის ატროფიას, ტკივილი.
დღეისთვის ოპერაციული ჩარევის 120-ზე მეტი სახეობაა დანერგილი. ბოლო ხანს იყენებენ ქირურგიული ჩარევის ნაკლებინვაზიურ მეთოდებს: სათესლე ჯირკვლის ვენის ემბოლიზაციას და სკლეროთერაპიას. სისხლის მიმოქცევის შეწყვეტის მიზნით სათესლე ჯირკვალში ჩადგმული კათეტერიდან სისხლძარღვში შეჰყავთ სპეციალური საცობი (ემბოლი) ან მასკლეროზებელი ნივთიერება.
ვარიკოცელე სქესობრივ აქტიურობაზე არ მოქმედებს, მაგრამ თუ მეორე ჯირკვალიც არასრულფასოვანია, ვითარდება ტესტოსტერონის დაქვეითება სისხლში, ქალის მიმართ ლტოლვის შემცირება, იმპოტენცია. დაავადების საწყის სტადიებზე უნდა იყოს დაწყებული მედიკამენტური მკურნალობა, მხოლოდ ასე იქნება შესაძლებელინ სათესლე ჯირკვლის ქსოვილის ცვლილებების თავიდან აცილება. გარდა ამისა რეკომენდებულია:
- ფიზიკური აქტიურობის შეზღუდვა;
- სპორტის აქტიური სახეობებისგან (მათ შორის - ჯირითისგან) თავშეკავება;
- სუსპენზორის ტარება.
