გამოყოფენ მოყინულობის 4 ხარისხს:
I ხარისხი (მსუბუქი) – წესისამებრ, ვითარდება ცივი ტემპერატურის ხანმოკლე ზემოქმედების შედეგად. ზიანდება მხოლოდ კანი. თავდაპირველად იგი ფერმკრთალია, გათბობის შემდეგ წითლდება, ზოგჯერ იღებს მუქ წითელ ფერს. ვითარდება შეშუპება. კანის უჯრედები არ კვდება. სრულ გამოჯანმრთელებას 5-7 დღე სჭირდება. I ხარისხის მოყინვის პირველი ნიშნებია წვის შეგრძნება, დაზიანებული უბნის სიწითლე და შემდგომ – დაბუჟება. ამის შემდეგ იწყება ქავილი და  ტკივილი, ზოგჯერ – უმნიშვნელო, ზოგჯერ – მკვეთრად გამოხატული.
II ხარისხის მოყინულობა სიცივის უფრო ხანგრძლივი ზემოქმედებისას ვითარდება. ამ დროს სისხლძარღვთა სპაზმი უფრო გამოხატული და გავრცობილია. თავდაპირველად კიდური ფითრდება, ცივდება, მგრძნობელობას კარგავს, მაგრამ ეს მოვლენები მოყინვის ნებისმიერი ხარისხის დროს შეიმჩნევა, ამიტომ უფრო სპეციფიკურ ნიშნად მიჩნეულია მოყინვის შემდეგ პირველსავე დღეებში დაზიანებულ უბანზე გამჭვირვალე სითხით სავსე ბუშტუკების გაჩენა, რაც ქსოვილოვანი ჰიპოქსიის შედეგად სისხლძარღვებიდან პლაზმის გამოსვლით არის განპირობებული. კანის სრულფასოვან აღდგენას 1-2 კვირა სჭირდება. ნაწიბურები და გრანულაცია არ ვითარდება. II ხარისხის მოყინულობის დროს გათბობის შემდეგ ტკივილი უფრო ინტენსიური და ხანგრძლივია, ვიდრე I ხარისხის დამწვრობისას. თავს იჩენს წვა და ქავილი.
III ხარისხის მოყინულობა სიცივის კიდევ უფრო ხანგრძლივი ზემოქმედების შედეგია. თავდაპირველად ჩნდება სისხლის შემცველი ბუშტუკები, რომლებსაც მოლურჯო-მოწითალო ძირი აქვს. აღინიშნება მგრძნობელობის დაკარგვა. მოყინული კანის ყველა ელემენტი კვდება და ბოლოს ვითარდება გრანულაცია და ნაწიბური. თუ ფრჩხილი დაიკარგა, ხელახლა ან აღარ იზრდება, ან იზრდება, მაგრამ დეფორმირებული. მკვდარი ქსოვილის მოშორების პროცესი 2-3 კვირაში სრულდება, შემდეგ კი 1 თვე დანაწიბურება მიმდინარეობს. III ხარისხის მოყინულობის დროს ტკივილის ინტენსივობა და ხანგრძლივობა უფრო მეტია, ვიდრე II ხარისხის მოყინულობის შემთხვევაში.
IV ხარისხის მოყინულობა სიცივის ხანგრძლივი ზემოქმედების შედეგია. ამ დროს ქსოვილებში ტემპერატურის დაქვეითება კიდევ უფრო მკვეთრია. ის არცთუ იშვიათად ერწყმის II და III ხარისხის მოყინულობას. რბილი ქსოვილის ყველა შრე კვდება, არცთუ იშვიათად ზიანდება ძვლები და სახსრები.
კიდურების დაზიანებული უბნები მკვეთრად ლურჯდება, ზოგჯერ მარმარილოსებრ შეფერილობას იღებს. გათბობისთანავე ვითარდება შეშუპება, რომელიც სწრაფად პროგრესირებს. კანის ტემპერატურა გაცილებით დაბალია, ვიდრე მოყინულობის ირგვლივ მდებარე უბნებზე. ბუშტუკები იშვიათად ჩნდება. თუ გაჩნდა – II და III ხარისხის მოყინულობის უბნებზე. ბუშტუკების არარსებობა, ძლიერი შეშუპება და მგრძნობელობის სრული დაკარგვა IV ხარისხის მოყინულობას მოწმობს.

დაბალ ტემპერატურაზე დიდხანს ყოფნისას შესაძლოა განვითარდეს არა მარტო ადგილობრივი, არამედ ზოგადი გადაცივებაც. ეს არის მდგომარეობა, რომელსაც იწვევს სხეულის ტემპერატურის 30⁰-ზე ქვემოთ დაცემა.
ზოგადი გადაცივების გამომწვევი ფაქტორები იგივეა, რაც ადგილობრივისა: ჰაერის მაღალი ტენიანობა, ნესტიანი ტანსაცმელი, ძლიერი ქარი, ფიზიკური გადატვირთვა, ფსიქიკური ტრავმა, გადატანილი დაავადებები და ტრავმები.
განასხვავებენ ზოგადი გადაცივების მსუბუქ, საშუალო და მძიმე ფორმებს:

• მსუბუქი: სხეულის ტემპერატურა – 32-34 ⁰C; კანი – ფერმკრთალი ან ზომიერად მოლურჯო, ბატის კანივით დახორკლილი; ციება; მეტყველების გაძნელება; პულსი – 60-66 დარტყმა წუთში; არტერიული წნევა – ნორმალური ან ოდნავ მომატებული; სუნთქვა დარღვეული არ არის; შესაძლოა, განვითარდეს I-II ხარისხის მოყინულობა.
• საშუალო: სხეულის ტემპერატურა – 29-32 ⁰C; მკვეთრი ძილიანობა, გონების დაბინდვა, უაზრო გამოხედვა; კანი – ფერმკრთალი ან მოლურჯო, ზოგჯერ – მარმარილოსებრი, შეხებისას – ცივი; პულსი – 50-60 დარტყმა წუთში, სუსტი ავსებისა; არტერიული წნევა – უმნიშვნელოდ დაცემული; სუნთქვა – იშვიათი (წუთში 8-12) და ზედაპირული; შესაძლოა განვითარდეს სახისა და კიდურების I-IV ხარისხის მოყინულობა;
• მძიმე: სხეულის ტემპერატურა – 31 ⁰C-ზე დაბალი; ავადმყოფი გონებას კარგავს, ეწყება კრუნჩხვა, აღებინებს; კანი ფერმკრთალი და მოლურჯოა, შეხებისას – ცივი; პულსი 36 დარტყმამდე ეცემა და სუსტი ავსებისაა; არტერიული წნევა მკვეთრად ეცემა, სუნთქვა იშვიათი (წუთში 3-4) და ზედაპირულია; აღინიშნება  მძიმე და გავრცობილი მოყინულობა.

პირველი დახმარება მოყინვის დროს
პირველი დახმარება დამოკიდებულია მოყინულობის ხარისხზე, ორგანიზმის ზოგადი გადაცივების თანაობაზე, ასაკსა და თანმხლებ დაავადებებზე. გულისხმობს ცივი ტემპერატურის ზემოქმედების შეწყვეტას, კიდურების გათბობას, დაზიანებულ ქსოვილში სისხლის მიმოქცევის აღდგენას და ინფექციის თავიდან აცილებას.
მოყინვის ნიშნების შემჩნევისას, უპირველეს ყოვლისა, აუცილებელია დაზარალებულის შეყვანა უახლოეს  თბილ შენობაში, გაციებულ-გაყინული ფეხსაცმელების, წინდების, ხელთათმანების გახდა. პარალელურად საჭიროა სასწრაფო დახმარების ბრიგადის გამოძახება.
I ხარისხის მოყინულობის შემთხვევაში უნდა მოხდეს მოყინული უბნის გათბობა (გაწითლებამდე) თბილი ხელებით მსუბუქი მასაჟით, შალის ქსოვილით დაზელით, დაორთქლვით, ამის შემდეგ კი საჭიროა  ბამბა-დოლბანდის ნახვევის დადება.
II-IV ხარისხის მოყინულობის შემთხვევაში სწრაფად გათბობა, მასაჟი და დაზელა არ შეიძლება. დაზიანებულ ზედაპირზე უნდა დაედოს სითბოს შემანარჩუნებელი ნახვევი (ერთი ფენა დოლბანდი, ბამბის სქელი ფენა, ისევ ერთი ფენა დოლბანდი, ზემოდან კი ცელოფანი ან ნახევრად რეზინის ქსოვილი). უნდა მოხდეს დაზიანებული კიდურის ფიქსაცია სახელდახელო საშუალებაზე (ფიცარი, სქელი მუყაო და სხვა). სითბოს შემანარჩუნებელ ქსოვილად შეიძლება გამოყენებულ იქნეს შალი, ფლანელი და სხვა.
დაზარალებულს უნდა მივცეთ ცხელი სასმელი ან საჭმელი, ცოტაოდენი ალკოჰოლი, ერთი აბი ასპირინი, ანალგინი, ორი აბი ნო-შპა და პაპავერინი.
არ არის რეკომენდებული დაზარალებულის თოვლით დაზელა, რადგან მტევნებისა და ტერფების სისხლძარღვები სათუთია და შესაძლოა დაზიანდეს, მიკროტრავმებიდან კი კანში ინფექცია შეიჭრას. მოყინული კიდურების სწრაფად გასათბობად არ შეიძლება ცეცხლზე მიფიცხება, სათბურის გამოყენება – ეს მოყინულობას დაამძიმებს. ღრმა მოყინულობის დროს უეფექტოა ცხიმის, ზეთის, სპირტის შეზელა.
მსუბუქი გადაცივების დროს საკმაოდ ეფექტურია გათბობა თბილ აბაზანაში, მაგრამ გაითვალისწინეთ: თავდაპირველად წყლის ტემპერატურა 24 ⁰C უნდა იყოს და შემდეგ თანდათან გათბეს სხეულის ნორმალურ ტემპერატურამდე.
საშუალო და მძიმე ზოგადი გადაცივების დროს, როდესაც დარღვეულია სუნთქვა და სისხლის მიმოქცევა, აუცილებელია დაზარალებულის საავადმყოფოში რაც შეიძლება მალე მიყვანა.

ლითონით მოყინვა
გვხვდება სიცივით გამოწვეული ისეთი ტრავმები, რომლებიც ვითარდება ლითონის ცივ საგანთან თბილი კანის შეხებისას. მაგალითად, თუ ბავშვმა შიშველი ხელი შეახო ან ალოკა ძალიან გაცივებული (გაყინული) ლითონის საგანი, მიწებება მას, მოცილებისას კი კანი აეგლიჯება. დაშავებული ადგილი ძალიან უსიამოვნოდ გამოიყურება, მაგრამ ჭრილობა იშვიათად არის ღრმა. მიუხედავად ამისა, მისი სასწრაფო დეზინფიცირება მაინც საჭიროა. თავდაპირველად უნდა მოხდეს თბილი წყლით ჩამობანა და წყალბადის ზეჟანგით დამუშავება, მერე კი სისხლდენის შეჩერება უნდა ვცადოთ. კარგია სტერილური ბინტით დამწოლი ნახვევის დადება. თუ ჭრილობა დიდია, აუცილებელია ექიმის ჩარევა.
თუ ბავშვმა, რომელიც ლითონს მიეწება, დასახმარებლად დაგიძახათ, მიასხით ლითონს თბილი (და არა ცხელი!) წყალი – იგი გათბება და ბავშვიც კანის დაუზიანებლად გათავისუფლდება.
უნდა გვახსოვდეს, რომ ყინვაში ლითონის საგნები შეხებისას ბევრ სითბოს გვართმევენ, ამიტომ ყინვიან ზამთარში არ უნდა მივცეთ ბავშვს ლითონის სათამაშო ნიჩაბი და დიდი ხნით არ დავსვათ ლითონის საქანელაზე.

პროფილაქტიკა
ძლიერი ყინვის დროს მოყინვისა და გადაცივებისგან თავის დასაცავად რამდენიმე წესი არსებობს:

• არ დალიოთ სპირტიანი სასმელი – ალკოჰოლური სიმთვრალის დროს, თუმცაღა იქმნება სითბოს ილუზია, ორგანიზმი დიდი რაოდენობით სითბოს კარგავს;
• არ მოსწიოთ – მოწევა ამცირებს პერიფერიებში სისხლის ცირკულაციას, ამიტომ კიდურები უფრო ადვილად ზიანდება;
• ატარეთ თავისუფალი ტანსაცმელი – ეს ხელს შეუწყობს სისხლის ნორმალურ ცირკულაციას;
• კომბოსტოსავით ჩაიფუთნეთ. ტანსაცმლის ფენებს შორის ყოველთვის არის ჰაერის ფენა, რომელიც საუკეთესოდ აკავებს სითბოს. ზედა ტანსაცმელი აუცილებლად წყალგაუმტარი უნდა იყოს.
• ვიწრო ფეხსაცმელი, ფეხსაცმელი თბილი ჩასაფენის გარეშე, ნესტიანი და ჭუჭყიანი წინდები მოყინვას უწყობს ხელს. ფეხსაცმელებს გასაკუთრებული ყურადღება მან უნდა მიაქციოს, ვისაც ხშირად უოფლიანდება ფეხები. ჩექმებში უნდა ჩაიფინოთ თბილი საფენები, ხოლო ბამბის წინდების ნაცვლად ჩაიცვათ შალისა, რადგან შალი ისრუტავს ნესტს, ფეხები კი მშრალი რჩება.
• არ გახვიდეთ შინიდან ხელთათმანების, ქუდისა და შარფის გარეშე. აჯობებს, ხელთათმანები წყალგაუმტარი და ნატურალური ქსოვილისა იყოს. ქარიან ამინდში  შინიდან გასვლამდე სხეულის ღია ნაწილებზე წაისვით სპეციალური კრემი.
• ნუ გაიკეთებთ ლითონის სამკაულებს (ბეჭდებს, საყურეებს). ჯერ ერთი, იმიტომ, რომ ლითონი სხეულზე სწრაფად ცივდება და შესაძლოა, კანზე  მოგეკროთ, რასაც ტკივილი და ტრავმა მოჰყვება, მეორეც, ბეჭედი ხელს უშლის თითში სისხლის ნორმალურ ცირკულაციას.
• ერიდეთ ადრე მოყინული უბნების ხელახლა მოყინვას – ეს კანის გაცილებით მძიმე დაზიანებას გამოიწვევს.
• თუ თოვლში ფეხები მოგეყინათ, ფეხსაცმელები გარეთ არ გაიხადოთ – ფეხები შეგიშუპდებათ და ფეხსაცმელების ჩაცმას ვეღარ მოახერხებთ. თუ ხელები გაგეყინათ, იღლიებში ამოიდეთ და ისე გაითბეთ.
• ყინვაში დიდხანს სიარულის შემდეგ შინ დაბრუნებისას შეამოწმეთ, ხომ არ გაქვთ მოყინული კიდურები, სახე, ზურგი, რადგან ნებაზე მიშვებულმა მოყინულობამ შესაძლოა განგრენა გამოიწვიოს და კიდურიც კი დაგაკარგვინოთ.
• სეირნობისას, როგორც კი შეამჩნევთ, რომ ძალიან შეგცივდათ ან კიდურები გაგეყინათ, გასათბობად თავი უახლოეს შენობას (მაღაზიას, კაფეს) შეაფარეთ.
• თუ ქარი ამოვარდა, ერიდეთ ქუჩაში სიარულს – მოყინვის ალბათობა ქარიან ამინდში გაცილებით დიდია.
• სააბაზანოდან ახალგამოსული, მით უმეტეს, სველი თმით, არ გახვიდეთ შინიდან. გახსოვდეთ, სველი კანი სითბოს უფრო ადვილად კარგავს. თუ ტანსაცმელი ან ფეხსაცმელი დაგისველდათ (მაგალითად, წაიქეცით), აუცილებელია მათი სასწრაფოდ გახდა, კარგად გამშრალება და, თუ შესაძლებელია, მშრალი ტანსაცმლის ჩაცმა. თუ ამ დროს ტყეში იმყოფებით, ეცადეთ, დაანთოთ ცეცხლი და ტანსაცმელი გააშროთ. ამ ხნის განმავლობაში ენერგიულად ივარჯიშეთ და ცეცხლთან გათბით.
• კარგი იქნება, თუ ყინვიან ამინდში სასეირნოდ მიმავალი თან ერთ-ორ წყვილ წინდას, ხელთათმანს და თერმოსით ცხელ ჩაის წაიღებთ.
• გასათვალისწინებელია, რომ ბავშვებს თერმორეგულაცია არასრულყოფილი აქვთ, ხოლო მოხუცებსა და ზოგიერთ ავადმყოფს – მოშლილი. ამ კატეგორიის ადამიანები უფრო მეტად არიან მიდრეკილნი მოყინვისკენ. თუ ბავშვს ყინვიან ამინდში სასეირნოდ უშვებთ, გაითვალისწინეთ, რომ ყოველ 15-20 წუთში ერთხელ იგი თბილ შენობაში უნდა შევიდეს გასათბობად.

მოტეხილობათა კლასიფიკაცია
კანის დაზიანების მიხედვით მოტეხილობა ორგვარია: ღია და დახურული.
ღია მოტეხილობის დროს დაზიანებულ ადგილას ჩნდება ჭრილობა და ძვალს გარემოსთან აქვს კონტაქტი, ამიტომ იქმნება მოტეხილობის არეში მიკრობების შეჭრის, ამის კვალობაზე კი ადგილობრივი და/ან ზოგადი გართულებების განვითარების საფრთხე. ღია მოტეხილობის დროს, წესისამებრ, რბილი ქსოვილები ძლიერ არის დაზიანებული, რაც ძვლების შეზრდას ართულებს.
დახურული მოტეხილობის დროს კანის მთლიანობა დარღვეული არ არის და ინფექციის შეჭრაც გამორიცხულია.

ლოკალიზაციის მიხედვით განასხვავებენ:

• სახსარშიდა მოტეხილობას;
• სახსართან ახლოს მდებარე მოტეხილობას;
• სახსრიდან მოშორებულ მოტეხილობას.

მოტეხილობის ხაზის მიხედვით კი:

• განივ მოტეხილობას – მოტეხილობის ხაზი ძვლის გასწვრივ ღერძს მიუყვება;
• ირიბ მოტეხილობას – მოტეხილობის ხაზი ძვლის გასწვრივ ღერძთან კუთხეს ქმნის;
• სპირალურ მოტეხილობას – მოტეხილობის ხაზი სპირალურად მიემართება;
• მსხვრეულ მოტეხილობას – მოტეხილობის ადგილას მრავლობითი ფრაგმენტია.

გარდა ამისა, განასხვავებენ მოტეხილობას ძვლის ფრაგმენტების შეცილების გარეშე და ძვლის ფრაგმენტების შეცილებით. ძვლის მოტეხილობის დროს მასზე მიმაგრებული კუნთების შეკუმშვის გამო ძვლის ნატეხები ხშირად შეცილებას განიცდის. შეცილება სხვადასხვანაირია: კუთხითი (მოტეხილი ძვლების ბოლოები ერთმანეთთან კუთხეს ქმნის), გვერდითი (მოტეხილი ძვლების ბოლოები განივი ღერძის გასწვრივ საპირისპირო მიმართულებით გადაინაცვლებს), სიგრძივი (მოტეხილი ძვლის ბოლოები გასწვრივ ღერძზე გადაინაცვლებს და ამ გადანაცვლების მიხედვით შეიძლება დამოკლდეს ან დაგრძელდეს ძვალი), როტაციული (ძვლის ერთი ბოლო ღერძის ირგვლივ შემოტრიალდება). როცა მოტეხილობა შეცილების გარეშეა, ძვლების შეხორცებისთვის უკეთესი პირობებია, შეცილებული მოტეხილობა კი უფრო რთულად ითვლება.

სიმპტომები. მოტეხილობის დროს ტრავმირებულ არეში აღინიშნება ტკივილი, შეშუპება, დეფორმაცია და არაბუნებრივ ადგილას მოძრაობა.
ტკივილი ძვლის მოტეხვისთანავე იწყება. იგი ძლიერია, თუ მოტეხილობას თან სდევს ნერვის დაზიანება, მასზე ზეწოლა ან მოტეხილი ძვალი ბასრი ბოლოთი აწვება რბილ ქსოვილებს. ტკივილი ძლიერდება ნებისმიერი მოძრაობის დროს, მოსვენებისას კი მცირდება. მაგრამ ტკივილი მოტეხილობის სპეციფიკური ნიშანი არ არის – ის დაჟეჟილობასა და დაჭიმულობასაც ახასიათებს.
კუნთების შეკუმშვის, სისხლჩაქცევებისა და მოტეხილი ძვლის ფრაგმენტების შეცილების გამო მოტეხილობის არე დეფორმირდება.
ნებისმიერი მოტეხილობის დროს მეტ-ნაკლებად არის გამოხატული დაზიანებული კიდურის ფუნქციის მოშლა.
არაბუნებრივ ადგილას (სახსრის გარეშე) ძვლის მოძრაობა მოტეხილობის უტყუარი, მაგრამ არა სავალდებულო ნიშანია. მაგალითად, ჩაჭედილი მოტეხილობის დროს ასეთი რამ არ გვხვდება.
მოტეხილობის ასევე უტყუარი, თუმცა არა სავალდებულო ნიშანია კიდურის დამოკლება, რაც ძვლების შეცილების შედეგია.
მოტეხილობის უტყუარი ნიშანია კრეპიტაციაც – მოძრაობისას ძვლის ნატეხების ხმიანობა. კრეპიტაცია არ აღინიშნება, თუ ძვლის ფრაგმენტები ერთმანეთს ძლიერ არის დაშორებული ან მათ შორის რბილი ქსოვილია მოქცეული.
გართულებები. მოტეხილობის ადრეული გართულებაა თრომბოემბოლია, თუ მოტეხილობა ღიაა – ჭრილობის ინფიცირება და დაჩირქება. გვიანი გართულებაა მოტეხილობის შეუხორცებლობა ანუ ყალბი სახსრის ჩამოყალიბება ან არასწორი შეხორცება, რაც გამოიწვევს კიდურის დამოკლებას, დეფორმაციას და ა. შ.

დიაგნოსტიკა. მოტეხილობის ხასიათსა და სახეობას რენტგენოგრაფიული კვლევით ადგენენ. სახსარშიგა მოტეხილობის დროს ამომწურავი ინფორმაციის მისაღებად და ოპერაციის ტაქტიკის განსაზღვრის მიზნით მიმართავენ კომპიუტერულ ტომოგრაფიას.

პირველი დახმარება. მოტეხილობის დროს პირველი დახმარება გულისხმობს ტრავმირებული კიდურის უძრავად დაფიქსირებას, რადგან მოტეხილი არის მოძრაობა ტკივილს აძლიერებს, ძვლის ფრაგმენტებს ერთმანეთს აცილებს და რბილ ქსოვილებს აზიანებს. ფიქსაციისთვის გამოიყენება არტაშანი. სასწრაფო დახმარების ბრიგადებს სამედიცინო არტაშნები აქვთ, ჩვეულებრივ მოქალაქეებს კი არტაშნებად შეუძლიათ ფიცრის ან მყარი მუყაოს ნაჭრები გამოიყენონ. თუ ხელთ არც ეს აღმოაჩნდათ, მაშინ ზედა კიდური ტანს უნდა მიეკრას, ხოლო ქვედა კიდური – ჯანმრთელ კიდურს. გარდა ამისა, დაშავებულს უნდა მიეცეს ტკივილგამაყუჩებელი საშუალება, ამის შემდეგ კი მოხდეს მისი გადაყვანა სამკურნალო დაწესებულებაში.
როცა მოტეხილობა ღიაა, დაბინძურების თავიდან ასაცილებლად ჭრილობა სუფთა ნაჭრით უნდა დაიფაროს.
დაუშვებელია მოტეხილობის დროს არაპროფესიონალის მიერ დეფორმაციის ძალით ჩასწორება, მაგალითად, კიდურის დაჭიმვით ან მასზე ზეწოლით. ჯერ ერთი, ეს გააძლიერებს ტკივილს და შესაძლოა, შოკიც კი გამოიწვიოს, მეორე – გამოიწვევს მოტეხილი ძვლების ცდომას, რაც მდგომარეობას კიდევ უფრო გაართულებს.

მკურნალობა. მოტეხილობის მკურნალობის პრინციპი ასეთია: თუ ძვლები შეცილებულია, უნდა ჩასწორდეს, ამის შემდეგ კი კიდური სრულ შეხორცებამდე უძრავად დაფიქსირდეს. ამის მოხერხება შეიძლება როგორც კონსერვატიული მეთოდებით, ისე ოპერაციით. ქირურგიული ჩარევის აუცილებლობას ტრავმატოლოგი ადგენს.
კონსერვატიული მკურნალობა გულისხმობს დაჭიმვას (ხალხში გირების დაკიდებას რომ უწოდებენ) ან ჩასწირებას და შემდგომ თაბაშირის დადებას. თაბაშირის დადებისას აუცილებელია, თაბაშირში სამი სეგმენტი მაინც იყოს მოქცეული – მხოლოდ ასე მოხერხდება ტრავმირებული კიდურის უძრაობის შენარჩუნება. მაგალითად, თუ სახსარია დაზიანებული, თაბაშირი უნდა დაედოს ამ სახსარსა და მეზობელ ორ ძვალს, თუ ძვალი – ამ ძვალსა და მის მიმდებარე ორ სახსარს. თუ ეს პრინციპი არ იქნა დაცული, საიმობილიზაციო საშუალების გამოყენებას აზრი ეკარგება, რადგან უძრაობას ვერ შეინარჩუნებს, მხოლოდ ზედმეტ ტვირთად დააწვება ავადმყოფს.
ოპერაციას მაშინ მიმართავენ, როცა მოტეხილი ძვლის კონსერვატიულად ჩასწორება ვერ ხერხდება ან ფიქსაციის დროს მოსალოდნელია ძვლის ფრაგმენტების მეორეული შეცილება – ხელახალი ცდომა თაბაშირის ნახვევში.
ოპერაციული მკურნალობის დროს მოტეხილ ძვლებს ამაგრებენ სპეციალური მეტალის ფიქსატორებით, რომლებიც იმდენად სრულყოფილია, რომ გარეგანი საიმობილიზაციო საშუალებების დამატება აღარ სჭირდება. ასეთი ფიქსაცია იძლევა საშუალებას, პაციენტმა მალევე დაიწყოს მოძრაობა და თავიდან აიცილოს სახსრის ჩაკეტვა, კუნთების ატროფია და სხვა.
სასურველია, შეხორცების შემდეგ ფიქსატორი ამოღებულ იქნეს, რათა უკვე გამოჯანმრთელებული ძვალი სრულყოფილად დაიტვირთოს. წინააღმდეგ შემთხვევაში იგი ატროფირდება.
კუნთების ატროფიის თავიდან ასაცილებლად პაციენტს ოპერაციის მეორე დღესვე ურჩევენ, კუნთები ავარჯიშოს – პერიოდულად (საათში 1-2 წუთის განმავლობაში) დაჭიმოს და მოადუნოს. მოგვიანებით, როცა ჭრილობა ბოლომდე მოშუშდება, შეიძლება მასაჟის დაწყებაც.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. გამოვლინების კვალობაზე, განასხვავებენ ინფექციური მონონუკლეოზის შემდეგ ფორმებს:

• კლინიკური ნიშნების მიხედვით – ტიპურს, ატიპურსა და სუბკლინიკურს;
• სიმძიმის მიხედვით – მსუბუქს, საშუალო სიმძიმისას და მძიმეს;
• მიმდინარეობის მიხედვით – მწვავეს და ქრონიკულს.

ინფექციური მონონუკლეოზის ტიპური ფორმა
საინკუბაციო პერიოდი, რომელიც  ბავშვებში უფრო ხანმოკლეა, ვიდრე მოზრდილებში, 4-დან 18-დღემდე, იშვიათად – 8 კვირამდე მერყეობს. დაავადების ტიპური ფორმა იწყება  მწვავედ, ერთბაშად, ან პროდრომული ნიშნებით – შემცივნებით, ოფლიანობით, მოუსვენრობით, თავის ტკივილით, მიალგიით (კუნთების ტკივილი), უგუნებობითა და უმადობით. პროდრომული ნიშნები შესაძლოა 1-2 კვირა გაგრძელდეს, შემდეგ კი თავს იჩენს ინფექციური მონონუკლეოზისათვის დამახასიათებელი ტრიადა: ცხელება, ყელის ტკივილი და ლიმფური კვანძების გადიდება.

• ცხელება პაციენტთა 90%-ს აღენიშნება და 10-14 დღე გრძელდება. საღამოს საათებში ტემპერატურა ყველაზე მაღალია (38-39⁰C). შესაძლოა განვითარდეს სხვაგვარი სურათიც: ტემპერატურა სუბფებრილური იყოს და მთელ თვესაც გასტანოს.
• დაავადების ერთ-ერთი პათოგნომური ნიშანია ტონზილიტი, რომელიც შესაძლოა იყოს კატარული, ლაკუნური, ფოლიკულური და წყლულოვან-ნეკროზული. ის ან დაავადების დასაწყისშივე იჩენს თავს, ან მოგვიანებით – მე-5-7 დღეს, დაავადების სხვა ნიშნების გამოვლენისა და ცხელების შემდეგ. ზოგჯერ ანთება იმდენად ინტენსიურია, რომ შეშუპებული ნუშურები ერთმანეთს ეხება. ცხვირ-ხახის ნუშურების გადიდების გამო ცხვირით სუნთქვა ჭირს, აღინიშნება სტრიდორი – პირღია, ხმაურიანი სუნთქვა – და ცხვირის ტემბრით ლაპარაკი. ასეთი რამ უმთავრესად 1-დან 7 წლამდე ასაკის ბავშვებს ახასიათებთ და დიაგნოსტიკური ღირებულება აქვს. მოზრდილებში ეს სიმპტომი ნაკლებინტენსიურია. მნიშვნელოვანია, რომ მონონუკლეოზურ ტონზილიტთან ერთად შესაძლოა განვითარდეს სტრეპტოკოკული წარმოშობის ფარინგიტი. მონონუკლეოზური ტონზილიტის დროს ხახის უკანა კედელი მარცვლოვანი, გაფხვიერებული, შეშუპებული და ჰიპერემიულია. სასის რკალებზე, ნაქზე, ნუშურებზე ჩნდება მოთეთრო-მოყვითალო ან მონაცრისფრო ფხვიერი ნადები, რომელიც ადვილად სცილდება ლორწოვანს და არ იწვევს სისხლდენას. ინფექციური მონონუკლეოზის დროს ტონზილიტის ხანგრძლივობა უმეტესად ტემპერატურული რეაქციის ხანგრძლივობას ემთხვევა.
• პოლილიმფადენოპათია ინფექციური მონონუკლეოზის მუდმივი კლინიკური ნიშანია. ყველაზე ხშირად და ადრე თავს იჩენს ლიმფური კვანძების გადიდება კისრისა და ყბისქვეშა ლიმფური კვანძების, განსაკუთრებით კი მკერდ-ლავიწ-დვრილისებრი კუნთის გასწვრივ. გადიდებული კვანძები ამ არეებში ძეწკვივით არის განლაგებული, მოძრავია, უმტკივნეულო, შეხებისას – ოდნავ მგრძნობიარე. პერილიმფური შეშუპება იშვიათია. ლიმფური კვანძები ზოგჯერ მთელ სხეულზე დიდდება (გენერალიზებული ლიმფადენოპათია), ზოგჯერ კი ერთი ან ორი ადგილის (მაგალითად, კისრისა და იღლიის, კისრისა და საზარდულის არის) ლიმფადენოპათიით შემოიფარგლება. გენერალიზებული ლიმფადენოპათიის დროს მეზენტერული ლიმფური კვანძებიც დიდდება, რის გამოც ავადმყოფს ეწყება მუცლის ტკივილი, ზოგჯერ კი მუცლის ფარის გაღიზიანების გამო გულისრევა და ღებინებაც. გადიდებული ლიმფური კვანძები არ ჩირქდება. ტემპერატურის დაწევის შემდეგ ისინი უმალვე იწყებს დაპატარავებას, მაგრამ შესაძლოა, ოდნავ გადიდებული თვეობით დარჩეს.
• ინფექციური მონონუკლეოზის დროს ღვიძლი გადიდებულია, რბილია, შეხებისას უმტკივნეულო. მონონუკლეოზური ჰეპატიტი უმეტესად უსიყვითლო ფორმით მიმდინარეობს, იშვიათად კი ღვიძლის გადიდებას თან სდევს სიყვითლეც. ამ დროს აღინიშნება ღვიძლის ფუნქციის ზომიერი მოშლა (ჰიპერბილირუბინემია, ჰიპერამინოტრანსფერაზემია და სხვა).  ეს პათოლოგიური ძვრები დაავადების მე-6-10 დღიდან ვითარდება. ღვიძლის დაპატარავება შედარებით გვიან იწყება, ვიდრე სხვა ნიშნების უკუგანვითარება. არცთუ იშვიათად რეკონვალენსცენციის პერიოდში ღვიძლი გადიდებული რჩება.
• ელენთის გადიდება ინფექციური მონონუკლეოზის ერთ-ერთი კარდინალური ნიშანია. იგი ვლინდება დაავადების მე-2-3 დღიდან და იშვიათად მძიმე გართულებით – ელენთის გახეთქვით – მთავრდება. ელენთის ზომა მე-3-4 კვირიდან უბრუნდება ნორმას.
• გამონაყარი ავადმყოფთა 5%-ს აღენიშნება. ის სხვადასხვა ფორმისაა – ლაქოვანი, კვანძოვანი, პეტექიური (წინწკლოვანი სისხლჩაქცევები), ქუნთრუშასებრი, მულტიფორმული ერითემა, ურტიკარია (ჭინჭრის ციება) – და, წესისამებრ, ტანსა და კიდურებს არის მოდებული. იმ ავადმყოფთა უმრავლესობას, რომლებიც ამპიცილინს იღებდნენ, აღენიშნება კაშკაშა წითელი ფერის მედიკამენტური გამონაყარი – ე. წ. მაკულურ-პაპულური აფეთქება. 90-100%-ში ის ამპიცილინით მკურნალობის შეწყვეტის შემდეგ ვლინდება (თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ დაავადებულს აუცილებლად ექნება ასეთი რეაქცია პენიცილინის ჯგუფის პრეპარატებზე).
• ლაბორატორიული მაჩვენებლებიდან დამახასიათებელია ლეიკოციტოზი პერიფერიულ სისხლში. იშვიათად დაავადების პირველ-მეორე დღეს გამოხატულია ლეიკოპენია, ლეიკოციტოზი კი მე-5-6 დღიდან ვლინდება. ასევე ვლინდება ატიპური მონონუკლეარები და პლაზმური უჯრედები.

მსუბუქი ფორმა. ავადმყოფის საერთო მდგომარეობა დამაკმაყოფილებელია, სუბიექტური ჩივილები არ აქვს. აღინიშნება უმნიშვნელო ინტოქსიკაცია. ზომიერად არის გამოხატული ცხვირით სუნთქვის გაძნელება, ტონზილიტი, ლიმფური კვანძების გადიდება. პერიფერიული სისხლის სურათი უმნიშვნელოდ არის შეცვლილი. ტემპერატურა 37,5-38⁰C-ის ფარგლებშია. დაავადება დაახლოებით ერთ კვირას გასტანს. შემდეგ კლინიკური ნიშნები სწრაფად ლაგდება.

საშუალო სიმძიმის ფორმა. ავადმყოფი უჩივის ცხვირით სუნთქვის გაძნელებას, საერთო სისუსტეს, უმადობას, ზოგჯერ – მუცლის ტკივილს. იშვიათია ღებინება და გულისრევა.  ინტოქსიკაცია ზომიერად არის გამოხატული. ტემპერატურა 38-39⁰C-ს არ აღემატება. პერიფერიული სისხლის მხრივ ცვლილებები მკვეთრი არ არის. ავადმყოფობა დაახლოებით 10 დღე გრძელდება. სიმპტომები შედარებით ნელა უკუვითარდება.
მძიმე ფორმა. კლინიკური ნიშნები მკვეთრად არის გამოხატული. აღინიშნება ძლიერი ინტოქსიკაცია. ელენთა შესამჩნევად არის გადიდებული. გამოხატულია ჰეპატომეგალია. ხშირია ამ დაავადების მძიმე გართულებები. ტემპერატურა 39,5-40⁰C-ს აღწევს. დაავადება ხანგრძლივდება – 15 დღეზე მეტხანს, ზოგჯერ თვეზე მეტხანსაც გასტანს.
ატიპური ფორმა. აღინიშნება ერთი ან ორი არცთუ მკვეთრად გამოხატული კლინიკური სიმპტომი (მაგალითად, მხოლოდ ელენთის გადიდება და ტემპერატურის მომატება ან ტონზილიტი და ყბისქვეშა ლიმფური კვანძების გადიდება). თავს იჩენს ინფექციური მონონუკლეოზისთვის არაპათოგნომური სიმპტომებიც: მენინგოენცეფალიტი, პერიკარდიტი და სხვა. ამ შემთხვევაში დიაგნოზს პერიფერიული სისხლის ანალიზითა და იმუნოლოგიური რეაქციებით აზუსტებენ.

სუბკლინიკური ფორმა. ინფექციური მონონუკლეოზისთვის დამახასიათებელი კლინიკური ნიშნები გამოხატული არ არის. დიაგნოზს აზუსტებს სეროლოგიური რეაქცია.
ქრონიკული ფორმა. EBV-ით პირველადი ინფიცირების შემთხვევაში განვითარებული კლინიკური ნიშნები 4 თვემდე იშვიათად გრძელდება. თუ დაავადება 6 თვეზე მეტხანს გაგრძელდა, ყალიბდება მონონუკლეოზის ქრონიკული ფორმა. მისთვის დამახასიათებელია ასთენოვეგეტატიური სინდრომი (უძლურება, დაღლილობა, დეპრესია), გახანგრძლივებული სუბფებრილური ტემპერატურა პერიოდული მატებით, მორეციდივე ფარინგიტი, ტკივილი და სიმძიმის შეგრძნება მარჯვენა ფერდქვეშ, მეტეორიზმი, ანორექსია, ართრალგია, მიალგია. ობიექტური ნიშნებიდან გამოხატულია პოლილიმფადენოპათია, ჰეპატოსპლენომეგალია. ცვლილებებია სისხლის ბიოქიმიურ ანალიზში. პერიფერიულ სისხლში იმატებს ატიპური მონონუკლეარებისა და ჰეტეროფილური ანტისხეულების რაოდენობა.
ჩამოთვლილი კლინიკური ნიშნები შესაძლოა 3-5 წელიც გაგრძელდეს.
ინფექციური მონონუკლეოზის ქრონიკული ფორმის დიაგნოზი სამ ძირითად კრიტერიუმს ეფუძნება. ესენია:
1.  დაახლოებით 6 თვის წინ გადატანილი მძიმე დაავადება, რომელიც ლაბორატორიულად დადასტურებულ იქნა როგორც მწვავე ინფექციური მონონუკლეოზი;
2.  რიგ ორგანოში ცვლილებათა აღმოჩენა: ინტერსტიციული პნევმონია, ძვლის ტვინის ელემენტის ჰიპოპლაზია, უვეიტი, ლიმფადენოპათია, პერსისტული ჰეპატიტი, სპლენომეგალია;
3.  დაზიანებულ ქსოვილებში  EBV-ის ბირთვის ანტიგენის აღმოჩენა ანტიკომპლემენტური იმუნოფლუორესცენციის მეთოდით.
ქრონიკული EBV-ინფექცია შესაძლოა მიმდინარეობდეს ქრონიკული ჰეპატიტის სახით. მონონუკლეოზურ ჰეპატიტს კეთილთვისებიანი მიმდინარეობა ახასიათებს.
გართულებები. ინფექციური მონონუკლეოზი იშვიათად რთულდება პარატონზილიტით, ოტიტით, პნევმონიით, ნევრიტით, პლექსიტით, მენინგოენცეფალიტით, პოლირადიკულონევრიტით, მიოკარდიტით და სხვა. იშვიათი, მაგრამ უმძიმესი გართულებაა ელენთის გახეთქვა, რაც მუცლის ძლიერი ტკივილით და შოკით ვლინდება.

დიაგნოსტიკა. ინფექციური მონონუკლეოზის დიაგნოზი კლინიკური ნიშნებისა და ლაბორატორიული მონაცემების საფუძველზე დაისმის. აუცილებელია დიფერენცირება ტოქსიკური დიფტერიისგან, სტრეპტოკოკული ეტიოლოგიის ანგინისგან,  ვირუსული ჰეპატიტებისგან, ციტომეგალოვირუსული ინფექციისგან, მწვავე ტოქსოპლაზმოზისგან, ადენოვირუსული ინფექციისგან,  მწვავე ლეიკოზისგან,  პირველადი აივ-ინფექციისა და წითურასგან.

მკურნალობა. ინფექციური მონონუკლეოზის პროგნოზი, ჩვეულებრივ, კეთილსაიმედოა, თუმცა აღწერილია ელენთის გახეთქვის და სიკვდილის ერთეული შემთხვევები.
ინფექციური მონონუკლეოზი სპეციფიკურ მკურნალობას არ საჭიროებს. უმთავრესად ტარდება პათოგენეზური და სიმპტომური თერაპია. დაავადების პირველი ორი კვირის  განმავლობაში რეკომენდებულია წოლითი რეჟიმის დაცვა, განსაკუთრებით – გამოხატული სპლენომეგალიის დროს, ასევე – ადვილად მოსანელებელი, ვიტამინებით მდიდარი და მაღალკალორიული  საკვებისა და სითხეების მიღება.
სიმპტომური თერაპია გულისხმობს:

• დაავადების მწვავე ფაზაში – პირის ღრუს ანტისეპტიკური ხსნარებით სანაციას;
• ცხელების შემთხვევაში – არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო საშუალებებისა და აცეტამინოფენის გამოყენებას;
• მკვეთრი ინტოქსიკაციის  დროს – დეზინტოქსიკაციური ხსნარების ინტრავენურ გადასხმას.

• ინტერსტიციულს (მდებარეობს საშვილოსნოს კედელში);
• სუბმუკოზურს (მდებარეობს საშვილოსნოს ლორწოვანი გარსის ქვეშ და მიმართულია საშვილოსნოს ღრუსკენ);
• სუბსეროზულს (მდებარეობს საშვილოსნოს ზემოდან, პერიტონეუმის ქვეშ. ზოგჯერ აქვს სქელი ფუძე ან ფეხი).

საშვილოსნოს მიომის მიზეზი ბოლომდე არ არის დადგენილი. მიაჩნიათ, რომ საშვილოსნოს მიომის განვითარებაში ბრალი მიუძღვის ჰიპოთალამუს-ჰიპოფიზ-საკვერცხე-საშვილოსნოს სისტემაში არსებულ დარღვევებს.
დადგენილია, რომ საშვილოსნოს მიომის გენეზში განსაზღვრულ როლს ასრულებს ორგანიზმის იმუნოლოგიური რეაქტიულობის ცვლილება, განსაკუთრებით – ქრონიკული ინფექციური კერების არსებობა, ასევე მემკვიდრეობითი განწყობა.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. საშვილოსნოს მიომის კლინიკური სურათი დამოკიდებულია ავადმყოფის ასაკზე, დაავადების ხანგრძლივობაზე, მიომური კვანძების ლოკალიზაციაზე, თანმხლებ გენიტალიურ და ექსტრაგენიტალიურ პათოლოგიებსა და და სხვა ფაქტორებზე.
სიმსივნის განვითარების ადრეულ სტადიაზე (რომელიც უმეტესად ქალის რეპროდუქციულ ასაკს ემთხვევა) ვითარდება ხანგრძლივი და ჭარბი მენსტრუაცია (მენორაგია). შედარებით უფროს ასაკში შესაძლოა თავი იჩინოს აციკლურმა სისხლდენებმა. უხვი სისხლდენა ხშირად ანემიას იწვევს.
ავადმყოფი ზოგჯერ ტკივილს უჩივის. მუდმივი ტკივილი მუცლის ქვედა ნაწილში და წელის არეში ხშირად იმით არის განპირობებული, რომ გაზრდილი სუბსეროზული კვანძები იწვევენ სეროზული გარსის გაჭიმვას ან მენჯის ნერვულ წნულს აწვებიან. ზოგჯერ ტკივილს მიომურად შეცვლილ საშვილოსნოში დისტროფიული და ნეკროზული ცვლილებები იწვევს. მენსტრუაციის დროს შეტევისებური ტკივილი ახასიათებს სუბმუკოზური ლოკალიზაციის სიმსივნეს. ზოგჯერ ტკივილი მუდმივი და ძლიერია, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც მიომური კვანძი განიერი იოგის ფურცლებს შორის მდებარეობს.
საშვილოსნოს ქვედა მესამედში, წინა ან უკანა ზედაპირზე მდებარე მიომურმა კვანძებმა შესაძლოა შარდის ბუშტისა და სწორი ნაწლავის ფუნქციის დარღვევა გამოიწვიონ.
ქალების დაახლოებით 28%-ს არაფერი აწუხებს და სიმსივნეს შემთხვევით აღმოაჩენენ ხოლმე მცირე მენჯის ღრუს ორგანოების ულტრაბგერითი გამოკვლევისას.

გართულება. საშვილოსნოს მიომის ყველაზე ხშირი გართულებაა კვანძის ნეკროზი, რასაც მისი კვების დარღვევა იწვევს. ასეთი გართულება, წესისამებრ, დიდი ზომის მიომური კვანძების არსებობის ან კვანძის ფეხზე შემოგრეხის  შემთხვევაში ვითარდება. ამ დროს მწვავე მუცლის კლინიკური სურათი აღინიშნება.

მიომა და ორსულობა. მიომის დროს ორსულობა შესაძლებელია, თუმცა სირთულეები არსებობს. კერძოდ, გაძნელებულია ჩასახვა, ვინაიდან მიომა ახშობს საშვილოსნოს მილებს, ხელს უშლის სპერმატოზოიდების გადაადგილებას, არღვევს ოვულაციას. როდესაც უშვილობის ყველა სხვა მიზეზი აღმოფხვრილია, მიომის ამოკვეთა საგრძნობლად ზრდის ჩასახვის ალბათობას.
თუ მიომა დიდია და საშვილოსნოს ღრუს დეფორმაციას იწვევს, მისი ამოკვეთის შემდეგ შვილოსნობის ფუნქციის შენარჩუნება საკმაოდ ძნელია, მით უმეტეს, ოპერაციას შესაძლოა მოჰყვეს სისხლდენა და საშვილოსნოს ამოკვეთა გახდეს საჭირო.

მიომის გავლენა ორსულობაზე
ორსულობის პირველ ტრიმესტრში გართულებები თავს მხოლოდ მაშინ იჩენს, როდესაც პლაცენტა მიომური კვანძის არეში მდებარეობს ან კვანძი (კვანძები) მეტისმეტად დიდია. დიდი ზომის მიომური კვანძი ნაყოფის შენარჩუნებას ართულებს.
აბორტის უშუალო მიზეზია:

• საშვილოსნოს მომატებული კუმშვადობა (მიომის დარღვევისას მისგან გამოთავისუფლდება პროსტაგლანდინები – ფიზიოლოგიურად აქტიური ნივთიერებები, რომლებიც საშვილოსნოს შეკუმშვას იწვევს);
• საშვილოსნოში სისხლის მიმოქცევის დარღვევა;
• ნეიროენდოკრინული დარღვევები;
• ქრონიკული ინფექციური დაავადებები;
• საშვილოსნოს ლორწოვანი გარსის პათოლოგიები (ჰიპერპლაზია,  საშვილოსნოს ენდომეტრიუმის პოლიპოზი).

ორსულობის მეორე და მესამე ტრიმესტრებში მიომის არსებობისას იმატებს ნაადრევი მშობიარობის რისკი, რის მიზეზადაც საშვილოსნოში თავისუფალი ადგილის შემცირებას და საშვილოსნოს კუმშვადობის მომატებას მიიჩნევენ. რაც უფრო დიდია მიომური კვანძი, მით უფრო მაღალია ნაადრევი მშობიარობის ალბათობა. ამასთანავე, დიდი მნიშვნელობა აქვს კვანძის მდებარეობას და პლაცენტასთან კონტაქტს. დიდი ზომის მიომა ნაყოფის ზრდასა და განვითარებაზეც მოქმედებს. არის შემთხვევები, როდესაც ბავშვები თავის ქალას თანდაყოლილი დეფორმაციითა და კისერმრუდობით იბადებიან, რაც, სავარაუდოდ, მიომის ზეწოლით არის გამოწვეული. დიდი მიომის მქონე ორსულებს ხშირად უჩნდებათ მცირეწონიანი შვილები. ორსულობისას სისხლის მიმოქცევის დარღვევის გამო მიომურ კვანძში ვითარდება პათოლოგიური ცვლილებები, ზოგჯერ – ანთებითი და ინფექციური პროცესები, თრომბოზები და თრომბოემბოლიური გართულებები. ამ მახასიათებლებზეა დამოკიდებული ორსულობის გართულებები მიომის დროს.
რისკი დაბალია, როდესაც მიომური კვანძი:

• მდებარეობს საშვილოსნოს ტანში, ფუძეზე; კუნთებს შორის ან პერიტონეუმის ქვეშ;
• ზომით არ აღემატება 5-6 სმ-ს;
• რაოდენობით არ აღემატება 4-ს;
• არ იწვევს საშვილოსნოს ღრუს დეფორმაციას;
• მდებარეობს პლაცენტიდან მოშორებით;
• ულტრაბგერითი გამოკვლევა ქსოვილთა სტრუქტურის ვცლილებას არ ავლენს.

რისკი მაღალია, როდესაც კვანძი:

• მდებარეობს ლორწოვანი გარსის ქვეშ ან საშვილოსნოს ქვედა ნაწილში;
• ზომით აღემატება 7 სმ-ს;
• 5-ზე მეტია;
• იწვევს საშვილოსნოს ღრუს დეფორმაციას;
• დარღვეულია ქსოვილთა სტრუქტურა;
• მდებარეობს პლაცენტის ახლოს.

მიომიან ორსულთა ნახევარს მშობიარობა უხანგრძლივდება. გარდა ამისა, ხშირად საჭირო ხდება მშობიარობის საკეისრო კვეთით დასრულება. საკუთრივ მიომა ნაყოფის დაბადებას ხელს არ უშლის; პრობლემა ის არის, რომ მიომური კვანძი (მეტადრე – დიდი ზომისა) ხშირად შერწყმულია ნაყოფის მდებარეობის ისეთ ანომალიასთან, რომლის დროსაც ფიზიოლოგიური მშობიარობა შეუძლებელია (განივი და ირიბი მდებარეობა, მენჯითა და სახით წინ მდებარეობა).
მშობიარობის დროს ხშირია პლაცენტის აცლა (განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც მიომა პლაცენტის უკან მდებარეობს).
მიომა ხშირად მშობიარობის შემდგომ პერიოდსაც ართულებს. კერძოდ, მოსალოდნელია მშობიარობის შემდგომი სისხლდენა, ინფექციური დაავადებები და საშვილოსნოს არასრული უკუგანვითარება (საშვილოსნო არ იკუმშება და არ იბრუნებს საწყის ზომას).

ორსულობის გავლენა მიომაზე
ორსულობისთვის აუცილებელია სისხლში ესტროგენებისა და პროგესტერონის მაღალი შემცველობა, მიომაზე კი ერთიც მოქმედებს და მეორეც. ორსულობისას ჰორმონულთან ერთად ხდება მექანიკური ცვლილებებიც, კერძოდ, საშვილოსნოს კუნთოვანი გარსი (მიომეტრიუმი) დიდდება და იწელება. ძლიერდება სისხლის მიმოქცევა საშვილოსნოს კედელში. მიომაზე ეს ცვლილებები მით უფრო მეტ გავლენას ახდენს, რაც უფრო მეტად არის ჩათრეული პათოლოგიურ პროცესში საშვილოსნო. ორსულობისას მიომა იზრდება, მაგრამ ეს არ არის ჭეშმარიტი ზრდა – სიმსივნის ზომების მატება თვით საშვილოსნოს ზრდით არის განპირობებული. მიომური კვანძის უმნიშვნელო გადიდება უმთავრესად პირველ და მეორე ტრიმესტრებში აღინიშნება. მესამეში მიომა პატარავდება. მთელი ორსულობის განმავლობაში მიომის მნიშვნელოვანი ზრდა ძალზე იშვიათია და ორსულობის მიმდინარეობაზე გავლენას პრაქტიკულად არ ახდენს. ორსულობისას უფრო ხშირია სხვა მოვლენები, კერძოდ, მიომის დეგენერაცია (დარღვევა), რაც მიომის კვანძის ნეკროზს (სიკვდილს), შეშუპებას, კისტებს, სისხლდენებს და სხვა უსიამოვნებებს იწვევს. დეგენერაციული ცვლილებები შესაძლოა განვითარდეს ორსულობის ნებისმიერ ვადაზე, ასევე – მშობიარობის შემდგომ პერიოდში.

დიაგნოსტიკა. საშვილოსნოს მიომის დიაგნოსტიკა რთული არ არის – გადიდებული, მოძრავი, უმტკივნეულო, კვანძოვანზედაპირიანი, მკვრივი საშვილოსნოს შემჩნევა ჩვეულებრივი გინეკოლოგიური გასინჯვითაც შესაძლებელია.
უკანასკნელ ხანს საშვილოსნოს მიომის ზომებისა და კვანძის ლოკალიზაციის დასადგენად ფართოდ გამოიყენება ულტრაბგერითი სკანირების მეთოდი.
საშვილოსნოს მიომის დიაგნოსტიკისთვის გამოიყენება კვლევის ენდოსკოპიური მეთოდები: ჰისტეროსკოპია (საშვილოსნოს შიგნითა ზედაპირის დათვალიერება), ლაპაროსკოპია, კოლპოსკოპია (საშოს დათვალიერება). ჰისტეროსკოპიით შესაძლებელია მიომის სუბმუკოზური ფორმის, ასევე თანმხლები დაავადებების – ენდომეტრიოზის, პოლიპოზის გამოვლენა.
საშვილოსნოს მიომის მქონე პაციენტის გამოკვლევისას აუცილებელია განსაკუთრებული ონკოლოგიური სიფრთხილე: უნდა გამოირიცხოს საკვერცხეების სიმსივნე, კიბოსწინარე პროცესები, ენდომეტრიუმისა და საშვილოსნოს ყელის საშოსმხრივი ნაწილის კიბო.

მკურნალობა. არსებობს საშვილოსნოს მიომის მკურნალობის ორი მეთოდი: კონსერვატიული და ქირურგიული. თითოეულ მათგანს თავისი ჩვენებები და უკუჩვენებები აქვს. მკურნალობის მეთოდის არჩევისას ითვალისწინებენ ავადმყოფის ასაკს, პრემორბიდულ (ავადმყოფობის წინა) ფონს, თანმხლებ ექტრაგენიტალიურ და გინეკოლოგიურ დაავადებებს, ჰორმონულ დარღვევებს, სიმსივნის ზრდის ხასიათს, მიომური კვანძის განლაგების თავისებურებებს, მენსტრუალური ციკლის დარღვევას, ანემიზაციას და სხვა.
მიომას კონსერვატიულად მკურნალობენ მძიმე ფორმის, ასევე თანმხლები ექსტრაგენიტალიური დაავადებების შემთხვევებში, როდესაც ოპერაციული ჩარევა უკუნაჩვენებია. ჰორმონოთერაპიის დანიშვნა მიზანშეწონილია პრემენოპაუზურ (კლიმაქსის წინა) პერიოდში. სუფთა გესტაგენები ინიშნება, როდესაც მიომის ასაკი არ აღემატება 5 წელს. მენსტრუალური ციკლის დარღვევისას მკურნალობა ტარდება ესტროგენ-გესტაგენური პრეპარატებით. აღსანიშნავია, რომ ჰორმონული მკურნალობა ფუნქციური დიაგნოსტიკური ტესტების კონტროლის თანხლებით მიმდინარეობს.
საშვილოსნოს მიომის კონსერვატიული მკურნალობის უკუჩვენებაა:

• საშვილოსნოს მიომის სუბმუკოზური ფორმა;
• ინტერსტიციული ლოკალიზაციის კვანძი ცენტრიპეტალური (ცენტრისკენული) ზრდით და საშვილოსნოს ღრუს მკვეთრი დეფორმაციით;
• მიომური კვანძის ნეკროზი;
• ეჭვი საშვილოსნოს მიომის ავთვისებიან გადაგვარებაზე.

საშვილოსნოს მიომის ქირურგიული მკურნალობის ჩვენებაა:

• სიმსივნის სწრაფი ზრდა და დიდი ზომა;
• ანემიის საწინააღმდეგო თერაპიის მიუხედავად გამოხატული ანემიზაცია;
• მიომის სუბმუკოზური ფორმა;
• საშვილოსნოს ყელის მიომა;
• კვანძის ნეკროზი;
• შარდის ბუშტისა და სწორი ნაწლავის ფუნქციის დარღვევა.

ოპერაცია შეიძლება იყოს როგორც პალიაციური (კვანძის ამოსახსვრა), ისე რადიკალური (საშვილოსნოს ამპუტაცია ან ექსტირპაცია). ასევე აუცილებელია მასალის აღება ჰისტოლოგიური კვლევისთვის სიმსივნის კეთილთვისებიანობის დასადასტურებლად.
ორსულობისას ქირურგიულ ჩარევას ძალიან იშვიათად მიმართავენ – მხოლოდ მაშინ, როდესაც მიომური კვანძი მეტისმეტად სწრაფად იზრდება, აწვება მეზობელ ორგანოებს და იწვევს ძლიერ, აუტანელ ტკივილს. ზოგჯერ ორსულობის შესანარჩუნებლად მინიმალური ქირურგიული ჩარევაც საკმარისია. ოპერაცია აბორტსა და ნაადრევ მშობიარობას მხოლოდ ძალიან მძიმე შემთხვევებში იწვევს.

მიოკარდიუმის გამომწვევი ფაქტორები

• ინფექციური ფაქტორი:

1. ვირუსები – A და B ჯგუფის კოქსაკის ვირუსი, ექოვირუსი, პოლიოვირუსი, ყბაყურას, ჩუტყვავილას და წითურას ვირუსები, გრიპის ვირუსი, არბოვირუსი, ციტომეგალოვირუსი, აივ ინფექცია, ფსიტაკოზის ვირუსი;
2. რიკეტსიები – ცხელების, ტიფის გამომწვევები;
3. სპიროქეტა – სიფილისის, ლეპტოსპიროზის, ბორელიოზის გამომწვევები;
4. სოკო – ასპერგილა, კანდიდა, კრიპტოკოკი;
5. პარაზიტები – ტრიპანოსომა, ტოქსოპლაზმა, ტრიქინელა;

• მოწამვლა – ზოგიერთი ანტიდეპრესანტი, მალარიის საწინააღმდეგო პრეპარატები,  ფენოთიაზიდები, ციკლოფოსფამიდი, ადრიამიცინი, კორტიკოსტეროიდები, ლითიუმი, ალკოჰოლი,  კოკაინი, კობალტი, დარიშხანი, ტყვია, ვერცხლისწყალი, ფოსფორი, ნახშირჟანგი,  მწერების შხამი, გველის შხამი;
• ენდოკრინულ-მეტაბოლური ფაქტორი – ჰიპოკალციემია, ჰიპომაგნიემია,  ჰიპოფოსფატემია,  ჰიპერთირეოზი, ჰიპოთირეოზი, კატექოლამინების სიჭარბე;
• ალერგიული ფაქტორი – სულფანილამიდები, მეთილდოპა, პენიცილინი, ტუბერკულოზის საწინააღმდეგო პრეპარატები, ანტიკოაგულანტები, ანთების საწინააღმდეგო არასტეროიდული საშუალებები, შარდმდენები;
• ფიზიკური ფაქტორი – ცხელება, ჰიპოთერმია, რედიაცია;
• რევმატული ფაქტორი – რევმატიზმი, სისტემური წითელი მგლურა, დერმატომიოზიტი.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. განასხვავებენ მიოკარდიტის მწვავე, ქვემწვავე და ქრონიკულ ფორმებს. კლინიკური სურათი ბევრად არის დამოკიდებული ეტიოლოგიურ ფაქტორზე. დაავადება შესაძლოა მიმდინარეობდეს როგორც უსიმპტომოდ, ასევე მძიმე კლინიკური სურათით – გულის პროგრესირებადი უკმარისობის სახით. მძიმე მიმდინარეობის დროს მოსალოდნელია კოლაფსი, ოლიგურია, თრომბოემბოლია და უეცარი სიკვდილი.
ავადმყოფები უმეტესად უჩივიან უსიამოვნო შეგრძნებასა და მჩხვლეტ ან ყრუ ტკივილს გულის არეში. ტკივილი ხანგრძლივია და არ უკავშირდება ფიზიკურ დატვირთვას. გარდა ტკივილისა, აღინიშნება გულის ფრიალი, ტაქიკარდია, გულის რიტმისა და გამტარობის სხვა დარღვევები, ქოშინი, სისუსტე, სუბფებრილური ტემპერატურა (ზოგჯერ – უფრო მაღალიც).  ხშირია სახსრებისა და კუნთების ტკივილი გულმკერდის მიდამოში.
დიაგნოსტიკა. მიოკარდიუმის დიაგნოზის დასადგენად საჭიროა მისი გამომწვევი ფაქტორის იდენტიფიკაცია. ეტიოლოგიური ფაქტორის გამოსავლენად იკვლევენ სისხლს, განავალს, ხახის ლორწოვანს, მიოკარდიუმის ბიოპტატს. კეთდება ეკგ, ექოკარდიოგრაფია, რენტგენოგრაფია.

მკურნალობა. მიოკარდიტის მკურნალობა მიმართულია მისი გამომწვევი მიზეზის წინააღმდეგ. წარმატებული მკურნალობის აუცილებელი პირობაა არითმიის კონტროლი. გულის უკმარისობის  განვითარების შემთხვევაში  ინიშნება შარდმდენები და პერიფერიული ვაზოდილატატორები.

• სქესობრივი გზით;
• ჰაერწვეთოვანი და საყოფაცხოვრებო გზით – მიკოპლაზმოზით დაავადებულთან უშუალო კონტაქტით, და საერთო მოხმარების საგნებით.

ინფიცირება ასევე შესაძლოა მოხდეს მუცლადყოფნის პერიოდში ან მშობიარობის დროს (მიკოპლაზმოზით დაავადებული დედისგან ახალშობილი სამშობიარო გზების გავლისას ინფიცირდება).

სიმპტომები და მიმდინარეობა. საინკუბაციო პერიოდი 4-დან 25 დღემდე გრძელდება (უმეტესად – 7-14 დღე). ინფექცია ვლინდება მწვავე რესპირატორული დაავადების, მწვავე პნევმონიის, აბაქტერიული ურეთრიტის ან გინეკოლოგიური ანთებითი დაავადებების სახით.
მწვავე მიკოპლაზმური რესპირატორული დაავადებისთვის დამახასიათებელია ექსუდაციური ფარინგიტი და რინოფარინგიტი. ავადმყოფის ზოგადი მდგომარეობა დამაკმაყოფილებელია, ტემპერატურა სუბფებრილურია.
მწვავე პნევმონია იწყება შემცივნებით, ტემპერატურის მომატებით, ზოგადი ინტოქსიკაციის სიმპტომებით. გასინჯვით და რენტგენოლოგიური გამოკვლევით მიკოპლაზმური პნევმონია ოდნავ თუ განსხვავდება მწვავე ბაქტერიული პნევმონიისგან.
უროგენიტალიური მიკოპლაზმოზი კლინიკურად თითქმის არ განსხვავდება სქესობრივი გზით გადამდები სხვა დაავადებებისგან (გონორეა, ტრიქომონოზი). ზოგიერთი ავადმყოფი არაფერს უჩივის, ზოგს, პირიქით, მკვეთრად აქვს გამოხატული სიმპტომები. ეს სიმპტომებია:

• სასქესო ორგანოებიდან რძის შრატის მსგავსი გამონადენი;
• გარეგანი სასქესო ორგანოების, ურეთრის დისტალური ნაწილისა და სხვა ლორწოვანი გარსების ქავილი;
• ტკივილი მენსტრუაციის შუა პერიოდში ან ბოლოს და ყავისფერი გამონადენი მენსტრუაციამდე ან მის შემდეგ;
• სისხლიანი ან ყავისფერი (ოვულატორული) გამონადენი მენსტრუაციებს შორის;
• კანზე გამონაყარი;
• ტკივილი ღვიძლის არეში, რომელიც ქოლეცისტიტს არ უკავშირდება;
• აციებისადმი გადამეტებული მიდრეკილება.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. საინკუბაციო პერიოდი 4-დან 25 დღემდე (უმეტესად 7-14 დღე) გრძელდება. ინფექცია მიმდინარეობს მწვავე რესპირატორული დაავადების, მწვავე პნევმონიის, აბაქტერიული ურეთრიტის ან გინეკოლოგიური ანთებითი დაავადების სახით.
მიკოპლაზმური მწვავე რესპირატორული დაავადებისთვის დამახასიათებელია ექსუდაციური ფარინგიტისა და რინოფარინგიტის განვითარება. ავადმყოფის ზოგადი მდგომარეობა დამაკმაყოფილებელია, ტემპერატურა სუბფებრილურია.
მწვავე პნევმონია იწყება შემცივნებით, სხეულის ტემპერატურის მომატებით, ზოგადი ინტოქსიკაციის სიმპტომებით. გასინჯვისა და რენტგენოლოგიური გამოკვლევის შედეგების მიხედვით მიკოპლაზმური პნევმონია მცირედ განსხვავდება მწვავე ბაქტერიული პნევმონიისგან.
უროგენიტალური მიკოპლაზმოზი კლინიკურად თითქმის არ განსხვავდება სქესობრივი გზით გადამდები სხვა ეტიოლოგიის დაავადებებისგან (გონორეა, ტრიქომონოზი). ზოგიერთი ავადმყოფი არაფერს უჩივის, ზოგს, პირიქით, სიმპტომები მკვეთრად აქვს გამოხატული. ეს სიმპტომებია:

• სასქესო ორგანოებიდან რძის შრატის მსგავსი გამონადენი;
• გარეგანი სასქესო ორგანოების, ურეთრის დისტალური ნაწილის და სხვა ლორწოვანი გარსების ქავილი;
• ტკივილი მენსტრუაციის შუაში ან ბოლოს და ყავისფერი გამონადენი მენსტრუაციამდე ან მის შემდეგ;
• სისხლიანი ან ყავისფერი (ოვულატორული) გამონადენი მენსტრუაციებს შორის;
• კანზე გამონაყარი;
• ღვიძლის არეში ლოკალიზებული ტკივილი, რომელიც არ უკავშირდება ქოლეცისტიტს;
• გაციებისადმი მომეტებული მიდრეკილება.

მიკოპლაზმოზი და ორსულობა
ორსულობისას მიკოპლაზმური ინფექცია, წესისამებრ, მწვავდება და იწვევს გართულებებს, მათ შორის – ორსულობის ნაადრევ შეწყვეტას და მკვდარშობადობას.
საბედნიეროდ, გარდა იშვიათი გამონაკლისისა, მიკოპლაზმა არ აზიანებს ნაყოფს –  პლაცენტა საიმედოდ იცავს ბავშვს ინფექციისგან, მაგრამ მიკოპლაზმით გამოწვეული ანთებითი პროცესი საშოს კედლებიდან და საშვილოსნოს ყელიდან შესაძლოა სანაყოფე გარსზე გადავიდეს. ამ შემთხვევაში გარსი გაიხევა, სანაყოფე წყლები დაიღვრება და დაიწყება ნაადრევი მშობიარობა. მიკოპლაზმოზის დროს ნაადრევი მშობიარობის რისკი 2-3-ჯერ იმატებს. ახალშობილი შესაძლოა დაინფიცირდეს დაავადებული დედის სამშობიარო გზების გავლისას.
მშობიარობის, აბორტის, საკეისრო კვეთის შემდეგ მიკოპლაზმა საშვილოსნოში მწვავე ინფექციურ პროცესს – ენდომეტრიტს იწვევს. ენდომეტრიტი მშობიარობის შემდგომი პერიოდის ყველაზე ხშირი და საშიში გართულებაა.
მიკოპლაზმოზით დაავადებული ქალი უჩივის შარდსასქესო გზებიდან გამონადენს, ზომიერ ქავილს, შარდვის დროს უსიამოვნო შეგრძნებას, სქესობრივი კავშირის დროს ტკივილს. ეს შეგრძნებები პერიოდულად ძლიერდება, შემდეგ თავისთავად სუსტდება და თითქმის შეუმჩნეველი ხდება.

მიკოპლაზმოზი და ბავშვები
ბავშვებში მიკოპლაზმოზი რამდენადმე განსხვავებულად მიმდინარეობს. უმთავრესად ბრონქული ხე ზიანდება, რაც ხორხის, ცხვირის, ბრონქებისა და ფილტვების ანთებას იწვევს. პროცესის ინტენსივობა ბავშვის იმუნური სისტემის მდგომარეობაზეა დამოკიდებული. სუსტი ბავშვები უფრო ხშირად და მძიმედ ავადმყოფობენ.
ბავშვი მიკოპლაზმით შეიძლება დაინფიცირდეს საბავშვო ბაღში, სკოლაში, ნებისმიერ სხვა ხალხმრავალ კოლექტივში. ამ შემთხვევაში მიკოპლაზმა ჰაერწვეთოვანი გზით გადაედება. ინფიცირდებიან მხოლოდ ის ბავშვები, რომელთაც იმუნური სისტემა ამ დროისთვის ძალიან აქვთ დასუსტებული. ინფიცირების შედეგად უმეტესად ბრონქიტი ვითარდება, თუმცა არც ფილტვების ანთებაა გამორიცხული. აშშ-ში ბავშვთა ბრონქიტი ათიდან 4 შემთხვევაში მიკოპლაზმური წარმოშობისაა. მიკოპლაზმური ბრონქიტის დროს ყველაზე სახასიათო სიმპტომია გახანგრძლივებული (ორ კვირაზე ხანგრძლივი) ხველა.
ბრონქული ასთმის დროს მიკოპლაზმით ინფიცირება ასთმური შეტევების გახშირებას განაპირობებს. მიკოპლაზმოზის მკურნალობის შემდეგ  ბავშვს ბრონქული ასთმის შეტევები დიდხანს აღარ ემართება.

დიაგნოსტიკა. მიკოპლაზმოზის დიაგნოსტიკა საკმაოდ ძნელია – სპეციფიკური სიმპტომები არ არსებობს, მიკოპლაზმა კი იმდენად პატარაა, რომ ჩვეულებრივი მიკროსკოპით მისი აღმოჩენა შეუძლებელია. დაავადების დიაგნოსტიკისთვის გამოსაკვლევ პირს უღებენ ნაცხს და მას პოლიმერულ-ჯაჭვური რეაქციით (პჯრ, დნმ დიაგნოსტიკა) ან იმუნოფლუორესცენციური მეთოდით იკვლევენ. დიაგნოსტიკა შესაძლებელია ვენიდან აღებული სისხლის მიკოპლაზმის საწინააღმდეგო ანტისხეულების შემცველობაზე გამოკვლევითაც.

მკურნალობა. მიკოპლაზმოზს ანტიბიოტიკებით მკურნალობენ, მაგრამ გასათვალისწინებელია, რომ  მიკოპლაზმა გამძლეა სულფანილამიდებისა და პენიცილინის ჯგუფის პრეპარატების მიმართ, ამიტომ ინიშნება მაკროლიდები, ტეტრაციკლინი, აზალიდი, ცეფალოსპორინები, ფტორქინოლონი. ამ პრეპარატების გამოყენების შედეგად კლინიკური ნიშნები სრულიად ქრება და ანალიზები ნორმალიზდება, მაგრამ, ზოგიერთი მეცნიერის აზრით, გამომწვევის სრული ლიკვიდაცია ვერ ხერხდება.
თუ ადამიანს, რომელსაც მიკოპლაზმოზი აღმოაჩნდა, ჰყავს რეგულარული სქესობრივი პარტნიორი, აუცილებელია ამ უკანასკნელის მკურნალობაც. წინააღმდეგ შემთხვევაში ხელახალი დაინფიცირება გარდაუვალია, რადგან დაავადება იმუნიტეტს არ ტოვებს.

დერმატომიკოზებს, კანის სოკოვან დაავადებებს, უმარტივეს სპოროვან მცენარეთა კლასის წარმომადგენელი, პათოგენური მიკროორგანიზმი სოკო იწვევს. ის ფართოდ არის გავრცელებული ბუნებაში. განასხვავებენ ანთროპოფილურ სოკოებს, რომლებიც მხოლოდ ადამიანის კანსა და კანის დანამატებზე პარაზიტობენ და ზოოფილურ სოკოებს, რომლებიც ასნებოვნებენ როგორც ცხოველებს, ასევე ადამიანს.
ცნობილია ადამიანისთვის პათოგენური სოკოს 60-მდე სახეობა.
დერმატოფიტიები კანისა და კანის დანამატების ყველაზე გავრცელებულ და გადამდებ სოკოვან დაავადებათა ჯგუფია, რომელსაც მრავალფეროვანი კლინიკური  მიმდინარეობა ახასიათებს. ამ ჯგუფში შედის: საზარდულის ეპიდერმოფიტია, ტერფების ეპიდერმოფიტია, რუბროფიტია, ტრიქოფიტია, მიკროსპორია და ფავუსი.

საზარდულის ეპიდერმოფიტიის დროს, ჩვეულებრივ, ზიანდება საზარდულის ნაოჭები, ბარძაყების შიგნითა ზედაპირები,  სასქესო მიდამო, ზოგჯერ – დუნდულებს შორის არსებული ნაოჭები, ქალის სარძევე ჯირკვლების ქვედა მიდამო. ეს დაავადება თმას არ აზიანებს. გადაედება უშუალოდ დაავადებული ადამიანის კანთან შეხებით, ასევე – პირადი მოხმარების ნივთების (თეთრეულის, დასაბანი ღრუბლის) საშუალებითაც. სოკოს ელემენტები აღწევენ კანის ეპიდერმული ნაწილის რქოვანა შრეში და ანთებით რეაქციას იწვევენ. კანზე ჩნდება მოვარდისფრო-მოწითალო, საღი კანიდან ოდნავ შემაღლებული და მკაფიოდ შემოსაზღვრული ლაქები, რომლებიც იზრდება, ერთმანეთს უერთდება და წარმოქმნის არასწორი მოხაზულობის კერებს. ლაქების ცენტრალურ ნაწილში ანთებითი მოვლენები  მცირდება და კანი მოყავისფრო შეფერილობას იღებს. ჩნდება მონაცრისფრო, ქატოსებური ქერცლი. დაავადებას თან სდევს სხვადასხვა ინტენსივობის ქავილი. პროცესი ქრონიკულია.

ტერფების ეპიდერმოფიტია მაღალი კონტაგიოზურობით გამოირჩევა – გადაედება როგორც უშუალო კონტაქტით, ასევე ინფიცირებული საგნების: წინდების, ფეხსაცმლის საშუალებით. აბანოში, საშხაპეში, აუზზე, სადაც სანიტარული მდგომარეობა დამაკმაყოფილებელი არ არის, დასნებოვნების ალბათობა დიდია.
დაავადების განვითარებისთვის დიდი მნიშვნელობა  აქვს ორგანიზმის ინდივიდუალურ თავისებურებებს: ტერფების ჭარბ ოფლიანობას, ოფლის ქიმიურ შემადგენლობას, ბრტყელტერფიანობას, ორგანიზმის საერთო და ნერვული სისტემის ფუნქციურ მდგომარეობას. დაავადება ასაკთან ერთად ხშირდება, აღენიშნება მოზრდილთა 60-80%-ს, 15 წლამდე ასაკის ბავშვთა და მოზარდთა 4%-ს.
განასხვავებენ ტერფის ეპიდერმოფიტიის 4 კლასიკურ ფორმას: წაშლილს, სქვამოზურს (აქერცვლით მიმდინარეს), ინტერტრიგინოზურს (ნაოჭთაშორისს), დისჰიდროზულს (სითხის შემცველი ბუშტუკებით მიმდინარეს). ცალკე განიხილავენ ფრჩხილების სოკოვან დაავადებას. მას ონიქომიკოზი ეწოდება.
წაშლილი ფორმის დროს კლინიკური სურათი მწირია. ფეხის მე-4 და მე-5 თითებს შორის არსებულ ნაოჭებში კანი ოდნავ იქერცლება. ზოგჯერ ჩნდება ზედაპირული ნაპრალები.
სკვამოზური ჰიპერკერატოზული ფორმის დროს ფეხისგულებზე, თაღების მიდამოში, აღინიშნება მშრალი მოლურჯო-მოწითალო ბრტყელკვანძოვანი ელემენტები. გამონაყარის ზედაპირი, განსაკუთრებით – შუაგულში, მონაცისფრო-მოთეთრო ქერცლით არის დაფარული. კვანძები დაუზიანებელი კანიდან მკაფიოდ არის შემოსაზღვრული. ზოგჯერ ერთეული ბუშტუკებიც ჩნდება. გამონაყარი შესაძლოა მთელ ფეხისგულზე გავრცელდეს. აქერცლილ კერებთან ერთად შესაძლოა წარმოიქმნას ზედაპირული ნახეთქების მქონე მოყვითალო ჰიპერკერატოზული (მომეტებულად გარქოვანებული) უბნები.
ინტერტრიგინოზული ფორმის დროს ზიანდება ნაოჭები ფეხის II, IV და V თითებს შორის. დაავადებას ახასიათებს მკაფიოდ გამოხატული სიწითლე, შეშუპება, სისველე და მაცერაცია. ხშირად ამ სიმპტომებს ეროზიაც ერთვის. ნახეთქები ზოგჯერ ღრმა და მტკივნეულია.
დისჰიდროზული ფორმა ვლინდება მრავლობითი ბუშტუკოვანი ელემენტით. ისინი უმეტესად ფეხისგულებზე ჩნდება, იშვიათად – ტერფის სხვა არეებზე, თითებს შორის ნაოჭებსა და თითებზეც. ბუშტუკების შეერთებისას წარმოიქმნება მრავალკამერიანი ბუშტუკები, რომელთა გახეთქვის შემდეგ ჩნდება სველი, წითელი ეროზიული ელემენტები. თანდართული ანთება იწვევს შეშუპებას, სიწითლეს, რაც ზოგჯერ ეგზემის მსგავს სურათს წარმოქმნის.

დერმატოფიტიების კიდევ ერთი წარმომადგენელია რუბროფიტია ან რუბრომიკოზი – სოკოს განსაზღვრული სახეობით გამოწვეული დაავადება. ის აზიანებს მსხვილ ნაოჭებს, ხელისგულებისა და ფეხისგულების კანს, ფრჩხილებს.
დასნებოვნება შესაძლოა მოხდეს აბანოში, აუზზე, საშხაპეში, პლაჟზე. დაავადების განვითარებას ხელს უწყობს ჭარბი ოფლიანობა, პირადი ჰიგიენის დაუცველობა, ენდოკრინული სისტემისა და ნივთიერებათა ცვლის დარღვევები, ორგანიზმის იმუნოლოგიური რეაქტიულობის დაქვეითება.
რუბროფიტიას ახასიათებს კანის მდგრადი ჰიპერემია (სიწითლე),  რქოვანა შრის დიფუზური გასქელება. კანის ზედაპირი მშრალია და წვრილი ქერცლით არის დაფარული. დაზიანება ზოგჯერ თითებს შორის ნაოჭებშია ლოკალიზებული, ზოგჯერ კი ტერფების გვერდით ზედაპირებზეც ვრცელდება. ეპიდერმოფიტიის მსგავსად, რუბროფიტიაც იწყება წაშლილი ფორმით, რომელიც თანდათან პროგრესირებს და უფრო აქტიურ კლინიკურ გამოვლინებად ტრანსფორმირდება. პროცესში, წესისამებრ, ფრჩხილებიც ერთვება. ეპიდერმოფიტიის დროს უპირატესად I და II თითების ფრჩხილის ფირფიტები ზიანდება, რუბროფიტიის დროს კი ყველა.

კანდიდოზი
ადამიანის კანზე მობინადრე ზოგიერთ სოკოს პირობითპათოგენურს უწოდებენ. ასეთია, მაგალითად, კანდიდას გვარის საფუარა სოკო. ის ბუნებაში ფართოდ არის გავრცელებული, ვეგეტირებს ხილსა და ბოსტნეულზე, შეუძლია საპროფიტირება ადამიანის კანსა და ლორწოვან გარსებზე. ორგანიზმის რეზისტენტულობის დამაქვეითებელი ფაქტორების გავლენით საფუარა სოკომ შესაძლოა გამოიწვიოს დაავადება, რომელიც კანდიდოზის, კანდიდამიკოზის სახელით არის ცნობილი. ამ დაავადებას რამდენიმე ფორმა აქვს, რომლებიც სოკოვან დაავადებათა კლასიფიკაციაში ცალკე ჯგუფად შედის.
კანდიდოზი ვლინდება სადა კანზე, ლორწოვან გარსებზე, ფრჩხილის მორგვებსა და ფირფიტებზე არსებული ალერგიული გამონაყარის სახით. არსებობს შინაგანი ორგანოების კანდიდოზიც, რომელიც როგორც გართულება ვითარდება ანტიბიოტიკების გამოყენების ცალკეულ შემთხვევებში.
ცნობილია კანდიდოზური სტომატიტი ანუ რძიანა, რომელიც ხშირად ემართებათ ძუძუთა ბავშვებს: პირის ღრუს შეწითლებულ ლორწოვანზე თეთრი წერტილოვანი ნადები ჩნდება, ერთიანდება და წარმოქმნის აპკს, რომელიც ადვილად სცილდება. მოზარდებსა და ზრდასრულ ადამიანებს რძიანა უვითარდებათ მძიმე ავადმყოფობის დროს და ანტიბიოტიკების ხანგრძლივი გამოყენების  შემდეგ, ზოგადი იმუნური სისუსტის ფონზე. პროცესი შესაძლოა გავრცელდეს სასუნთქ გზებსა და საყლაპავის ლორწოვან გარსებზე ან ჩამოყალიბდეს ვისცერული ფორმა, რომლის დროსაც შინაგანი ორგანოებიც ზიანდება.
პირის კუთხეების კანდიდამიკოზი ვითარდება მოსახსნელი პროთეზის გამოყენებისას, აგრეთვე – დაწეული თანკბილვისას. პროცესი შესაძლოა გავრცელდეს ლოყისა და ტუჩების მიმდებარე ლორწოვან გარსზე, ასევე – კანზე. ლორწოვანი გარსი მოთეთრო, სადაფისებრი ხდება, უჩნდება ეროზიები და ნახეთქები, კანი შეწითლებულია, იქერცლება, ზოგჯერ თხელი მოწაბლისფრო ქერქით იფარება. დაავადება ხშირად ორმხრივია.
კანის ნაოჭებს კანდიდოზი უმთავრესად საზარდულთან, უკანა ტანის არეში, სარძევე ჯირკვლების ქვეშ, ხელისა და ფეხის თითებს შორის აზიანებს. ჩნდება მუქი წითელი ფერის ზერელე ეროზია, რომელსაც მკვეთრი საზღვრები აქვს და კიდეებზე მოთეთრო რქოვანას გვირგვინი მიუყვება. ავადმყოფი უჩივის ქავილსა და წვას.
ხელის თითებს შორის კანდიდოზი უმეტესად საკონდიტრო და საკონსერვო წარმოებაში მომუშავე ადამიანებს უვითარდებათ.
დაავადების გამომწვევი სოკო ხშირად ფრჩხილის მორგვებსა და ფრჩხილებსაც აზიანებს. უმეტესად ქალებს უზიანდებათ ხელის მე-3 და მე-4 თითების ფრჩხილები. მორგვები მოლურჯო-მოწითალო ფერს იღებს, სქელდება, მკვრივდება, შუპდება, მტკივნეული ხდება. ნუნები ქრება, ფრჩხილის ფირფიტები უსწორმასწოროა, მქრქალი, ნუნებსა და კიდეებთან – მოშავო-მოწაბლისფრო.

კერატომიკოზები
ასე უწოდებენ კანის სოკოვან დაავადებებს, რომელთა დროსაც გამომწვევი აზიანებს მხოლოდ კანის გარეთა შრის, ეპიდერმისის, სულ ზემოთა, რქოვანა ფენას, არ იწვევს ანთებით მოვლენებს. კერატომიკოზის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ნაირსახეობაა ნაირფერი პიტირიაზი (სირსველი). დაავადების ხელშემწყობი  პირობაა კანის სისველე, ამიტომ ის ხშირად ემართებათ ადამიანებს, რომელთაც ჭარბი ოფლიანობა აწუხებთ. დაავადებისთვის დამახასიათებელია კანზე ასიმეტრიულად განვითარებული, უსწორმასწორო, მოყვითალო-მოყავისფრო, მოვარდისფრო ან მოყავისფრო, ქატოსებრი ქერცლით დაფარული, საღი კანისგან მკაფიოდ გამიჯნული მცირე ზომის ლაქოვანი ელემენტები. გამონაყარი უპირატესად კისერზე, გულმკერდზე, ზურგზეა ლოკალიზებული, იშვიათად – მუცელსა და კიდურებზე.
მკურნალობის გარეშე ლაქები თვეობით და წლობით რჩება. სუბიექტური მოვლენები არ ახასიათებს. ცალკეულ შემთხვევებში ავადმყოფები უჩივიან სუსტ ქავილს. დაავადების კერების მზის ან ხელოვნური სხივებით ინსოლაციის შედეგად რჩება თეთრი ლაქები, რომლებიც ნორმალურ შეფერილობას კარგა ხანს ვერ იბრუნებს. ასეთ დროს სურათი ვიტილიგოს წააგავს.

ფრჩხილების სოკოვანი დაავადება
ფრჩხილების სოკოვან დაავადებას, ონიქომიკოზს სხვადასხვა სახეობის სოკო იწვევს, მათ შორის – დერმატოფიტებიც. დაავადება უმთავრესად 20-25 წლის ასაკში ემართებათ, მამაკაცებს – უფრო ხშირად, ვიდრე ქალებს.
ონიქომიკოზის გავრცელების მექანიზმი ისეთივეა, როგორიც ტერფების მიკოზისა – სპორტდარბაზში, საუნაში, აუზზე, საშხაპეში, გასახდელში (სადაც ცუდად იცავენ სანიტარიულ ნორმებს) დაავადებული ტერფებიდან ჩამოფცქვნილი კანის ან ფრჩხილის მიკრონაწილაკებთან ერთად გარემოში იფანტება სოკოს ელემენტები, რომლებიც იატაკზე, ხალიჩაზე, ხის ცხაურზე დიდხანს ცოცხლობენ, წყლის პროცედურების დროს კი ტერფების კანი ფაშრდება, რაც დაავადების გამომწვევის შეღწევას აადვილებს. ამიტომ:

• ზემოხსენებული ადგილების სტუმრობისას ფეხები სოკოს საწინააღმდეგო საშუალებით დაიმუშავეთ.
• ფრჩხილებზე წაისვით სპეციალური დამცავი ლაქი.
• აბანოსა და პლაჟზე ჩაიცვით პლასტმასის ფეხსაცმელი – სოკოს მასში უფრო უჭირს გამრავლება, ვიდრე ფოროვან რეზინში.
• ყურადღებით შეარჩიეთ ფეხსაცმელი, განსაკუთრებით – სპორტული. ის ზუსტად თქვენი ზომისა უნდა იყოს. როგორც ვიწრო, ასევე ხალვათი ფეხსაცმელი მიკოზის განვითარებას უწყობს ხელს.
• არასოდეს ჩაიცვათ სხვისი ფეხსაცმელი და ნურც თქვენსას ათხოვებთ სხვას.

სოკოს გავრცელების ერთ-ერთი საშუალება სალონში პედიკიურისთვის განკუთვნილი იარაღებია. ისინი სრული სტერილიზაციისთვის ოთხ საფეხურს უნდა გადიოდეს: დეზინფექციას, წინასასტერილიზაციო გაწმენდას, სტერილიზაციას და ბოლოს ულტრაიისფერი სხივებით დამუშავებას. გახსოვდეთ: სადეზინფექციო ხსნარები სოკოს კი სპობს, მაგრამ სპორებს ვერაფერს აკლებს.
სოკოვანი დაავადების დროს ფეხის ფრჩხილები გაცილებით ხშირად ზიანდება, ვიდრე ხელისა. განასხვავებენ ფრჩხილების დაზიანების სამ ტიპს:  ნორმოტროფიულს, ჰიპერტროფიულს და ონიქოლიზურს.
ნორმოტროფიული დაზიანების დროს იცვლება ფრჩხილის ფირფიტის ფერი, გარეთა კიდეებთან წარმოიქმნება ლაქები და ზოლები, რომელთა შეფერილობა თეთრიდან მოყვითალომდე ვარირებს. თანდათან მთელი ფრჩხილი იცვლის ფერს, თუმცა სისქესა და სიპრიალეს ინარჩუნებს.
ჰიპერტროფიული დაზიანების დროს ფრჩხილის საწოლსა და ფირფიტას შორის გარქოვანება იმატებს, ფრჩხილი მქრქალდება, განიცდის დეფორმაციას, მყიფდება, იფშვნება და საწოლს სცილდება, განსაკუთრებით – გვერდებზე. ზოგჯერ ფრჩხილის ფირფიტა ისე სქელდება, რომ ფრინველის კლანჭს ემსგავსება (ონიქოგრიფოზი) და სიარულის დროს ტკივილს იწვევს.
ონიქოლიზური დაზიანებისას ფრჩხილის დაზიანებული ნაწილი მღვრიე ნაცრისფერს იღებს და ატროფირდება, ფირფიტა საწოლს სცილება, საწოლის გაშიშვლებული ნაწილი ფხვიერი გარქოვანებული ფენით არის დაფარული.
ონიქომიკოზი პირველადიც შეიძლება იყოს და მეორეულიც. პირველადი პათოლოგიის დროს ზიანდება ჯანმრთელი ფრჩხილი. დაავადების ალბათობას ზრდის სისხლის მიმოქცევის დარღვევა (ასაკოვან პირებში – გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები), ძვლის მოტეხილობა, ინერვაციის დარღვევა (ხერხემლისა და ზურგის ტვინის დაზიანების დროს). მეორეული ონიქომიკოზები სხვა დაავადებების ფონზე, უკვე დაზიანებულ ფრჩხილზე ვითარდება.
გაითვალისწინეთ: ფრჩხილების დაზიანება ზოგიერთ ქრონიკულ დაავადებასაც სდევს თან. მაგალითად, ფსორიაზს, წითელ ბრტყელ ლიქენს, ეგზემას, ნეიროდერმიტს. ასეთ დროს ვითარდება ონიქოდისტროფია, რომლის ონიქომიკოზისგან გასარჩევად ლაბორატორიულ დიაგნოსტიკას მიმართავენ. მიკოზის დროს ფრჩხილებიდან აღებულ მასალაში სოკოს ელემენტებს პოულობენ, ონიქოდისტროფიის დროს კი ვერა.

ტრიქოფიტია
დერმატომიკოზის ერთ-ერთი სახეობაა ტრიქოფიტია, რომელსაც სხვადასხვა სახის ტრიქოფიტონი იწვევს. სახელწოდება ორი სიტყვისგან შედგება: წინათ მიაჩნდათ, რომ გამომწვევი სოკო მხოლოდ თმას აზიანებდა, შემდეგ კი გაირკვა, რომ ის კანსა და ფრჩხილებსაც აავადებს.
გამომწვევის ბუნების, ორგანიზმის საპასუხო რეაქციისა და დაზიანებული არის ლოკალიზაციის მიხედვით განასხვავებენ დაავადების რამდენიმე კლინიკურ ფორმას: ზერელეს, ქრონიკულს, ღრმას, ინფილტრირებულ-დაჩირქებულს და ფრჩხილებისას.
თავის თმიანი მიდამოს ზერელე ტრიქოფიტიის დროს, რომელიც უმთავრესად სასკოლო და სკოლამდელი ასაკის ბავშვებს ემართებათ, სოკო იჭრება თმის ფოლიკულში და იქიდან თმაში აღწევს. დაავადება ვრცელდება ავადმყოფთან უშუალო კონტაქტით და ავადმყოფის მიერ გამოყენებული საგნების (თავსაბურავის, სავარცხლის, მაკრატლის, ჯაგრისის, საწოლის თეთრეულის) საშუალებით.
თავის თმიანი ნაწილის ზერელე ტრიქოფიტია კლინიკურად ვლინდება ერითემულ-სკვამოზური (წითელლაქოვან-ქერცლოვანი), სკვამოზური და იმპეტიგოსებრი (სტრეპტოკოკული ინფექციის მსგავსი) გამონაყარით.
ერითემულ-სკვამოზური ფორმის დროს კანზე წარმოიქმნება 1-2 სმ დიამეტრის ბაცი ვარდისფერი ბრტყელი გაფანტული კერები, რომლებიც ზოგჯერ გარემომცველი საღი კანიდან წამოწეულია და პატარა ბუშტუკებით არის დაფარული.
სკვამოზური ფორმის დროს მეტ-ნაკლებად შემოფარგლულ მცირე არეზე იწყება ქატოსებრი მოთეთრო-მონაცრისფრო აქერცვლა კლინიკურად თითქმის შეუმჩნეველი ანთებითი მოვლენებით. ამასთანავე, დაზიანებულ ადგილებზე თმის ღერი ოდნავ სქელდება და ადვილად ტყდება ფოლიკულის ყელიდან გამოსვლის ადგილთან ან კანის დონეზე. შედეგად თმა ემსგავსება ცალკეულ შავ წერტილებს, რომლებიც თმის ფოლიკულთა ხვრელებშია ჩამჯდარი, ზოგან კი წამოწეულია. თმის დაზიანებული ნაწილი, რომლის ზრდასაც ხელს უშლის ქერცლი, ამ ქერცლის ქვეშ რჩება და მძიმისებრ ან კითხვის ნიშნისებრ მოყვანილობას იღებს. ზოგჯერ ასეთი ადგილები ნაწილობრივ ყვითელი ქერქით იფარება, რის გამოც სურათი სტრეპტოკოკულ დაავადებას – ვულგარულ იმპეტიგოს წააგავს. თუ დაავადებას არ უმკურნალეს, დაზიანების კერები გამრავლდება, ერთმანეთს შეუერთდება, დაავადება გახანგრძლივდება და მკურნალობის გარეშე არ ალაგდება.
სადა კანის ზერელე ტრიქოფიტიის დროს კანის ღია უბნებზე ჩნდება მკვეთრად შემოსაზღვრული მრგვალი ან ოვალური მოვარდისფრო-მოწითალო ინფიცირებული ლაქები. შეფერილობა უფრო მკაფიოა კიდეებზე, სადაც შესაძლოა მცირე ზომის ბუშტუკები და ქერქიც შევამჩნიოთ. სხვაგან ბუშტუკები არ წარმოიქმნება და დაზიანებული კერა აქერცლილ ლაქას ჰგავს. ლაქებს აქვთ მიდრეკილება პერიფერიული ზრდისკენ და შესაძლოა, ერთმანეთს შეუერთდნენ კიდეც. ყოველი ლაქა უკუგანვითარებას ცენტრიდან იწყებს და ჯერ წაბლისფერი ხდება, შემდეგ კი ქატოსავით იქერცლება. ამ დროს უმთავრესად ზიანდება კანის ღია უბნები: სახე, კისერი, ხელის მტევნები და წინამხრები.

• მოზრდილთა ქრონიკული ტრიქოფიტია მეტწილად ერთდროულად აზიანებს თავის თმიან ნაწილს, სადა კანსა და ფრჩხილებს. მისი სურათი ძლიერ განსხვავდება ჩვეულებრივი ზერელე ტრიქოფიტიის კლინიკური სურათისგან. ქრონიკული ტრიქოფიტიის დროს სადა კანზე ჩნდება არცთუ ისე მკვეთრად შემოფარგლული მოლურჯო-მოწითალო, აქერცლილი, უსწორმასწორო ფორმისა და სხვადასხვა ზომის ლაქები, რომლებიც ზოგჯერ ერთდება. სადა კანი უმეტესად ზიანდება მუხლებზე, წვივებზე, წინამხრებზე, ხელისგულებსა და ფეხისგულებზე, დუნდულებზე. ხელისგულებსა და ფეხისგულებზე აქერცვლასთან ერთად შეინიშნება გარქოვანების გაძლიერება – ჰიპერკერატოზი. ზოგჯერ ავადმყოფები ქავილს უჩივიან. ფრჩხილები უზიანდება მოზრდილთა ქრონიკული ტრიქოფიტიით დაავადებულთა 30%-ს. ესე იგი, გაცილებით მეტს, ვიდრე ზერელე ტრიქოფიტიის დროს. ჩვეულებრივ, ზიანდება ხელის რამდენიმე ან ყველა ფრჩხილი, არცთუ იშვიათად – ფეხისაც. დაზიანება იწყება ფრჩხილების თავისუფალი კიდიდან. ფრჩხილის ფირფიტის სიღრმეში ჩნდება მონაცრისფრო-მოთეთრო ლაქები და ზოლები. ფირფიტა თანდათან სქელდება, ფხვიერდება და იფშვნება. მისი ზედაპირი დეფორმირებულია. დამახასიათებელია, რომ ფრჩხილის მორგვის ანთებითი მოვლენები არ შეიმჩნევა.
• ტრიქოფიტიის ინფილტრირებულ-ჩირქოვანი ფორმა უმეტესად გვხვდება სოფლის მკვიდრთა შორის, რომელთაც კონტაქტი აქვთ ცხოველებთან, რადგან ამ დაავადების გამომწვევი ზოოფილური წარმოშობისაა.

თავის თმიან ნაწილზე, წვერ-ულვაშის მიდამოში ან სადა კანზე წარმოიქმნება ოვალური ან მრგვალი, ბაცი წითელი, 2-3-სმ-იანი და უფრო დიდი დიამეტრის მკვეთრად შემოფარგლული ანთებითი კერა, რომელიც საკმაოდ არის შემაღლებული გარემომცველი საღი კანიდან. კანი ამ ადგილას ინფილტრირებულია, დაფარულია ფოლიკულური პუსტულებით (ჩირქოვანი ბუშტუკებით), საიდანაც ხელის დაჭერისას, ისე, როგორც საცერიდან, გამოდის ჩირქოვანი სითხე. ზედაპირი ალაგ-ალაგ სქელი ქერქით იფარება. დაზიანებულ კერაში თმა მორყეულია და ადვილად ძვრება. დაავადებას ზოგჯერ თან სდევს ტემპერატურის მომატება, საერთო სისუსტე, ლიმფური კვანძების გადიდება.
მიკროსკოპიული გამოკვლევის დროს თმაში ჩანს სპორების მცირე ნაწილი. ეს სპორები ძეწკვისებურად არის განლაგებული და გარედან ეკვრის თმის ღერს.

მიკროსპორია
მიკროსპორიის წყაროა დაავადებული ადამიანი და ცხოველი (უმეტესად – ძაღლი და კატა). დაავადება აზიანებს სადა კანს, თავის თმიან მიდამოს, ძალიან იშვიათად – ფრჩხილებს. დაავადება ზერელე ხასიათისაა. ღრმა ფორმა იშვიათია. მიკროსპორიით უმეტესად სასკოლო ასაკის ბავშვები ავადდებიან. სქესობრივი მომწიფების პერიოდში დაავადება, ჩვეულებრივ, თავისთავად გაივლის. მიკროსპორია მოზრდილებს, წესისამებრ, მხოლოდ სადა კანს უზიანებს.
დაზიანებულ არეში 2-სმ-იანი ან უფრო დიდი დიამეტრის მრგვალი, მკვეთრად შემოფარგლული კერა ჩნდება. მისი ზედაპირი ძალიან წვრილი ქერცლით არის დაფარული, თითქოს ფქვილი მოუყრიათო. ამ ადგილებში თმა გადატეხილია დაახლოებით ერთსა  და იმავე დონეზე – კანის ზედაპირიდან 4-5 მმ სიმაღლეზე.
სადა კანის მიკროსპორია ვლინდება ცალკეულ ადგილებზე ვარდისფერი ლაქების სახით. ეს ლაქები საკმაოდ სწრაფად იზრდება, ზოგჯერ ერთმანეთს უერთდება და სხვადასხვა მოხაზულობის ფიგურებს ქმნის. ლაქების კიდეები ოდნავ შემაღლებულია. ზოგჯერ წარმოიქმნება კონცენტრირებული რკალები. რკალებს შორის ადგილები ნაკლებინტენსიური შეფერილობისაა, თვით რკალები კი ბაცი წითელია.

ფავუსი
ფავუსის გამომწვევი მხოლოდ ადამიანისთვის არის პათოგენური. დაავადება გადაედება უშუალო კონტაქტით, უფრო ხშირად კი გამომწვევით დაბინძურებული საგნების მეშვეობით. გაცილებით იშვიათია ცხოველისგან (თაგვისგან ან კატისგან) დასნებოვნება.
ფავუსი უმთავრესად ბავშვობაში იწყება, თუმცა შესაძლოა მოზრდილსაც დაემართოს. ის ნაკლებად კონტაგიოზურია, ვიდრე ტრიქოფიტია და მიკროსპორია. უმთავრესად თავის თმიან მიდამოს აზიანებს, ძალიან იშვიათად – სადა კანს. თავის თმიან ნაწილზე, მის ცალკეულ ადგილებზე ჩნდება ლამბაქის ფორმის მოყვითალო-მოჩალისფრო ქერქის გროვები. ეს ქერქი თავის თმიან ნაწილს ზოგჯერ ერთიანი ჯავშანივით ფარავს. ფავუსით დაზიანებული თმა კარგავს ნორმალურ ფერსა და ბზინვარებას, ნაცრისფერი ედება და შრება. დაზიანებულ ადგილზე თანდათანობით ვითარდება ნაწიბუროვანი ატროფია.
ფავუსით ფრჩხილების დაზიანება თავისუფალი კანიდან იწყება. ფრჩხილი სქელდება, ფერს იცვლის და დეფორმირდება, ხუნდება, მყიფე ხდება და იფშვნება.

სოკოვანი დაავადების დიაგნოსტიკა და მკურნალობა
არსებობს სოკოვანი დაავადების დიაგნოსტიკის ლაბორატორიული მეთოდები, რომლებიც ამ დაავადების წინააღმდეგ სწორი სამკურნალო და პროფილაქტიკური ღონისძიებების ჩატარების საშუალებას იძლევა.
ლაბორატორიული გამოკვლევისთვის მასალას წარმოადგენს თმა, ქერქი, ქერცლი, ჩირქი, ფრჩხილი.  პათოლოგიურ მასალაში მიკროსკოპიულად პოულობენ სოკოს ელემენტებს, სპორებსა და მიცელიუმის ძაფებს. მიკროსპორიის დროს მნიშვნელოვანია ლუმიესენციური მეთოდი.
მკურნალობა აუცილებლად ექიმმა დერმატოლოგმა უნდა დანიშნოს. მკურნალობა კომპლექსურია და გულისხმობს როგორც  ზოგადი, ისე ადგილობრივი საშუალებების გამოყენებას. ზოგადი მკურნალობისთვის გამოიყენება ფართო სპექტრის (სოკოს სხვადასხვა სახეობაზე მოქმედი) ანტიმიკოზური საშუალებები. ზოგიერთი მათგანი სოკოს ზრდას აფერხებს (ფუნგისტატიკები), ზოგიერთი სოკოს სპობს (ფუნგიციდები). ზოგ შემთხვევაში ადგილობრივად ჯერ კერატოლიზური (რქოვანას გამლღობი) საშუალებები გამოიყენება, ფრჩხილის უმტკივნეულოდ  (არაქირურგიული გზით) მოცილების შემდეგ კი ანტიმიკოზური მალამოები, ლოსიონები და სხვა. თავის თმიან მიდამოში ინფილტრირებულ-ჩირქოვანი ფორმის დროს ადგილობრივად, კერის სათანადო დამუშავების (ხელოვნური ეპილაციის) შემდეგ, ტარდება ანთების საწინააღმდეგო მკურნალობა, ხოლო ანთებითი მოვლენების ჩაცხრობის შემდეგ – ანტიმიკოზური.
მნიშვნელოვანია მკურნალობის პროცესის მონიტორინგი – აუცილებელია, სოკო-პარაზიტის არარსებობა მკურნალობის შემდეგ რამდენიმე საკონტროლო ლაბორატორიული გამოკვლევით დადასტურდეს. სოკო ადამიანის ორგანიზმში ნელა იზრდება, მკურნალობის შედეგი საკმაო ხნის შემდეგ ხდება თვალსაჩინო. ასე რომ, დაზიანებული მიდამოს ჯანსაღი იერი განკურნებას ჯერ კიდევ არ ნიშნავს. მკურნალობის შეწყვეტის შემთხვევაში მოსალოდნელია რეციდივი, განმეორებითი კურსის ჩატარებისას კი სავსებით შესაძლებელია საჭირო გახდეს ახალი ანტიმიკოზური პრეპარატის დანიშვნა, რადგან უკვე გამოყენებული უეფექტო ხდება.
ბავშვთა ასაკში სოკოვანი დაავადებების მკურნალობისას გათვალისწინებულ უნდა იქნეს ის ფაქტი, რომ ჯანმრთელ ბავშვს მიკოზი არ ემართება, ამიტომ მკურნალობის პროცესში უნდა ჩაერთონ ზოგადი პროფილის პედიატრი და ინფექციონისტიც.
პროფილაქტიკა გულისხმობს:

• დაავადების აქტიურ გამოვლინებას (საჭიროების შემთხვევაში – ავადმყოფის იზოლაციას), მის დროულ და სრულფასოვან მკურნალობას;
• სოკოვანი დაავადების თითოეული შემთხვევის ეპიდემიოლოგიურ ანალიზს მიკოზის კლინიკური ფორმის გათვალისწინებით; გამომწვევის სახეობისა და გავრცელების გზების შესწავლას მისი ლიკვიდაციის მიზნით;
• დაავადების ხელშემწყობი ფაქტორების (ჭარბი ოფლიანობა, მიკროტრავმატიზაცია) აღმოფხვრას;
• სანიტარულ-საგანმანათლებლო მუშაობას.

მიელოპროლიფერაციული დაავადებების ჯგუფი აერთიანებს ძვლის ტვინის სიმსივნეებს, რომლებიც ვითარდება მიელოპოეზის ადრეულ სტადიაში მყოფი წინამორბედი უჯრედებისგან, ზოგ შემთხვევაში – ღეროვანი უჯრედებისგან. ამ ჯგუფის ძირითადი დაავადებებია ქრონიკული მიელოლეიკემია, სუბლეიკემიური მიელოზი, ერითრემია, ქრონიკული მონოციტური ლეიკემია, ქრონიკული ერითროლეიკემია და ქრონიკული მეგაკარიოციტული ლეიკემია.

იხ. ქრონიკული ერითრომიელოზი

     ქრონიკული მონოციტური ლეიკემია

     სუბლეიკემიური მიელოზი

     ქრონიკული მიელოლეიკოზი

     ერითრემია

     მაკროფაგული ლეიკემია

     პარაპროტეინემიური ლეიკემია

     ჰისტოცისტოზი

     ლეიკემიის კანისმიერი გამოვლინებანი

     ნეიროლეიკემია

     ლეიკომოიდური რეაქცია

სახელი, გვარი ^*

მიმართულება ^*
აირჩიე

კლინიკა ^*
აირჩიე