ბადურა მხედველობითი ანალიზატორის პერიფერიული ნაწილია. ის თვალის კაკლის შიგნითა გარსია, რომელიც ფოტომგრძნობიარე უჯრედებს შეიცავს.
ბადურას ჩამოცლა თვალის ბადურა გარსის სისხლძარღვოვანისგან მოცილებაა, რაც არცთუ იშვიათად მხედველობის ძლიერ დაქვეითებას და სიბრმავესაც კი იწვევს.
განასხვავებენ ბადურას სამი სახის ჩამოცლას.

• ყველაზე ხშირად გვხვდება ბადურას გახლეჩა. ამ დროს მინისებრი სხეულის სითხე ბადურაში გაჟონავს. ბადურას ასეთი ჩამოცლა ხშირად უვითარდებათ მაღალი ხარისხის ახლომხედველებს თვალის ძლიერი ტრავმის ან თვალის ოპერაციის შემდეგ - თვალის გარსების (მათ შორის - ბადურას) გადაძაბვის გამო ასეთი პათოლოგიისადმი ისინი უფრო მეტად არიან განწყობილნი.
• ბადურას ჩამოცლის მიზეზად ხშირად იქცევა დიაბეტური რეტინოპათია. ამ დროს სახეცვლილი მინისებრი სხეული ან ნაწიბუროვანი ქსოვილი ბადურას მექანიკურად ქაჩავს წინ და მის ჩამოცლას იწვევს.
• ბადურა გარსის ჩამოცლა, ასევე, მოსალოდნელია მის ქვეშ სითხის, სისხლის ან სიმსივნური ქსოვილის დაგროვების დროს. ის, ჩვეულებრივ, თვალის სხვა დაავადებებს ან ისეთ ზოგად პათოლოგიურ მდგომარეობებს უკავშირდება, რომლებიც შეშუპებას ან სისხლჩაქცევებს იწვევს.
  ამრიგად, ბადურას ჩამოცლის მიზეზად შეიძლება იქცეს: ახლომხედველობა (ბადურას გათხელება და გახლეჩა); თავისა და თვალის ტრავმა; ძლიერი ფიზიკური გადატვირთვა (ხტუნვა, დაცემა, მძიმე ტვირთის აწევა და სხვა); თვალის სხვა დაავადებები (დიაბეტური პათოლოგიები, თვალშიგა სიმსივნეები, ბადურა გარსის დისტროფია, სისხლჩაქცევა და ა.შ.); განვითარების თანდაყოლილი ანომალია; მეტაბოლიზმის დარღვევა; სისხლძარღვოვანი დაავადება.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. თავდაპირველად ავადმყოფი თვალებზე ლიბრის გადაკვრას უჩივის და ამაოდ ცდილობს მის მოცილებას თვალებში ჩაის ნაყენისა თუ სხვა სითხის ჩაწვეთებით.
თვალებში ნათებისა და ნაპერწკლების გაჩენაც ბადურას ჩამოცლის ნიშანია.
ასოებისა და საგნების გამრუდება ან მათი ზოგიერთი ნაწილის მხედველობის არიდან გაქრობა იმაზე მიუთითებს, რომ ბადურას ჩამოცლამ ბადურას ცენტრი მოიცვა.
ზოგჯერ პაციენტები ძილის შემდეგ მხედველობის ნაწილობრივ გაუმჯობესებას აღნიშნავენ. ეს იმით აიხსნება, რომ სხეულის ჰორიზონტალური მდებარეობისას ბადურა უბრუნდება თავის პირვანდელ ადგილს, ხოლო ვერტიკალურ პოზიციაში გადასვლისას იგი კვლავ ჩამოეცლება სისხლძარღვოვან გარსს და მხედველობის დეფექტები აღდგება.
ბადურას გახლეჩა. ბადურას გახლეჩა ხშირად იმ ზეწოლის შედეგია, რომელსაც ბადურა მინისებრი სხეულისგან განიცდის მათი ერთმანეთთან მჭიდროდ მიმაგრების ადგილას.
ბავშვის თვალის მინისებრი სხეული ერთგვაროვანი კონსისტენციისაა და ბადურა გარსს მყარად არის მიმაგრებული. ადამიანის ბიოლოგიურ დაბერებასთან ერთად მინისებრი სხეული თხიერდება. ამ მოვლენას მინისებრი სხეულის ჩამოცლას უწოდებენ.
მინისებრი სხეულის ჩამოცლა, ჩვეულებრივ, გაურთულებლად მიმდინარეობს და მხოლოდ თვალების წინ გაჩენილი მფრინავი წერტილების სახით ვლინდება, თუმცა არის შემთხვევები, როდესაც ბადურას დაძაბვამ შესაძლოა მისი გახლეჩა გამოიწვიოს. ამ დროს წარმოქმნილი ხვრელის გავლით ბადურაში მინისებრი სხეულიდან ჟონავს სითხე, რომელიც ბადურასა და სისხლძარღვოვან გარსს შორის გროვდება. სწორედ ეს იწვევს ბადურას ჩამოცლას.
დიაგნოსტიკა. ბადურას ჩამოცლის დიაგნოსტირების მიზნით განისაზღვრება:
მხედველობის სიმახვილე, რომელიც გვიჩვენებს ბადურას ცენტრალური ნაწილის მდგომარეობას;
გვერდითი მხედველობა (პერიმეტრია) - პერიფერიაზე ბადურას მდგომარეობის გასარკვევად;
თვალშიგა წნევა (ტონომეტრია). ბადურას ჩამოცლისას ის შესაძლოა ნორმაზე დაბალი იყოს (ნორმა - 16-25მმ. ვწყ.სვ).
ასევე ტარდება:

• სპეციალური ელექტროფიზიოლოგიური გამოკვლევა, რომელიც საშუალებას გვაძლევს, განვსაზღვროთ ბადურასა და მხედველობის ნერვის ნერვული უჯრედების სიცოცხლისუნარიანობა;
• ოფთალმოსკოპია (თვალის ფსკერის დათვალიერება). მისი მეშვეობით შესაძლებელია ზუსტად განისაზღვროს ბადურას გახლეჩის ადგილები და მათი რაოდენობა, გამოვლინდეს გათხელებული ნაწილები, რომლებმაც შესაძლოა დაავადების ახალი კერების გაჩენა გამოიწვიოს;
• ულტრაბგერითი გამოკვლევა, რომელიც წარმოდგენას გვიქმნის ჩამოცლილი ბადურას ზომებსა და მის მდგომარეობაზე.

მკურნალობა. ოფთალმოლოგიაში ბადურას ჩამოცლა განიხილება როგორც ექსტრემალური მდგომარეობა, რომელიც დაუყოვნებლივ ქირურგიულ ჩარევას მოითხოვს. წვეთებით, ტაბლეტებით ან ინექციებით მკურნალობა ამ დროს დაუშვებელია. მხედველობის შენარჩუნების ერთადერთი გზა სასწრაფო ოპერაციაა.
ბადურას ჩამოცლის მკურნალობის მეთოდი დამოკიდებულია ჩამოცლის ხასიათზე, მის გავრცელებაზე, ხანდაზმულობაზე, განლაგებასა და სხვა ფაქტორებზე.
ქირურგიული ჩარევისას დიდი ყურადღება ექცევა:
ბადურას გახლეჩის აღმოჩენას ან ბადურას ჩამოცლის დადგენას;
ბადურას გახლეჩისა და ბადურას ჩამოცლის ბლოკირებას ან შემოფარგვლას (ლოკალიზებას);
ბადურას ჩამოცლილი ნაწილის სისხლძარღვოვან შრესთან კონტაქტის აღდგენას.
 ოპერაციული მკურნალობის ერთ-ერთი სახეა პნევმატური რეტინოპექსია. ამ დროს მინისებრი სხეულის შიგნით შეჰყავთ მცირე ზომის აირის ბუშტუკი. ვინაიდან აირის ბუშტუკი სითხეზე მსუბუქია, ის ბადურას სისხლძარღვოვან კედელთან მიაჭყლეტს. აირი დაუყოვნებლივ იწყებს გაწოვას. ამის შემდეგ ტარდება დამატებითი პროცედურა – ბადურას მიმაგრება. ეს შეიძლება იყოს კრიოპექსია, რომლის დროსაც ბადურას დაბალი ტემპერატურის გამოყენებით სკლერასა და სისხლძარღვოვან კედელთან მიარჩილავენ ან ლაზერული კოაგულაცია. ორივე შემთხვევაში იყენებენ ადგილობრივ ანესთეზიას.
ბადურას ზოგიერთი სახის ჩამოცლა ოპერაციული მეთოდით სკლერაზე ზეწოლას მოითხოვს. თხელი სილიკონის ზონარი სკლერაზე ნაკერით ისე მაგრდება, რომ სკლერა ზონარის ქვემოდან შიგნითა მხარეს ჩაიზნიქება; სკლერა და სისხლძარღვოვანი გარსი უახლოვდება ბადურას, სუსტდება მინისებრი სხეულის ბოჭკოების დაჭიმულობა და იბლოკება ბადურას გახლეჩა. სილიკონის ზონარი ოპერაციის შემდეგ არ ჩანს და სიცოცხლის ბოლომდე თავის ადგილას რჩება. დაგროვილი სითხის გამოსასვლელად სკლერაში, შესაძლოა, დამატებით ჩამოყალიბდეს მცირე ხვრელი.
თუ ჩამოცლაში მაკულური ზონა არ არის ჩათრეული, პროგნოზი საიმედოა. სხვა შემთხვევაში ცენტრალური მხედველობის დეფექტი სამუდამოდ რჩება. მისი ხარისხი იმაზეა დამოკიდებული, რამდენად ადრე მიმართავს ავადმყოფი კვალიფიციურ ექიმს.
პროფილაქტიკა. ახლომხედველობის, თავისა და თვალის ტრავმის შემთხვევაში ბადურას ჩამოცლის პროფილაქტიკისთვის აუცილებელია თვალის დათვალიერება წელიწადში ერთხელ მაინც. თუ ახლომხედველი ხართ ან გაქვთ ბადურას დისტროფია, შაქრიანი დიაბეტი, რეგულარულად ესტუმრეთ ოფთალმოლოგს, ხოლო აუცილებლობისას დროულად ჩაიტარეთ პროფილაქტიკული მკურნალობა.
ბადურას ჩამოცლის პროფილაქტიკისთვის იყენებენ ლაზერის სხივებს ან ულტრაბგერას.
დაავადების ადრეული გამოვლენა ბადურას გახლეჩისა და ჩამოცლის წარმატებული მკურნალობის საწინდარია.
მინისებრი სხეულის ცვლილებისას შესაძლოა საჭირო გახდეს მისი შეცვლა ოპერაციული გზით.
ბადურას აცლის ერთ-ერთი ყველაზე ხშირი მიზეზი, განსაკუთრებით - ახალგაზრდა მამაკაცებში, თვალის ტრავმაა. მის თავიდან ასაცილებლად მუშაობისას და ყოფით ცხოვრებაში საჭიროა თავდაცვის ელემენტარული წესების დაცვა.
 

ახლომხედველობა (მიოპია) თვალის რეფრაქციის მეტად გავრცელებული პათოლოგიაა, რომლის დროსაც საგნის გამოსახულება ყალიბდება ბადურა გარსის წინ. ამ დროს ადამიანი ახლომდებარე საგნებს კარგად ხედავს, ხოლო შორეულს - ცუდად. ახლომხედველებს დაგრძელებული აქვთ თვალის ღერძი ან მომატებული აქვთ რქოვანა გარსის შუქგარდამტეხი ძალა. უმეტესად ხდება ორივე ამ ფაქტორის შერწყმა.
მხედველობის სიმახვილის დაქვეითების კვალობაზე, განასხვავებენ მიოპიის (ახლომხედველობის) რამდენიმე ხარისხს:
სუსტს (3 დიოპტრიამდე);
საშუალოს (6 დიოპტრიამდე);
ძლიერს (6 დიოპტრიის ზემოთ).

მიზეზები. ახლომხედველობა ნებისმიერ ასაკში შეიძლება გამოვლინდეს, მაგრამ ყველაზე ხშირად ის 7-12 წლის ბავშვებს აღმოაჩნდებათ ხოლმე. გარდატეხის პერიოდში ახლომხედველობა, როგორც წესი, ძლიერდება, 18-დან 40 წლამდე ასაკში კი მხედველობის სიმახვილე სტაბილიზდება. ახლომხედველობის აღმოცენების მიზეზი ბოლომდე გარკვეული არ არის, თუმცა ცნობილია მისი რამდენიმე რისკფაქტორი:

• მემკვიდრეობა. ახლომხედველი მშობლების შვილებს ასიდან 50 შემთხვევაში ახლომხედველობა 18 წლამდე უვლინდებათ, ნორმალური მხედველობის მქონე მშობლების შვილებს შორის კი მხოლოდ 8%-ია ახლომხედველი.
• თვალის გადაძაბვა - ახლო მანძილზე ხანგრძლივი და ინტენსიური მხედველობითი დატვირთვა, სამუშაო ადგილის ცუდი განათება, ჯდომის მიმართულება კითხვისა და წერისას, მეტისმეტი გატაცება ტელევიზორითა და კომპიუტერით. ახლომხედველობა, ჩვეულებრივ, ბავშვის სკოლაში მისვლისას გამოვლინდება.
• არასწორი კორექცია. თუ მხედველობის კორექცია ახლომხედველობის გამოვლენისთანავე არ მოხდა, მხედველობის ორგანო კიდევ უფრო გადაიძაბება და მოხდება ახლომხედველობის პროგრესირება. მოსალოდნელია ამბლიოპიის - ზარმაცი თვალის სინდრომისა და სიელმის განვითარებაც. თუ ახლო მანძილზე მუშაობისთვის სათვალე ან კონტაქტური ლინზა არასწორად შეირჩა  (მეტისმეტად ძლიერი აღმოჩნდა), მოხდება თვალის კუნთების გადაძაბვის პროვოცირება და ახლომხედველობა გაძლიერდება.

პროგრესირებადი ახლომხედველობა. პროგრესირებადს უწოდებენ ახლომხედველობას, როდესაც მიოპიის ხარისხი წელიწადში ერთი ან მეტი დიოპტრიით იზრდება. მიოპია განსაკუთრებით ინტენსიურად პროგრესირებს სკოლის ასაკის ბავშვებში, ვინაიდან ამ პერიოდში მხედველობითი დატვირთვა ყველაზე ძლიერია, რასაც ორგანიზმის აქტიური ზრდაც ერთვის. ახლომხედველებს ურჩევენ, ერიდონ მძიმე ტვირთის აწევას, განსაკუთრებით - წინ წახრილ და თავდახრილ მდგომარეობაში, ასევე - ისეთი სპორტით გატაცებას, რომელიც სხეულის მკვეთრ რყევას იწვევს (ხტომა, კრივი, ჭიდაობა და სხვა) - ყოველივე ამან შესაძლოა ბადურას განშრევება და სიბრმავეც კი გამოიწვიოს. პროგრესირებადი ახლომხედველობა ბადურას ცენტრალურ ნაწილში ნელ-ნელა იწვევს შეუქცევად ცვლილებებს და მხედველობის სიმახვილის მკვეთრ დაქვეითებას.

მკურნალობა. ახლომხედველობის კონსერვატიული მკურნალობა ითვალისწინებს:
მხედველობის მართებულ კორექციას ოფთალმოლოგის მიერ შერჩეული სათვალით ან კონტაქტური ლინზებით;
იმ კუნთების ვარჯიშს, რომელთა გადაძაბვაც ზრდის მიოპიის ხარისხს (ლაზერული სტიმულაცია, მხედველობის ვიდეოკომპიუტერული კორექცია, სამკურნალო საშუალებების ჩაწვეთება, თვალის ვარჯიშების სპეციალური კურსი).
თვალის ვარჯიშები ოფთალმოლოგის მეთვალყურეობით უნდა ჩატარდეს;
ზოგადგამაჯანსაღებელ ღონისძიებებს: ცურვას, კისრის მასაჟს, კონტრასტულ შხაპს და სხვა (ესეც - ოფთალმოლოგის რეკომენდაციით);
სრულფასოვან კვებას - ცილებით, ვიტამინებითა და მიკროელემენტებით დაბალანსებულ რაციონს.
ახლომხედველობის ლაზერული კორექციისას ფოკუსირებული ლაზერის სხივით ხდება რქოვანა გარსის დამუშავება. ოპერაციის მიზანია, რქოვანა გარსის სიმრუდის დოზირებული ცვლილებით შეიცვალოს თვალში შემავალი სინათლის სხივების გარდატეხის კუთხე, რაც მხედველობას აუმჯობესებს. ოპერაცია 25-40 წამს გრძელდება, უსისხლოა, სრულიად უმტკივნეულო, არ მოითხოვს ნარკოზს.
ლაზერის მეშვეობით მხედველობის 100%-იანი კორექცია შესაძლოა ვერ მოხერხდეს. პაციენტს წინასწარ ჩატარებული გამოკვლევების საფუძველზე ეუბნებიან, რამდენად გამოუსწორდება მხედველობა. უმეტესად ლაზერული კორექცია მხედველობას საგრძნობლად აუმჯობესებს და პაციენტს ოპერაციის შემდეგ აღარ სჭირდება სათვალისა თუ კონტაქტური ლინზების ტარება, ზოგს კი ადრინდელთან შედარებით გაცილებით ნაკლები ზომის სათვალე ჰყოფნის. ასეთ შემთხვევაში პრობლემას ხსნის სხვა ტიპის ქირურგიული ჩარევა, მაგალითად, ფაკიური ლინზის (რეფრაქციული ხელოვნური ბროლის) იმპლანტაციით. ეს ლინზა პატარა განაკვეთიდან შეჰყავთ თვალში, ბროლის წინ. იქ ის იშლება, სამუდამოდ რჩება და სათანადოდ ცვლის თვალის გარდატეხის ძალას. ფაკიური ლინზის კორექციის დიაპაზონი საკმაოდ ვრცელია (-5,0-დან -25,0 დიოპტრიამდე და +2,0-დან +12,0 დიოპტრიამდე). როდესაც მაღალი ხარისხის ახლომხედველობას თან ახლავს ასტიგმატიზმი, გამოიყენება ფაკიური ლინზების იმპლანტაციისა და ლაზერული კორექციის კომბინაცია.
ახლომხედველობის პროფილაქტიკა ითვალისწინებს:
სწორ განათებას. მხედველობითი დატვირთვა დასაშვებია მხოლოდ კარგად განათებულ შენობაში.
სწორ მხედველობით და ფიზიკურ დატვირთვას. რეკომენდებულია მხედველობითი დატვირთვისა და აქტიური დასვენების მონაცვლეობა. 3 დიოპტრიამდე ხარისხის მიოპიისას ფიზიკური დატვირთვა შეზღუდული არ არის, 3 დიოპტრიაზე მეტის შემთხვევაში კი იკრძალება მძიმე ტვირთის აწევა, ხტომა და სპორტის ზოგიერთი სახეობა.
თვალების ვარჯიშს. 20-30-წუთიანი დატვირთვის შემდეგ რეკომენდებულია თვალის გავარჯიშება.

აქტინომიკოზი აქტინომიცეტით (სხივისებრი სოკოთი) გამოწვეული სპეციფიკური ქრონიკული დაავადებაა. სხვადასხვა ორგანოსა და ქსოვილში, გამომწვევის შეჭრის ადგილას, ჩნდება მკვრივი ინფილტრატი, რომელიც შემდგომში ჩირქდება, სკდება და ფისტულას წარმოქმნის. აბსცესის (ჩირქგროვის) ჩამოყალიბებაში გარკვეულ როლს ასრულებს მეორეული (უმთავრესად - სტაფილოკოკური) ინფექცია. აქტინომიკოზი ყველა ქვეყანაში გვხვდება. მისი გამომწვევი სოკო ფართოდ არის გავრცელებული ბუნებაში. ის უმთავრესად მარცვლოვან მცენარეებზე (ჭვავზე, ქერზე და სხვა) ბინადრობს. თივაში მისი სპორები წლობით ძლებს. ორგანიზმში ხვდება მტვერთან ერთად მისი ჩასუნთქვისას ან გადაყლაპვისას (მარცვლეულის დამუშავების ან თიბვის დროს), ასევე - დაზიანებული კანიდან, პირის ღრუსა და კუჭის ლორწოვანი გარსიდან. აქტინომიკოზით სნეულდებიან როგორც ადამიანები, ისე ცხოველები. დაავადებული ადამიანისგან ან ცხოველისგან ინფექციის გავრცელების შემთხვევები უცნობია.

მიმდინარეობა და სიმპტომები. აქტინომიკოზი ხანგრძლივად მიმდინარე, პროგრესირებადი პირველადი ქრონიკული ინფექციაა. მისი საინკუბაციო პერიოდის ხანგრძლივობა უცნობია - შესაძლოა, წლობითაც კი გაგრძელდეს.
დაავადების გამოვლენის შესაბამისად, განასხვავებენ თავის, ენისა და კისრის, თორაკალურ, აბდომინალურ, შარდსასქესო ორგანოების, კანის, ცენტრალური ნერვული სისტემის ფორმებს.

კისერ-ყბა-სახის ფორმა ყველაზე ხშირად გვხვდება. პათოლოგიური პროცესის გავრცელების კვალობაზე, განასხვავებენ ღრმა ანუ კუნთოვან (პროცესი ლოკალიზდება კუნთოვან ბოჭკოებში), კანქვეშა და კანის ფორმებს.
კუნთოვანი ფორმის დროს პროცესი მეტწილად საღეჭ  კუნთებში, მათი მფარავი ფასციის ქვეშ ლოკალიზდება. კერძოდ, ქვედა ყბის კუთხეში ჩნდება ხრტილისებური კონსისტენციის ინფილტრატი. სახე ხდება ასიმეტრიული, ვითარდება სხვადასხვა ინტენსივობის ტრიზმი. მოგვიანებით ინფილტრატში ჩნდება ჩირქი, რომელიც თავისთავად იხსნება და ვითარდება ფისტულა, საიდანაც გამოიყოფა ჩირქოვანი ან ჩირქოვან-სისხლიანი სითხე. ფისტულის ირგვლივ კანი მოლურჯო ელფერს ხანგრძლივი დროის განმავლობაში ინარჩუნებს. ეს აქტინომიკოზის დამახასიათებელი ნიშანია. კისრის კანი თავისებურად იცვლება. მასზე  ჩნდება გარდიგარდმო განლაგებული ლილვაკები.
კანის ფორმა იშვიათია. ამ დროს კანქვეშა ბოჭკოებში ლოკალიზებულია სფეროს ან ნახევარსფეროს ფორმის ინფილტრატები. ტრიზმა და ღეჭვის პროცესის დარღვევა არ შეიმჩნევა. აქტინომიკოზური პროცესი შესაძლოა გავრცელდეს ლოყებზე, ტუჩებზე, ენაზე, ნუშურა ჯირკვლებზე, ტრაქეაზე, ხახაზე. ამ ფორმას სხვებთან შედარებით კეთილთვისებიანი მიმდინარეობა ახასიათებს.
თორაკალური (გულმკერდის ღრუს ორგანოებისა და გულმკერდის კედლის) აქტინომიკოზი, იგივე ფილტვების აქტინომიკოზი, თანდათანობით იწყება. ავადმყოფს აღენიშნება სისუსტე, სუბფებრილური ტემპერატურა, ხველა, რომელიც თავდაპირველად მშრალია, შემდეგ კი ჩნდება ლორწოვან-ჩირქოვანი ნახველი, რომელსაც არცთუ იშვიათად სისხლიც ურევია (ნახველს აქვს მიწის სუნი და სპილენძის გემო). მოგვიანებით ვითარდება პერიბრონქიტის სურათი. ინფილტრატი ვრცელდება ცენტრიდან პერიფერიისკენ, მოიცავს პლევრას, გულმკერდის კედელს, კანს. ვითარდება შეშუპება, რომელიც პალპაციისას ძალზე მტკივნეულია. კანი იღებს მოწითალო-მოლურჯო შეფერილობას. ჩნდება ფისტულები. ჩირქში აღმოჩნდება აქტინომიცეტები. ფისტულები ბრონქებს უერთდება. ისინი არა მარტო გულმკერდზე, არამედ წელსა და თეძოებზეც კი შეიძლება გაჩნდეს. თორაკალური აქტინომიკოზი მძიმედ მიმდინარეობს. მკურნალობის გარეშე ავადმყოფი იღუპება. აქტინომიკოზის ეს ფორმა სიხშირის მიხედვით მეორეა.
აბდომინალური აქტინომიკოზი იშვიათად გვხვდება (სიხშირის მიხედვით მას მესამე ადგილი უკავია). პირველადი კერები უმეტესად (ასიდან 60 შემთხვევაში) ილიოცეკალურ და აპენდიქსის არეში ლოკალიზდება, თუმცა არც ის არის გამორიცხული, მსხვილი ნაწლავის სხვა უბნებში მდებარეობდეს. კუჭის, საყლაპავისა და წვრილი ნაწლავის პირველადი დაზიანება ძალზე იშვიათია, მუცლის ფარი კი ყოველთვის მეორეულად ზიანდება.
როგორც ვთქვით, პირველადი ინფილტრატი ყველაზე ხშირად ლოკალიზდება ილიოცეკალურ არეში და კლინიკურად ჰგავს ქირურგიულ დაავადებებს (აპენდიციტს, ნაწლავის გაუვალობას და სხვა). თანდათანობით ინფილტრატი სხვა ორგანოებსაც: ღვიძლს, თირკმელებს, ხერხემალს მოიცავს. შესაძლოა, მიაღწიოს მუცლის ფარს. ასეთ შემთხვევაში კანზე დამახასიათებელი ცვლილებები ჩნდება. კერძოდ, საზარდულის არეში წარმოიქმნება ფისტულა, რომელიც ნაწლავს ერთვის. სწორი ნაწლავის აქტინომიკოზის დროს ინფილტრატები სპეციფიკური პარაპროქტიტის აღმოცენებას განაპირობებს. ფისტულები პერიანალურ სივრცეში იხსნება. მკურნალობის გარეშე შემთხვევათა 50%-ში შედეგი ლეტალურია.
შარდსასქესო ორგანოების აქტინომიკოზი  იშვიათია. ის, წესისამებრ, აბდომინალური აქტინომიკოზური ინფილტრატის გავრცელების გამო აღმოცენებული მეორეული დაზიანების შედეგია. შარდსასქესო ორგანოების პირველადი აქტინომიკოზური დაზიანება მეტად იშვიათია.
ძვლებისა და სახსრების აქტინომიკოზიც იშვიათად გვხვდება. ეს ფორმა აღმოცენდება აქტინომიკოზური ინფილტრატის მეზობელი ორგანოდან გადასვლის ან სოკოს ჰემატოგენური გზით (სისხლით) გავრცელების შედეგად. შესაძლოა გამოიწვიოს წვივის, მენჯის, ხერხემლის ძვლების ოსტეომიელიტი, ასევე - მუხლისა და სახსრის დაზიანება. არცთუ იშვიათად პროცესს წინ უძღვის ტრავმა. ოსტეომიელიტი ძვლის დესტრუქციით მიმდინარეობს. მიუხედავად აშკარა ძვლოვანი ცვლილებებისა, ავადმყოფები ინარჩუნებენ გადაადგილების უნარს, სახსრების ფუნქცია დაზიანების შემთხვევაშიც კი საგრძნობლად არ ირღვევა. ფისტულების წარმოქმნისას ვლინდება კანის დამახასიათებელი ცვლილებები.
კანის აქტინომიკოზი, როგორც წესი, მეორეულია. კანის ცვლილებები მაშინ ხდება შესამჩნევი, როდესაც აქტინომიკოზური ინფილტრატი კანქვეშა ბოჭკოებს აღწევს. ეს ცვლილებები განსაკუთრებით დამახასიათებელია ფისტულების გაჩენის შემთხვევაში.
მიცეტომა აქტინომიკოზის თავისებური ვარიანტია. ის ხშირად გვხვდება ტროპიკულ ქვეყნებში. მიცეტომა იწყებატერფზე (უპირატესად - ფეხისგულზე) ერთი ან რამდენიმე მკვრივი, მუხუდოს მარცვლისოდენა (ან უფრო დიდი) კვანძის გაჩენით. ეს კვანძები თავდაპირველად შეუცვლელი კანით არის დაფარული, მერე და მერე კანი სქელდება, იღებს მოწითალო-მოიისფრო ან წაბლისფერ შეფერილობას. ძველი კვანძების მეზობლად ჩნდება ახლები. კანი შუპდება, ტერფი იზრდება, იცვლის ფორმას. კვანძები თანდათანობით რბილდება, იხსნება და წარმოიქმნება ღრმა ფისტულები, საიდანაც გამოიყოფა ჩირქოვანი ან სეროზულ-ჩირქოვანი (ზოგჯერ სისხლიანიც) სუნიანი სითხე. კვანძები თითქმის უმტკივნეულოა. პროცესი ნელა პროგრესირებს. მთელი ფეხისგული კვანძებით იფარება, ფეხის თითები მაღლა იწევს. მოგვიანებით კვანძები და ფისტულები ტერფის ზედა ნაწილშიც ჩნდება. პროცესმა შესაძლოა მოიცვას კუნთები, მყესები და ძვლები. ზოგჯერ ვითარდება წვივის კუნთების ატროფია. ჩვეულებრივ, მიცეტომა ერთ ტერფზე ჩნდება და ხანგრძლივი (10-20-წლიანი) მიმდინარეობა ახასიათებს.

დიაგნოსტირება. აქტინომიკოზის შორს წასული ფორმა, როდესაც ჩნდება ფისტულები და კანის დამახასიათებელი ცვლილებები, ადვილი სადიაგნოსტიკოა. ძნელია აქტინომიკოზის საწყისი სტადიის ამოცნობა. ერთგვარი სადიაგნოსტიკო მნიშვნელობა აქვს კანის სინჯებს, მაგრამ ყურადსაღებია მხოლოდ დადებითი  და მკვეთრად დადებითი სინჯები, ვინაიდან სუსტად დადებითი კანის სინჯი ხშირია კბილების დაავადების დროსაც. უარყოფითი სინჯი ყოველთვის არ გამორიცხავს აქტინომიკოზს, რადგან მძიმე ფორმების დროს ის შესაძლოა იმუნიტეტის დათრგუნვის გამო იყოს უარყოფითი.
შედარებით მაღალი სადიაგნოსტიკო ღირებულება აქვს ფისტულიდან გამოყოფილი ჩირქის გამოკვლევას - მასში აქტინომიცეტებს აღმოაჩენენ.

მკურნალობა და პროფილაქტიკა. მკურნალობა კომპლექსურია. მოიცავს ანტიბიოტიკებს, იოდს, სისხლის გადასხმას, რენტგენოთერაპიას, ქირურგიულ ჩარევას.
პროფილაქტიკა ითვალისწინებს პირის ღრუს სანაციას, ყოველდღიური ჰიგიენის დაცვას, კანისა და ლორწოვანი გარსის ტრავმატიზების თავიდან აცილებას.

კარდიის აქალაზია საყლაპავის ნერვკუნთოვანი აპარატის ქრონიკული დაავადებაა. ამ დროს დარღვეულია საყლაპავის ქვედა, კუჭის შესასვლთან არსებული სფინქტერის (კარდიის) რეფლექტორული გახსნა ყლაპვის დროს, რასაც თან სდევს საყლაპავის პერისტალტიკისა და ტონუსის დაქვეითება. ყოველივე ამის შედეგად ირღვევა კუჭისკენ საკვების ევაკუაცია.
მიზეზები. კარდიის აქალაზიის მიზეზები ბოლომდე გარკვეული არ არის. მიიჩნევენ, რომ პათოლოგია აღმოცენდება იმ ნერვულ მარეგულირებელ მექანიზმებს შორის წარმოქმნილი უთანხმოების შედეგად, რომლებიც საყლაპავის პერისტალტიკურ მოძრაობასა და საკვების მისვლისას საყლაპავის ქვედა სფინქტერის რეფლექსურ გახსნას განაგებენ. ზოგიერთი მკვლევარი მიიჩნევს, რომ დაავადების ჩამოყალიბებაში დიდ როლს ასრულებს კვების დარღვევა, განსაკუთრებით - B ჯგუფის ვიტამინების ნაკლებობა.
კარდიის აქალაზია ყველაზე ხშირად 25-დან 50 წლამდე ასაკში გვხვდება. ის თანდათანობით ვითარდება. პაციენტები უკან იღებენ ახლახან მიღებულ საკვებს, უჩივიან ტკივილს, რომელიც მკერდის ძვლის უკან აღმოცენდება და კისრისკენ, ბეჭებისკენ, ყურში გადაეცემა. ტკივილი შესაძლოა დაავადების პირველი ნიშანი იყოს. ის უმეტესად ჭამის შემდეგ იჩენს თავს, თუმცა ყოველთვის საკვების მიღებაზე არ არის დამოკიდებული. დროთა განმავლობაში ტკივილის სინდრომი სუსტდება. ავადმყოფები უჩივიან საკვების კუჭში არადროული გადასვლის შეგრძნებას. ზოგიერთი ზუსტად მიუთითებს საკვების შეფერხების ადგილს გულმკერდის წინა ზედაპირზე.
ხშირად ავადმყოფები კუჭში საკვების დროულად გადასვლის მიზნით სხვადასხვა ხერხს მიმართავენ: სწრაფად სვამენ დიდი რაოდენობის სითხეს, წინ ან უკან იხრებიან, ხელებს კეფაზე იწყობენ. ღებინება (რეგურგიტაცია) თავდაპირველად საკვების მიღებისთანავე ხდება, შემდგომში კი, ვინაიდან საყლაპავის ქვედა, გაფართოებულ ნაწილში სულ უფრო მეტი ოდენობის საკვები გროვდება, მას მოგვიანებით, თუმცა ერთბაშად იღებენ. პირნაღები საკვები მასა, ჩვეულებრივი ღებინებისას ამონაღებისგან განსხვავებით, დაღეჭილ, მაგრამ კუჭის მიერ სრულიად გადაუმუშავებელ საკვებს წარმოადგენს. ღებინებისას საკვები მასის ნაწილაკები შესაძლოა ტრაქეაში და შემდეგ ფილტვებში მოხვდეს. შედეგად ვითარდება ფილტვების ანთებითი დაავადებები, ასპირაციული პნევმონია. ხშირად პაციენტს აწუხებს სლოკინის შეტევა და გაძლიერებული ნერწყვდენა.
განასხვავებენ კარდიის აქალაზიის 4 სტადიას.

• საწყისი სტადია - საყლაპავის ქვედა სფინქტერის (კარდიის) შევიწროება და კარდიის მაღლა საყლაპავის გაგანიერება არ აღინიშნება. ყლაპვის გაძნელებას პერიოდული ხასიათი აქვს.
• სტაბილური სტადია - ამ დროს კარდიის სპაზმი მუდმივია. კარდიის მაღლა საყლაპავი უმნიშვნელოდ არის გაფართოებული. პაციენტის ჩივილები მუდმივ ხასიათს იღებს.
• მესამე სტადია - საყლაპავის ქვედა სფინქტერის ქსოვილში ნაწიბუროვანი ცვლილებები ჩნდება. სფინქტერი სკლეროზული ხდება, კარგავს ელასტიკურობას და ბოლომდე გახსნა უჭირს. საყლაპავი სფინქტერის ზემოთ მკვეთრად ფართოვდება.
• მეოთხე სტადია - კარდიის მაღლა საყლაპავი საგრძნობლად ფართოვდება. საყლაპავის კედელში ანთებითი პროცესები ვითარდება (ეზოფაგიტი) და წყლულიც კი ჩნდება. ანთებითი მოვლენები შესაძლოა ირგვლივ მდებარე ქსოვილებზეც გავრცელდეს. აღმოცენდება შუასაყარის ანთება - მედიასტინიტი.

დიაგნოსტიკა და მკურნალობა. დიაგნოსტირებისთვის რენტგენოლოგიურ კვლევასა და ენდოსკოპიას მიმართავენ.
თუ კარდიოსპაზმი (საყლაპავის ქვედა სფინქტერის შევიწროება) მხოლოდ სიმპტომის სახით ვლინდება (ნევროზის დროს) და დაავადებად ჯერ არ არის ჩამოყალიბებული, ავადმყოფს ტრანკვილიზატორებისა და ანტიდეპრესანტების გარდა უნდა დაენიშნოს ადგილობრივი მოქმედების სპაზმოლიტიკები (მაგალითად, ატროპინის წვეთები). საჭიროა ანტაციდების მიღებაც, ვინაიდან საყლაპავის ლორწოვანი მცირედ მაინც იქნება გაღიზიანებული. ამავე მიზეზით პაციენტს ურჩევენ დამზოგველ (მხოლოდ თხიერ) საკვებს. თუ აქალაზიაც ჩამოყალიბებულია, მიმართავენ მკურნალობის ენდოსკოპიურ ან ქირურგიულ გზას. ენდოსკოპიური მეთოდებიდან აღსანიშნავია საყლაპავის ქვედა სფინქტერის ბალონური დილატაცია (გაფართოება). ამ დროს ენდოსკოპიური ხელსაწყოთი შევიწროებულ სფინქტერში ბალონი შეჰყავთ, მას ბერავენ და იწვევენ სპინქტერის დამბლას, რომელიც დიდი ხნის განმავლობაში სპაზმის რეციდივის თავიდან აცილების საშუალებას იძლევა.

აფაზია მეტყველების უნარის სრული ან ნაწილობრივი მოშლაა.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. განასხვავებენ მეტყველების ორი სახის მოშლას - სენსორულს (მეტყველების აღქმის უნარის მოშლა) და მოტორულს (ზეპირი მეტყველებისა და სიტყვათა გამოთქმის მოშლა). სენსორული აფაზიის დროს ავადმყოფს არ ესმის მისთვის ნათქვამი სიტყვების მნიშვნელობა, ვერ ასრულებს თხოვნას, მარტივ დავალებას (თვალის გახელა, ხელის აწევა) ან ყველაფერს უკუღმა აკეთებს. მოტორული აფაზიის დროს ავადმყოფს ყველაფერი ესმის, მაგრამ არაფრის თქმა არ შეუძლია ან ლაპარაკობს, მაგრამ უაზროდ.

დიაგნოსტირება. აფაზიური მოშლილობა ყალიბდება თავის ტვინის სისხლის მიმოქცევის მოშლის (ინსულტის), სიმსივნის, აბსცესის, თავს ტვინის ტრავმის დროს. მეტყველების მოშლის შემჩნევა ყველას შეუძლია, დიაგნოზის დასმა კი - მხოლოდ ექიმს.

მკურნალობა. ავადმყოფი აუცილებლად უნდა მოთავსდეს საავადმყოფოში. პროგნოზი დაავადების ხასიათსა და სტადიაზეა დამოკიდებული.

აუტიზმი წარმოადგენს ბავშვის ფსიქიკის მძიმე ანომალიას, რომლის მთავარი ნიშანია გარშემო მყოფებთან კონტაქტის დარღვევა, ემოციური სიცივე, ინტერესების პერვერსია, მოქმედებათა სტერეოტიპულობა. დაავადების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი სადიაგნოსტიკო კრიტერიუმია სიმპტომების 2,5 წლამდე გამოვლენა. აუტიზმი იშვიათად გვხვდება - 10 000 ბავშვიდან 2-4-ია დაავადებული. ბიჭუნებში ის უფრო ხშირია. გვხვდება ნებისმიერ სოციალურ კლასში და ნებისმიერ ქვეყანაში.

მკურნალობა. მკურნალობა ითვალისწინებს ბავშვის ზოგადი მდგომარეობის გაუმჯობესებას (დიეტა, წამლები). გარდა ამისა, დღეისათვის არსებობს ბევრი მეთოდი, რომლებიც მიმართულია აუტიზმის მკურნალობისა და კორექციისკენ. მაგალითად, ურთიერთობით თერაპია ბავშვს ეხმარება, გამოიმუშაოს დამოუკიდებლობა და  საზოგადოებასთან ადაპტაციის უნარი. ამ დროს მეტად მნიშვნელოვანია ჟესტების ენით ურთიერთობის უნარის ჩამოყალიბება. აუდიო-ვოკალური ვარჯიშებიც აუტიზმით დაავადებული ბავშვის შემდგომი ადაპტაციისკენ არის მიმართული. ასევე, საჭიროა მუდმივი ფიზიკური ვარჯიში, რათა ბავშვი კარგად ფლობდეს საკუთარ სხეულს.

ატროფია არის ორგანოს ან ქსოვილის ზომების შემცირება და ფუნქციის მოშლა. ის შეიძლება იყოს ზოგადი და ადგილობრივი, ფიზიოლოგიური  და პათოლოგიური;
ფიზიოლოგიური ატროფია დამოკიდებულია ორგანიზმში ასაკობრივ ცვლილებებზე (სასქესო ჯირკვლების, კანის, ძვლების ატროფია მოხუცებში და სხვა).
ზოგადი პათოლოგიური ატროფია (განლევა, კახექსია) ვითარდება არასაკმარისი კვების, ქრონიკული ინფექციების ან ინტოქსიკაციის, ენდოკრინული ჯირკვლების ან ცენტრალური ნერვული სისტემის ფუნქციის მოშლისას.
ადგილობრივი პათოლოგიური ატროფიის მიზეზი მრავალფეროვანია. მაგალითად:

• ნეიროტროფიკული რეგულაციის მოშლა (პოლიომიელიტის დროს - ჩონჩხის კუნთების ატროფია);
• სისხლის მიმოქცევის უკმარისობა (თავის ტვინის სისხლძარღვების ათეროსკლეროზის დროს - თავის ტვინის ქერქის ატროფია);
• დისფუნქციონალური (მხედველობის ნერვის ატროფია);
• წნევით გამოწვეული ატროფია (თირკმელების ატროფია შარდსადენის შევიწროების და ფიალებში შარდის შეგუბების გამო);
• უმოძრაობით გამოწვეული ატროფია (კიდურების კუნთების ატროფია ხანგრძლივი იმობილიზაციის გამო);
• ფიზიკური და ქიმიური ფაქტორებით გამოწვეული (ლიმფოიდური ქსოვილის ატროფია სხივური ენერგიით დაზიანებისას. იოდის პრეპარატების მოხმარებით გამოწვეული ფარისებრი ჯირკვლის ატროფია).

ატროფიის დროს ორგანოს ზომები მცირდება, მაგრამ არის შემთხვევები, როდესაც ცხიმოვანი ქსოვილის ზრდისას ის ატროფირებულ უჯრედულ ელემენტებს ენაცვლება და ატროფირებული ორგანო ან ქსოვილი გადიდებული ჩანს.
აღსანიშნავია, რომ პათოლოგიური ატროფია გარკვეულ სტადიამდე უკუგანვითარებადია.
მკურნალობა ატროფიის გამომწვევი მიზეზის აღმოფხვრას ითვალისწინებს.

მხედველობის ნერვის ატროფია. მისი მიზეზი შეიძლება იყოს პათოლოგიური მდგომარეობა, რომელიც იწვევს ნერვული ბოჭკოების დაზიანებას და მათ შეცვლას გლიური და შემაერთებელი ქსოვილით. ეს პათოლოგიური მდგომარეობებია მხედველობის ნერვისა და ბადურას დაავადება, თავის ტვინის დაავადება, მისი გარსისა და სისხლძარღვების დაზიანება, გლაუკომა, ზოგადი ინტოქსიკაცია, მემკვიდრეობითი ფაქტორები.
განასხვავებენ მხედველობითი ნერვის ატროფიის შემდეგ სახეებს:
პირველადსა და მეორეულს - იქიდან გამომდინარე, დამოუკიდებლად აღმოცენდა მხედველობის ნერვის ატროფია თუ სხვა დაავადების ფონზე;
ნაწილობრივსა და სრულს - იქიდან გამომდინარე, რა დონეზეა დაზიანებული მხედველობის ნერვი; 
სტაციონარულსა და პროგრესირებადს - დაავადების მიმდინარეობიდან გამომდინარე.
მხედველობის ამა თუ იმ ხარისხით დაქვეითება ნებისმიერ შემთხვევაში ხდება. კერძოდ, ვიწროვდება მხედველობის ველი, ჩნდება ბრმა ლაქები - სკოტომები. პროგრესირებად ატროფიას ახასიათებს მხედველობის უწყვეტი კლება, სტაციონარულს - მხედველობის ფუნქციის სტაბილურობა. დიაგნოზის დასმა ხდება ოფთალმოსკოპიის და მხედველობის ფუნქციის მოშლის საფუძველზე.
დაავადების პროგნოზი მძიმეა. მხედველობის შენარჩუნებაზე ლაპარაკი შეიძლება სტაბილური ნაწილობრივი ატროფიის შემთხვევაში.

მკურნალობა. მხედველობის ნერვის ატროფიის მკურნალობა ხორციელდება ოფთალმოლოგისა და ნევროლოგის მიერ. იგი ითვალისწინებს:

• ძირითადი დაავადების გამოვლენას (თუ ატროფია მეორეულია);
• ნიკოტინის მჟავას 1%-იანი ხსნარის, კომპლამინის 1%-იანი ხსნარის კანქვეშ ინექციას, ცინარიზინის, ნოშპის და დიბაზოლის დანიშვნას.
• ვიტამინოთერაპიას - ასკორუტინი და B1, B6 და B12 ვიტამინების ინექციას;
• ვენაში ნატრიუმის ქლორიდის 10%-იანი და გლუკოზის 40%-იანი ხსნარის გადასხმას;
• კუნთებში ატფ-ის და კოკარბოქსილაზას შეყვანას;
• პიროგენალის ინექციას;
• მასტიმულირებელი საშუალებების (ჟენშენი, ელეუტეროკოკი) დანიშვნას.

სპინალური კუნთების ატროფია. სპინალური კუნთების ატროფია თანდაყოლილ დაავადებათა ჯგუფში შედის და მიმდინარეობს ზურგის ტვინის წინა რქების მოტორული ნეირონების დაზიანებით.
სპინალური კუნთების ატროფიას ახასიათებს ქვედა კიდურების, ასევე კისრისა და თავის განივზოლიანი კუნთების ფუნქციის დარღვევა. ავადმყოფებს აღენიშნებათ თვითნებური მოძრაობების (ცოცვა, სიარული, თავის ჭერა, ყლაპვა) დარღვევა. ზედა კიდურების კუნთები, ჩვეულებრივ, არ ზიანდება. სპინალურ ამიოტროფიას ახასიათებს მგრძნობელობის შენარჩუნება. ფსიქიკური განვითარების მხრივ ჩამორჩენა არ შეიმჩნევა.
ზოგადი ინფორმაცია. სპინალური კუნთების ატროფია გავრცელებული გენეტიკური დაზიანებაა. მსოფლიოში ყოველი 6000 ახალშობილიდან 1 სპინალური კუნთების ატროფიით არის დაავადებული. I ტიპის შემთხვევაში დაავადებულ ბავშვთა 50% 2 წლამდე ვერ აღწევს.
სპინალური კუნთების ატროფიის მიზეზი ის არის, რომ  დნმ-ს ნაწილში SMN1 გენის მუტაციის გამო არ ხდება SMN ცილების სათანადო ოდენობით გამომუშავება.
კლასიფიკაცია. I ტიპი - ვერდნიგ-ჰოფმანის დაავადება - სპინალური კუნთების ატროფიის მეტად არაკეთილთვისებიანი ფორმაა. ამ დროს ბავშვებს აქვთ მოტორული განვითარების უკმარისობა, სუნთქვის პრობლემები, უჭირთ წოვა და ყლაპვა. სპინალური კუნთების ატროფიის I ტიპი ბავშვებს დაბადებიდან 6 თვის განმავლობაში უვლინდებათ.
II ტიპი ნაკლებად ავთვისებიანია. პაციენტს შეუძლია დაუხმარებლად ჯდომა, ზოგჯერ დგომაც კი, ჩვეულებრივ, არ უჭირს ჭამა, მაგრამ აქვს სასუნთქი გზების ინფიცირების დიდი ალბათობა. სპინალური კუნთების ატროფიის II ტიპი ბავშვებს 7-18 თვის ასაკში უვლინდებათ.
III ტიპი, ცნობილი როგორც კუგელბერგ-ველანდერის დაავადება, სპინალური კუნთების ატროფიის მეტ-ნაკლებად მძიმე ფორმაა. პაციენტს შეუძლია ჯდომა, მაგრამ აქვს ძლიერი სისუსტე და მიდრეკილია ინვალიდიზაციისკენ (ინ. სავარძლით გადაადგილება). სპინალური კუნთების ატროფიის III ტიპი ვლინდება 18 თვის შემდეგ, იშვიათად - ზრდასრულ ასაკში.
IV ტიპი ზრდასრულთა დაავადებაა, ვლინდება 35 წლის შემდეგ. ატროფიის ნიშნები აღმოცენდება ზედა და ქვედა კიდურების კუნთებში, მყესებში, ვრცელდება გულმკერდის არეში.

კენედის სინდრომი ანუ თავზურგტვინის ბულბალური კუნთოვანი ატროფია ემართებათ მხოლოდ ზრდასრულებს. ამ დროს ხდება სახის და ენის კუნთების ატროფია. დაავადების პროგნოზი გაურკვეველია, თუმცა ის ნელა პროგრესირებს.

მკურნალობა. მიმდინარეობს მუშაობა ისეთი პრეპარატების შესაქმნელად, რომლებიც გაზრდის ორგანიზმში SMN ცილების ოდენობას. რამდენიმე პრეპარატი უკვე შექმნილია, მაგრამ მიმდინარეობს მათი კლინიკური გამოცდა მოხალისეებზე.
აღსანიშნავია, რომ ფიზიოპროცედურები, მასაჟი და ნერვკუნთოვანი სტიმულაციის სხვა მეთოდები ავადმყოფზე დადებითად მოქმედებს. სპინალური კუნთების ატროფიით დაავადებულ პირებს სჭირდებათ სპეციფიკური დიეტური კვება, შემანარჩუნებელი თერაპია და ა.შ.

სამკარიანი სარქვლის ატრეზია გულის თანდაყოლილი მანკების 1-3%-ს შეადგენს. მას ფალოს ტეტრადისა და მაგისტრალური არტერიის ტრანსპოზიციის შემდეგ მესამე ადგილი უკავია ლურჯ (ციანოზურ) მანკებს შორის. ამ მანკის დროს მარჯვენა წინაგულსა და პარკუჭს შორის კავშირი არ არის. დაავადებას ყოველთვის ახლავს თან წინაგულთაშუა ძგიდის დეფექტი, მარცხენა პარკუჭის ზრდა, მარჯვენის დაპატარავება და განუვითარებლობა. მთელი ვენური სისხლი მარჯვენა წინაგულიდან ხვრელის საშუალებით გადადის მარცხენა წინაგულში. როდესაც წინაგულთაშუა ძგიდის ხვრელი არც ისე დიდია, მარჯვენა წინაგულში წნევა იზრდება, რის გამოც ის იწელება და დიდდება. სისხლი გროვდება მარჯვენა წინაგულში და დიდ ვენებში, რომლებსაც სისხლი სხეულის სხვა ნაწილებიდანაც მოაქვთ. ვითარდება ვენური შეგუბება. მარჯვენა წინაგულში ვენური და არტერიული სისხლი ერთმანეთს ერევა. ორგანიზმში ვრცელდება ჟანგბადით არასათანადოდ გამდიდრებული სისხლი, ამიტომ ავადმყოფებს ედებათ მოლურჯო ფერი. გულის ტუმბოს ფუნქციას ერთი მარცხენა პარკუჭი ასრულებს. მანკის გამოვლინება ფილტვის არტერიაში წნევაზეა დამოკიდებული. ამ დეფექტის მქონე ახალშობილებს კანზე სილურჯე დაჰკრავთ. ყვირილის, ტირილისა და წოვის დროს ციანოზი ძლიერდება. ასაკთან ერთად სილურჯე იმატებს. მოსალოდნელია გონის დაკარგვა, რასაც თან სდევს ტუჩებისა და ყურის ნიჟარების გალურჯება. ავადმყოფს აქვს დოლის ჯოხის ან საათის მინისებრი თითები. სისხლში იზრდება ერითროციტებისა და სხვა უჯრედების რაოდენობა. ავადმყოფები ჩამორჩებიან ფიზიკური განვითარებით. ფიზიკური დატვირთვისას ეწყებათ ქოშინი. თანდათანობით ყალიბდება გულის უკმარისობა. ქირურგიული ჩარევის გარეშე ბევრი ბავშვი სიცოცხლის პირველსავე წელს იღუპება, თუმცა ყოფილა შემთხვევები, როცა ასეთ ავადმყოფს 30 და 60 წლამდეც კი მიუღწევია.

მკურნალობა. თუ ბავშვის მდგომარეობა მძიმეა, დაუყოვნებლივ უნდა გაკეთდეს ოპერაცია. თუ ბავშვის მდგომარეობა დამაკმაყოფილებელია, მაშინ შეიძლება ოპერაცია გადაიდოს 6-12 თვით. ოპერაციული მკურნალობის დროს სიკვდილიანობა შეადგენს 2-20%. ოპერაციის შედეგი დამოკიდებულია მანკის ანატომიურ თავისებურებებზე.

საშოს ატრეზია არის საშოს პათოლოგია და მდგომარეობს მისი კედლების ერთმანეთთან შეზრდაში. ეს პათოლოგია ხშირად თანდაყოლილია, მაგრამ შეიძლება განვითარდეს საშოს ტრავმის ან მასზე ოპერაციული ჩარევის გართულების შედეგად. ატრეზია შეიძლება იყოს სრული და ნაწილობრივი (საშოს ზედა, ქვედა ან შუა მესამედში).
საშოს ატრეზიის მთავარ კლინიკურ გამოვლინებას წარმოადგენს მენსტრუაციული ციკლის უქონლობა ან დარღვევა. გოგონებს ხშირად მხოლოდ ამ ნიშნის მიხედვით უდგინდებათ თანდაყოლილი ატრეზია. მენსტრუაციული სისხლის შეგუბებას ატრეზიის ადგილის ზემოთ ჰემატოკოლპს და ჰემატომეტრს (სიტყვასიტყვით - "სისხლიანი საშო" და "სისხლიანი საშვილოსნო") უწოდებენ. ექიმ-გინეკოლოგს სპეციალური გამოკვლევის გარეშეც შეუძლია ჰემატოკოლპის დანახვა (ეს ატრეზიის დონეზეა დამოკიდებული). მაგალითად, ატრეზიის ქვედა მესამედში ლოკალიზაციისას ჰემატოკოლპი ტომარასავით გამოიბურცება საშვილოსნოს ყელში. ატრეზიის დროს მენსტრუაციის უქონლობის პარალელურად აღინიშნება საშოს ტკივილი ან ქავილი. ხანგრძლივად მიმდინარე არტეზიის დროს შესაძლებელია ტემპერატურის მატება და ქრონიკული ცხელების აღმოცენება.
საშოს ატრეზიის დროს აღინიშნება ტკივილი ან დისკომფორტი სქესობრივი აქტის პერიოდში. ტკივილის ინტენსივობა ატერზიის დონეზეა დამოკიდებული.
ატრეზიის დროს ორსულობა და ბავშვის გაჩენა შეუძლებელია, მაშინაც კი, თუ ატრეზია ორსულობის ფონზე განვითარდა.

მკურნალობა. ამ დაავადების მკურნალობა ქირურგიულია. რაც უფრო ადრე ჩატარდება ოპერაცია, მით უკეთესი იქნება შედეგი. ოპერაციისას ხდება საშოს პლასტიკა, რომლის მიზანი მისი გამტარობის აღდგენაა. ოპერაციის წინ უნდა ჩატარდეს საშოს რენტგენოგრაფიული ან ენდოსკოპიური გამოკვლევა ატრეზიის დონისა და ხანგრძლივობის დასადგენად. გარდა ამისა, ექოსკოპიურად უნდა იქნეს გამოკვლეული მცირე მენჯის ღრუს ორგანოები, რათა დადგინდეს მათი მდებარეობა ატრეზიის ადგილის მიმართ (ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ატრეზიის ზემოთა მდებარეობისას) და თავიდან იქნეს აცილებული ოპერაციის დროს შარდის ბუშტის, სწორი ნაწლავის კედლის ან საშვილოსნოს შემთხვევითი დაზიანება.
ოპერაციის შემდეგ რამდენიმე დღეს აღინიშნება საშოდან სისხლიანი გამონადენი და ტკივილი. როდესაც გამონადენი გაქრება (ოპერაციიდან 4-5 დღის შემდეგ), ტარდება გინეკოლოგიური გამოკვლევა, რათა შემოწმდეს, ხელახლა ხომ არ შეეწება ერთმანეთს საშოს კედლები. ასეთი შემოწმება ოპერაციის შემდეგ პირველი 2 კვირის განმავლობაში რამდენიმეჯერ ტარდება. ავადმყოფი სახლში 10-14 დღეში ეწერება.

ფილტვების ატელექტაზი არის მთელი ფილტვის ან მისი ნაწილის პათოლოგიური მდგომარეობა, რომლის დროსაც აღინიშნება მისი ჩაჩუტვა და უჰაერობა. არცთუ იშვიათია ფილტვების ნაწილობრივი ატელექტაზი ჯანმრთელ ახალშობილებში, განსაკუთრებით - დღენაკლულებში სიცოცხლის პირველი ორი დღის განმავლობაში. მისი მიზეზია ჰაერის არასაკმარისი მიწოდება ფილტვების განსაზღვრულ უბნებში, მისი სისხლძარღვთა ქსელის არასრულფასოვნება, სურფაქტანტის (ნივთიერება, რომელიც ხლს უშლის ფილტვის ქსოვილის ჩაჩუტვას) შემცველობის დაქვეითება.
ფიზიოლოგიური ატელექტაზი მეტწილად თავისთავად ლიკვიდირდება, დროულად დაბადებულ ბავშვებში - 2 დღის განმავლობაში, დღენაკლულებში - უფრო გვიან. სამშობიარო ტრავმისა და ანთებითი დაავადებების დროს, როდესაც ფილტვები აღნიშნულ ვადაში არ იშლება, საკმაოდ ხშირად ვითარდება სუნთქვის მძიმე უკმარისობა და/ან პნევმონია. ატელექტაზი ასევე შეიძლება გამოიწვიოს მცირე რაოდენობით სანაყოფე სითხის (ხშირია ჰიპოქსიის დროს) ან რძის (ძუძუთი კვების დროს) გადაცდენამ. ზოგჯერ ატელექტაზის მიზეზად იქცევა ანთებითი პროცესები სასუნთქ გზებში - ამ ასაკში მათი ლორწოვანი გარსი მეტად მგრძნობიარეა და ბრონქების სანათური მცირე შეშუპების შემთხვევაშიც კი იხურება. ხანგრძლივი ატელექტაზი ყოველთვის ინფიცირდება, რის შედეგადაც ფილტვის ქსოვილის ჩაჩუტვის ადგილას შესაძლოა ცვლილებები განვითარდეს.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. ფილტვის რაც უფრო მეტი ქსოვილია დაზიანებული, მით უფრო ძლიერად არის გამოხატული სუნთქვის დარღვევა. აღინიშნება ქოშინი, სიფერმკრთალე, მოლურჯო კანი, დაავადებული ფილტვის მხარეს სუნთქვის მკვეთრი შესუსტება.

დიაგნოსტიკა. საბოლოო დიაგნოზი რენტგენოლოგიური კვლევის შემდეგ დაისმის. რენტგენოგრამაზე გულის ჩრდილი გადანაცვლებულია დაზიანებული ფილტვის მხარეს (რადგან ეს ფილტვი არ არის სრულყოფილად გაშლილი და გულმკერდის ღრუში ეს ადგილი თავისუფალია). ატელექტაზის დიფერენცირება უნდა მოხდეს პლევრის ღრუში სითხის დაგროვებასთან. ამ შემთხვევაში გული გადანაცვლებულია ჯანმრთელი ფილტვის მხარეს (რადგან დაზიანებულ მხარეს პლევრის ღრუში სითხეა). ზოგჯერ რენტგენოგრამაზე შეიძლება ინახოს ერთ-ერთი ფილტვის თანდაყოლილი არარსებობა, მაგრამ ამ დროს, როგორც წესი, არ აქვს ადგილი ჟანგბადის მწვავე უკმარისობას.

მკურნალობა. როდესაც ატელექტაზი ფიზიოლოგიურია, მკურნალობა, ჩვეულებრივ, საჭირო არ არის - ზემოთ აღნიშნულ ვადებში ის თავისთავად გაივლის. სხვა შემთხვევაში ექიმი ნიშნავს ანთების საწინააღმდეგო მკურნალობას (ანტიბიოტიკები, ვიტამინები, ნოყიერი კვება, ჟანგბადის ინჰალაცია). რეკომენდებულია ბავშვის გადაყვანა ქირურგიულ განყოფილებაში დამატებითი გამოკვლევების ჩასატარებლად და საჭიროებისას მკურნალობაში ცვლილებების შესატანად.

ატაქსია (ბერძ. არეულობა) მოძრაობის კოორდინაციის დარღვევაა, რომელსაც იწვევს თავის ტვინის შუბლის წილის, ნათხემის, თავისა და ზურგის ტვინის ღრმა მგრძნობელობითი გზების დაზიანება. იგი გამოვლინდება წონასწორობის (სტატიკური ატაქსია) ან მოძრაობის კოორდინაციის (დინამიკური ატაქსია) დარღვევით.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. მოძრაობაში ნერვული სისტემის არაერთი ნაწილი მონაწილეობს. ადამიანი უნდა გრძნობდეს კიდურებს, ხედავდეს მათ და გარშემომყოფ საგნებს, იცავდეს წონასწორობას. რაც მთავარია, ყველა ეს შეგრძნება ერთმანეთზე დამოკიდებული და ერთმანეთთან დაკავშირებული - კოორდინირებული უნდა იყოს. ატაქსიის დროს ადამიანს არ შეუძლია თვალდახუჭული დგომა, ხელების ძლიერი კანკალის გამო უჭირს ჭამა, ხშირად ახასიათებს მეტყველების სკანდირება, არ შეუძლია ზუსტი მოძრაობების შესრულება (მაგალითად, ნემსში ძაფის გაყრა ნორმალური მხედველობის ფონზე, კოლოფიდან ასანთის ამოღება). ზოგჯერ უფუჭდება კალიგრაფია.

დიაგნოსტიკა. ატაქსიაზე ეჭვის შემთხვევაში ადამიანს უნდა ვთხოვოთ, დადგეს, ფეხები შეატყუპოს, ხელები წინ გასწიოს, თვალები დახუჭოს, შემდეგ კი თითებით შეეხოს ცხვირის წვერს ან, ზურგზე დაწოლილი, ფეხის წვერით შეეხოს მეორე ფეხის მუხლს. თუ ადამიანი ვერ შეძლებს ამ დავალების შესრულებას, აუცილებლად უნდა მიმართოთ ექიმს.

მკურნალობა. ატაქსია ყოველთვის საშიში დაავადების სიმპტომია. მკურნალობა აუცილებლად ექიმის მეთვალყურეობით უნდა ჩატარდეს.