ტუბერკულოზი ერთ-ერთი ყველაზე საშიში ინფექციაა, რომელიც პატარას სამშობიაროდან გამოწერის შემდეგ ემუქრება. ბავშვის იმუნური სისტემა აცრისთვის დაბადებისთანავე მზად არის. რაც უფრო ადრე ჩატარდება ვაქცინაცია, მით უფრო ადრე გაეცნობა ორგანიზმის იმუნური სისტემა დაავადების გამომწვევს. შესაბამისად, მით უფრო ეფექტური იქნება მისი პასუხი ინფექციურ აგენტთან შეხვედრისას. ვაქცინაცია უნდა ჩატარდეს სწორედ სამშობიაროში და არა იქიდან გამოწერის შემდეგ. მიკობაქტერიასთან (ტუბერკულოზის გამომწვევ ჩხირთან) შეხვედრისგან პატარა არც შინ არის დაზღვეული, არც ქუჩაში და, მით უმეტეს, არც პოლიკლინიკაში, იმუნიტეტის უქონლობისას კი ასეთი შეხვედრა მისთვის ძალიან საშიშია.
სრულფასოვანი ანტიტუბერკულოზური იმუნიტეტი წლამდე ფორმირდება. წარმატებული იმუნიზაციის კრიტერიუმია მხარზე, ვაქცინის შეყვანის ადგილას, ნაწიბურის წარმოქმნა. ეს გადატანილი ლოკალური (ადგილობრივი) ტუბერკულოზის შედეგია. ძალიან პატარა, შეუმჩნეველი ნაწიბური არასაკმარის იმუნიზაციაზე მიუთითებს. თანამედროვე BCG ვაქცინა კანქვეშ ჰყავთ. ის უზრუნველყოფს ლოკალური (ადგილობრივი, შემოსაზღვრული), ჯანმრთელობისთვის უსაფრთხო ტუბეკულოზური პროცესის განვითარებას, შედეგად კი ორგანიზმი ტუბერკულოზის მიკობაქტერიის საწინააღმდეგო სპეციალურ ანტისხეულებს გამოიმუშავებს.

ვაქცინაციის ადგილის მოვლა
ვაქცინის კანქვეშ შეყვანის ადგილას 2-3 თვის შემდეგ ქსოვილი მკვრივდება ან სქელდება - წარმოიქმნება კოღოს ნაკბენის მსგავსი ინფილტრატი. მისი დიამეტრი 1 მმ-ს არ უნდა აღემატებოდეს. ინფილტრატი ქერქით არის დაფარული. მისი მოცილება არ შეიძლება. ჩვილის ბანაობის დროს, დარბილებისას, ქერქი შესაძლოა თავისთავად მოძვრეს, მერე კი ხელახლა წარმოიქმნას. ბავშვის დაბანისას ერიდეთ ამ ადგილის ღრუბლით შეხებას. 6 თვიდან ყალიბდება ნაზი ნაწიბური, რომელიც საბოლოო სახეს 1 წლისთვის იღებს. აკრძალულია ვაქცინის შეყვანის ადგილის ანტისეპიკური ხსნარით (სპირტით, იოდით და ა.შ.) დამუშავება - ამან შესაძლოა ადგილობრივი ინფექციური პროცესი გამოიწვიოს.

BCG აცრის უკუჩვენება ანუ როდის არ შეიძლება ბავშვის აცრა
BCG-ვაქცინაცია არ შეიძლება ჩაუტარდეს ბავშვს:
-რომლის ოჯახშიც არის თანდაყოლილი ან შეძენილი იმუნოდეფიციტის შემთხვევები;
-რომლის და-ძმას ტუბერკულოზური ვაქცინაციის შემდეგ გართულებები ჰქონდა;
-რომელსაც აქვს თანდაყოლილი ფერმენტოპათია (რომელიმე ფერმენტის თანდაყოლილი უკმარისობა ან სრული დაქვეითება), მძიმე მემკვიდრეობითი დაავადება (მაგალითად, დაუნის სინდრომი), ცენტრალური ნერვული სისტემის მძიმე პერინატალური დაზიანება (ბავშვთა ცერებრული დამბლა).
BჩG-ვაქცინაცია უნდა გადაიდოს და გამოჯანმრთელების შემდეგ ჩატარდეს:
-ნებისმიერი ინფექციური პროცესის დროს;
-ახალშობილთა ჰემოლიზური დაავადების დროს (ამ პათოლოგიას იწვევს დედისა და ნაყოფის სისხლის შეუთავსებლობა რეზუსფაქტორის ან ჯგუფის მიხედვით);
-ღრმა დღენაკლულობის დროს.

ვაქცინაციის გართულება
აცრის შემდეგ წარმოშობილი გართულებები ორ კატეგორიად იყოფა:
1. მძიმე გართულებები, რომლებიც ინფექციის გენერალიზაციას (გავრცელებას) უკავშირდება. ასეთ გართულებებს აცრისთვის ბავშვის არასწორი მომზადება განაპირობებს. თუმცა ისიც უნდა ითქვას, რომ მათი განვითარების რისკი გაცილებით ნაკლებია, ვიდრე აუცრელი ბავშვის დაავადების საფრთხე.
2. შედარებით მსუბუქი გართულებები, რომლებსაც უხარისხო ვაქცინის გამოყენება ან მისი შეყვანის ტექნიკის დარღვევა იწვევს:
-ინფილტრატის დაწყლულება. ინფილტრატი - გამკვრივებული ან გასქელებული მიდამო ინფექციის ადგილას - იზრდება, დიამეტრით 1 მმ-ს აჭარბებს და წყლულდება. წყლული მტკივნეულია.
-კანქვეშა ინფილტრატის წარმოქმნა. ამ დროს ინფილტრატი წარმოიქმნება არა კანზე, არამედ კანქვეშ, წააგავს ბურთულას, ისინჯება გლუვი, შეუცვლელი კანის ქვეშ. ეს გართულება ვაქცინის მეტისმეტად ღრმად შეყვანის შედეგია. ექიმის დროული ჩარევის გარეშე ინფილტრატი შესაძლოა გასკდეს და ინფექცია სისხლში მოხვდეს.
-კელოიდის წარმოქმნა: ეს იშვიათი გართულებაა, თანაც ახალშობილებში გაცილებით ნაკლებად გვხვდება, ვიდრე შედარებით მოზრდილ ბავშვებში. მისი მიზეზია მემკვიდრეობითი დაავადება, რომლის დროსაც კანის ნებისმიერ დაზიანებას ნაწიბუროვანი ქსოვილის ჭარბი წარმოქმნა მოსდევს. კელოიდის წარმოქმნისას ნაწიბური ხდება მკვეთრი, ნათელი, მის სიღრმეში ჩანს სისხლძარღვები; ზოგჯერ ამას თან სდევს ქავილი.
-ინფექციის გავრცელება ლიმფურ კვანძებში. ამ შემთხვევაში იღლიის ქვეშ ისინჯება გადიდებული, უმტკივნეულო ლიმფური კვანძები, რომლებსაც დედები უმეტესად ბავშვის ბანაობისას ამჩნევენ. ლიმფური კვანძები თხილისოდენაა, თუმცა არის შემთხვევები, როცა კვერცხისოდენაც კი ხდება.
ზოგჯერ ინფექცია კანის მთლიანობას არღვევს და წარმოიქმნება არხი, საიდანაც ანთებითი სითხე დის.
ნებისმიერი ამ გართულების შემთხვევაში, ასევე - სხვა უჩვეულო ნიშნის შემჩნევისას აუცილებელია ფთიზიატრის სასწრაფო კონსულტაცია.

რევაქცინაცია
BCG-ვაქცინაციის შემდეგ ჩამოყალიბებული იმუნიტეტი საშუალოდ 5 წელი ძლებს. შეძენილი იმუნიტეტის შესანარჩუნებლად ტარდება ორი განმეორებითი ვაქცინაცია - რევაქცინაცია: ერთი - 7, მეორე - 14 წლის ასაკში, რადგან მიჩნეულია, რომ ამ პერიოდში ბავშვის ორგანიზმი ყველაზე მგრძნობიარე და შეღწევადია ტუბერკულოზური ინფექციის მიმართ. ორი განმეორებითი აცრა სავსებით საკმარისია და მეტი რევაქცინაცია მიზანშეწონილი არ არის.

მანტუს სინჯი
ზოგჯერ ექიმი ბავშვის ზოგადი მდგომარეობის, ჩივილების (ზოგადი სისუსტე, გახანგრძლივებული სუბფებრილიტეტი, უმადობა, წონის კლება და ა.შ.) გათვალისწინებით სინჯის ჩატარებას ითხოვს, მაშინაც კი, როცა ბავშვი გრაფიკის სრული დაცვით არის ვაქცინირებული. ეს აცრა არ არის, ეს თავისებური შემოწმებაა ორგანიზმის ინფიცირების დასადგენად, ვინაიდან, მიუხედავად ყველაფრისა, ბავშვი შესაძლოა ინფიცირებული იყოს. მანტუს რეაქცია მარტივი და ნაკლებმტკივნეულია. სინჯის ადგილას ჩნდება წითელი ლაქა - პაპულა, რომლის ზომაზეც არის დამოკიდებული ტუბერკულოზის დიაგნოზი. მანტუს სინჯის პასუხი იკითხება ასე: დადებითი რეაქციის შემთხვევაში ბავშვი დაუყოვნებლივ უნდა გაიგზავნოს ფთიზიატრთან. საბედნიეროდ, მანტუს დადებითი სინჯი ავადმყოფობას ჯერ კიდევ არ ნიშნავს. დაავადების განვითარება მრავალ ფაქტორზეა დამოკიდებული, ინფიცირების დროული აღმოჩენა კი პროცესის დროულად შეჩერების საშუალებას გვაძლევს.

როგორ შეიძლება დაავადდეს ბავშვი ტუბერკულოზით
ინფექციის წყაროდ შეიძლება იქცეს დაავადებული ადამიანი, ტუბერკულოზით დაავადებული ცხოველის ხორცი და რძის პროდუქტები. გამომწვევი შეიძლება გადაეცეს ჰაერწვეთოვანი გზით, უფრო იშვიათად - საკვების საშუალებით, ტრანსპლაცენტურად (ორსული დედისგან ნაყოფს). ინფექციის გავრცელებას ხელს უწყობს ცუდი საყოფაცხოვრებო პირობები, ხანგრძლივი კონტაქტი ბაქტერიამატარებელთან, შიმშილი, იმუნოდეპრესია. დაავადებას სეზონურობა არ ახასიათებს. კიდევ ერთხელ გავიმეორებ: ტუბერკულოზით ინფიცირება დაავადებას არ ნიშნავს. საამისოდ რამდენიმე ფაქტორის თანხვედრაა საჭირო. დაავადების განვითარების რისკი მით უფრო მაღალია, რაც უფრო მცირე ასაკისაა ბავშვი ინფიცირების მომენტში.

ბავშვებში ტუბერკულოზის გამოვლინება
ბავშვებს უმეტესად პირველადი ტუბერკულოზი უყალიბდებათ. ასე უწოდებენ ტუბერკულოზს, რომელიც არაინფიცირებული ორგანიზმის მიკობაქტერიებით ინფიცირებისას ვითარდება. დაავადება უპირატესად გულმკერდის ლიმფურ ჯირკვლებს, ფილტვებს მოიცავს. თუ პირველადი კერიდან გამომწვევი სისხლის საშუალებით ორგანიზმში მოითესა, ყალიბდება ფილტვგარე ფორმები და უფრო მეტად ვლინდება ინტოქსიკაციის ნიშნები. რაც უფრო მცირე ასაკისაა ბავშვი, მით უფრო მეტია მძიმე ლოკალური და გენერალიზებული ფორმების განვითარების ალბათობა. ბავშვებში ყველაზე გავრცელებული ფორმებია:
-ტუბერკულოზური ინტოქსიკაცია;
-ტუბერკულოზური ბრონქადენიტი;
-ფილტვის დისემინირებული ტუბერკულოზი;
-შარდსასქესო სისტემის ტუბერკულოზი;
-ტუბერკულოზური მენინგიტი.

ტუბერკულოზური ინტოქსიკაცია
დაავადების ეს ფორმა ყველაზე ხშირად ბავშვებსა და მოზარდებს შორის გვხვდება. ვითარდება უმთავრესად სკოლამდელ და მცირე სასკოლო ასაკში. ვლინდება შემდეგი ნიშნებით:
-სუბფებრილიტეტით;
-გაღიზიანებადობით;
-მოთენთილობით;
-ადვილად დაღლით;
-ძილის დარღვევით;
-მადის დაქვეითებით.
ყურადღებას იპყრობს სიფითრე, წონის კლება, კანის სიმშრალე, ლიმფური ჯირკვლების გადიდება (მიკროპოლიადენია). ამ ნიშნებს ზოგჯერ ერთვის არასპეციფიკური გამოვლინებები:
-კვანძოვანი ერითემა - მუხლებზე, ბარძაყებსა და მხრებზე 1-5 სმ დიამეტრის, არცთუ ისე მტკივნეული მუქი მოწითალო-მოიისფრო კვანძოვანი გამონაყარი;
-კერატოკონიუნქტივიტი - თვალის კონიუნქტივისა და რქოვანას ანთება.
დიაგნოზის დასაზუსტებლად ტარდება მანტუს, პირკეს სინჯები. სინჯის შედეგი მნიშვნელოვანია იმდენად, რამდენადაც მოსმენით ფილტვის სპეციფიკური დაზიანების გამოვლენა შეუძლებელია.

სასუნთქი გზების ინფექციები და  ტუბერკულოზი
ტუბერკულოზური ბრონქიტი ბავშვებში პირველადი ტუბერკულოზის ყველაზე გავრცელებული ფორმაა. მისთვის დამახასიათებელია:
-ბიტონალური, ყივილის მსგავსი ხველა;
-ხმის ჩახლეჩა;
-ქრონიკული ან მწვავე ინტოქსიკაციის ნიშნები (სისუსტე, უმადობა, ჭირვეულობა, სუბფერილიტეტი).
დიაგნოზის დასაზუსტებლად საჭიროა გულმკერდის რენტგენოლოგიური გამოკვლევა. როდესაც ბავშვი ბრონქიტით ხშირად ავადმყოფობს, მკურნალობის დაწყებამდე აუცილებელია რენტგენოლოგიური კვლევის ჩატარება, რათა ტუბერკულოზური პროცესი გამოირიცხოს, ხოლო მისი აღმოჩენის შემთხვევაში დროულად ჩატარდეს სათანადო მკურნალობა.

ტუბერკულოზის სხვა ფორმები ბავშვებში
-ტუბერკულოზური მენინგიტი. ეს ფორმა უპირატესად მცირე ასაკში გვხვდება. დაავადება იწყება შეპარვით, თანდათანობით, პატარას ეცვლება ქცევა და ხასიათი, აქვს დაბალი სიცხეები (სუბფებრილიტეტი), მოგვიანებით თავს იჩენს თავის ტკივილი, სინათლის შიში, ძილიანობა, მენინგეალური ნიშნები (კისრის კუნთების დაჭიმულობა და ა.შ.). მოსალოდნელია განვითარდეს კრუნჩხვა და კომა. სადიაგნოზოდ საჭიროა თავ-ზურგტვინის პუნქცია და მიღებული სითხის, პუნქტატის (ლიქვორის) გამოკვლევა (დამახასიათებელია ცილოვანი დისოციაცია). მკურნალობის გარეშე ლეტალური შედეგის ალბათობა 100%-ია. ადრეული დიაგნოსტიკისა და სპეციფიკური მკურნალობის შემთხვევაში პროგნოზი გაცილებით უკეთესია.
-ტუბერკულოზის ყველაზე გავრცელებული ფილტვგარე ფორმაა საშარდე და სასქესო ორგანოების ტუბერკულოზი. მისი კლინიკური სურათი ნაკლებად განსხვავდება საშარდე სისტემის არასპეციფიკური ანთებისგან. უპირატესად ზიანდება თირკმელები. შარდში ჩნდება ლეიკოციტები (პიურია) და ერითროციტები (ერითროციტურია), სისხლი. დიაგნოზის დასაზუსტებლად სხვა სპეციფიკურ გამოკვლევებთან ერთად საჭიროა ჩატარდეს შარდის ბაქტერიოლოგიური გამოკვლევაც. შედეგი დაავადების გამოვლენის დროსა და მკურნალობაზეა დამოკიდებული. ადეკვატური, დროული მკურნალობისას პროგნოზი საიმედოა, სხვა შემთხვევაში კი შესაძლოა საჭირო გახდეს დაზიანებული თირკმლის ამოკვეთა.

ტუბერკულოზის  მკურნალობა ბავშვთა ასაკში
ტუბერკულოზის მკურნალობის პროცესში ფთიზიატრი და პედიატრი არიან ჩართული. საჭიროების შემთხვევაში მონაწილეობენ სხვა სპეციალისტებიც - უროლოგი, თვალის ექიმი, ნევროლოგი, ორთოპედი... მკურნალობის ძირითადი რგოლია ეტიოტროპული (გამომწვევის საწინააღმდეგოდ მიმართული) ქიმიოთერაპია ბავშვის ასაკის, ანატომიურ-ფიზიოლოგიური თავისებურებების, დაავადების ფორმისა და ტუბერკულოზური პროცესის აქტიურობის გათვალისწინებით. განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა დღის რეჟიმის ორგანიზებას, კვებას, ფიზიკურ დატვირთვას. მკურნალობა ხანგრძლივი პროცესია (6-18 თვე) და ეტაპობრივად მიმდინარეობს: სტაციონარი - სანატორიუმი (აბასთუმანი, ლიკანი) - ტუბდისპანსერი. ეს გზა საკმაოდ ხანგრძლივი და რთულია, ამიტომ მშობლებს მოეთხოვებათ, მოთმინებით აიტანონ ბავშვის ჭირვეულობა და მკურნალობა აუცილებლად ბოლომდე მიიყვანონ. ამაზეა დამოკიდებული საბოლოო განკურნება და ოჯახის დანარჩენი წევრების უსაფრთხოება.

ტუბერკულოზი ქრონიკული ინფექციური დაავადებაა, რომელსაც ტუბერკულოზის მიკობაქტერია იწვევს. დაავადება უპირატესად ფილტვებში ლოკალიზდება, მაგრამ პროცესში შეიძლება ჩართული იყოს სხვა ორგანოებიც. ტუბერკულოზურმა პროცესმა შეიძლება დააზიანოს ნებისმიერი ორგანო და სისტემა. ყველაზე გავრცელებული ფორმაა ფილტვის ტუბერკულოზი.
შედარებით იშვიათია ფილტვგარე (ცენტრალური ნერვული სისტემის, ძვლების, სახსრების, საშარდე და სასქესო ორგანოების, ლიმფური კვანძების და სხვა) ტუბერკულოზი. ანუ ტუბერკულოზი იყოფა ფილტვის - ბაქტერიაგამოყოფით (ღია) და არაბაქტერიაგამოყოფით (დახურულ) - და ფილტვგარე (ტუბერკულოზური მენინგიტი, ძვლებისა და სახსრების, შარდსასქესო ორგანოების, პერიფერიული ლიმფური კვანძების, მუცლის ღრუს ორგანოების, თვალის, კანის) ფორმებად.
ტუბერკულოზი ახალგაზრდების დაავადებაა. ეს დაავადების ეპიდემიოლოგიით აიხსნება - ტუბერკულოზის მაღალი გავრცელების ქვეყნებში უმთავრესად ახალგაზრდებს აქვთ ინფექციის წყაროსთან კონტაქტის მეტი შესაძლებლობა.

დაავადების გამომწვევი
დაავადების გამომწვევი მიკობაქტერიათა დიდ ჯგუფს მიეკუთვნება. მას რამდენიმე სახელით იხსენიებენ: კოხის ბაცილა, კოხის ჩხირი, ტუბერკულოზის მიკობაქტერია. ცნობილია ადამიანის, ხარისა და ფრინველის ტიპის მიკობაქტერიები. ადამიანი ყველაზე მეტად პირველი ორი ტიპის მიმართ არის მგრძნობიარე. მიკობაქტერიის დამახასიათებელი თვისება მისი მჟავაგამძლეობაა, იგი მშვენივრად ინახავს თავს მჟავე არეში.

ორგანიზმში შეჭრის გზები
ყველაზე ხშირად ორგანიზმში მიკობაქტერია სასუნთქი გზებიდან, გამომშრალი ნახველის ნაწილაკებთან ერთად იჭრება, თუმცა შესაძლებელია ჰაერწვეთოვანი ინფიცირებაც - ჯანმრთელი ადამიანის სასუნთქ გზებში კოხის ჩხირი ლორწოს ან ნახველის წვეთებით ხვდება, რომელსაც ავადმყოფი საუბრისას, ხველისას და ცემინებისას გამოყოფს. არსებობს ინფიცირების ალიმენტური გზაც - ინფიცირება დაავადებული ცხოველის ხორცით ან იმ რძის პროდუქტებით, რომლებიც მიკობაქტერიას შეიცავს. შესაძლებელია დაავადების შეჭრა კანიდან, კონიუნქტივიდან, ნუშურა ჯირკვლებიდან, თუმცა გაცილებით იშვიათად. ტუბერკულოზისთვის დამახასიათებელია მემკვიდრეობითი განწყობა (თავად დაავადება მემკვიდრეობით არ გადაეცემა, თუმცა არსებობს გენეტიკურად განპირობებული განწყობა ინფექციის მიმღეობისადმი; ოჯახური ტუბერკულოზის შემთხვევები ინფექციის წყაროსთან მჭიდრო და რეგულარული კონტაქტით არის განპირობებული). ტუბერკულოზით დასნებოვნების ალბათობა განსაკუთრებით მაღალია, როდესაც ჯანმრთელ ადამიანს დაავადებულთან დახურულ და ცუდად განიავებულ გარემოში ხანგრძლივი კონტაქტი უწევს.
მიჩნეულია, რომ ტუბერკულოზით ყველაზე ხშირად ავადმყოფობენ უსახლკარონი, ნარკომანები, მეძავები, თუმცა ბოლო ხანს დაავადება საზოგადოების სხვა ფენებსაც შეეხო. ყველაზე ხშირად ესენი არიან:
-სამედიცინო პერსონალი.
-სასჯელაღსრულების დაწესებულებებსა და თავშესაფრებში მომუშავენი.
-დაავადებულთა ოჯახის წევრები.
ინფიცირების შემდეგ დაავადების განვითარების მაღალი რისკის ჯუფებს წარმოადგენენ:
-არასრულფასოვან (ცილით ღარიბი) კვებაზე მყოფი პირები. მათ შორის სოციალურად დაუცველი ადამიანები (უსახლკაროები, მარტოხელები, მიგრანტები, დევნილები).
-ადამიანები, რომლებიც ხანგრძლივად იღებენ სტეროიდულ ჰორმონებს, აგრეთვე - სხივურ თერაპიაზე მყოფი პირები.
-სხვადასხვა თანმხლები დაავადების მქონე პირები (შაქრიანი დიაბეტი, კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულოვანი დაავადება და ა.შ.).
-ავადობენ არა მხოლოდ ადამიანები, არამედ ცხოველებიც, ამიტომ ზოგჯერ ისინიც იქცევიან ინფექციის წყაროდ.
გაუნიავებელ და ნესტიან ადგილებში, სადაც ვერ ხვდება მზის სხივები, ტუბერკულოზის ჩხირები წლობით ცოცხლობენ. ტუბერკულოზით ინფიცირება ხდება ახალგაზრდა ასაკში, თუმცა ყველა ინფიცირებული როდი ავადდება; დაავადების განვითარება დამოკიდებულია ორგანიზმის სისუსტეზე, ცხოვრების პირობებზე, კვებაზე, თამბაქოსა და ალკოჰოლის გამოყენებაზე და სხვა მავნე ჩვევათა არსებობაზე. როდესაც ადამიანი ჯანმრთელია, ნორმალური ყოფა-ცხოვრების პირობები აქვს და კარგად იკვებება, მისი იმუნური სისტემა ადვილად უსწორდება ტუბერკულოზის გამომწვევ ჩხირს.

ტუბერკულოზის სტატისტიკა
ეფექტური მკურნალობის გარეშე ტუბერკულოზი თანდათანობით პროგრესირებს და უმეტესად სიკვდილით მთავრდება. მიუხედავად მედიცინის დიდი მიღწევებისა ტუბერკულოზის მკურნალობისა და კონტროლის კუთხით, ეს დაავადება მაინც მნიშვნელოვან სამედიცინო პრობლემად რჩება. მისი გავრცელების მაჩვენებლები განსაკუთრებით მაღალია განვითარებად ქვეყნებში, თუმცა ადამიანის იმუნოდეფიციტის ვირუსის გავრცელებასთან დაკავშირებით ტუბერკულოზი განვითარებული ქვეყნებისთვისაც სერიოზულ პრობლემად იქცა.
მსოფლიოს მასშტაბით ტუბერკულოზის ეპიდემიოლოგიური მდგომარეობის გაუარესებაზე გავლენას ახდენს სხვადასხვა ფაქტორი, რომელთაგან ერთ-ერთი ძირითადია აივ ინფექცია/შიდსი. აივ ინფექცია/შიდსი რეგისტრირებულია დედამიწის ხუთივე კონტინენტზე. უკანასკნელ ხანს მკვეთრად იმატა მის შემთხვევათა რიცხვმა ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქვეყნებში. განსაკუთრებით საგანგაშო ვითარებაა რუსეთსა და უკრაინაში, სადაც მოსახლეობის 1% აივინფიცირებულია. მეტად საყურადღბოა, რომ სტატისტიკური მონაცემები მოწმობს ტუბერკულოზსა და აივ ინფექცია/შიდსს შორის მჭიდრო კავშირს. ვინაიდან საქართველოში ტუბერკულოზით ავადობის მაჩვენებელი ჯერ კიდევ სოლიდურ რიცხვს აღწევს, დიდია ტუბერკულოზური ინფექციის რეზერვუარიც, ამიტომ აივინფიცირებულ პაციენტებში ტუბერკულოზის განვითარების ალბათობა მაღალია. ზემოთქმულიდან გამომდინარე, ზოგადად მოსახლეობას, განსაკუთრებით კი აივ ინფექცია/შიდსით ინფიცირებულ ადამიანებს უნდა ჰქონდეთ ინფორმაცია ტუბერკულოზის შესახებ და პირიქით, ტუბერკულოზით დაავადებულები უნდა ფლობდნენ გარკვეულ ცნობებს აივ ინფექციის თაობაზე.

დაავადებული თუ ინფიცირებული ანუ ნიშნავს თუ არა ინფიცირება დაავადებას -
ტუბერკულოზის მიკობაქტერიით ინფიცირება დაავადებას არ გულისხმობს, თუმცა ინფიცირებულ ადამიანს შესაძლოა ოდესმე განუვითარდეს დაავადება - ტუბერკულოზი.
დაავადების განვითარების ალბათობა მეტია ინფიცირებიდან მოკლე ხანში, მერე და მერე კი თანდათან იკლებს. ინფიცირებულთა დიდ უმრავლესობას, დაახლოებით 90%-ს, არასოდეს უვითარდება კლინიკურად გამოხატული ტუბერკულოზი, დაავადება მხოლოდ 10%-ს შეიძლება დაემართოს. ამ კუთხით მეტად მნიშვნელოვანი ფაქტორია ორგანიზმის იმუნური სისტემის სიჯანსაღე - ინფიცირების შემდეგ სწორედ ის უშლის ხელს დაავადების განვითარებას. ტუბერკულოზური დაავადება უვითარდებათ იმუნიტეტდაქვეითებულ პირებს. იმუნიტეტის დაქვეითების მიზეზი შეიძლება იყოს:
-ასაკი;
-ქრონიკული შიმშილი, არასრულფასოვანი (ცილით ღარიბი სურსათით) კვება;
-გენეტიკური ფაქტორები;
-იმუნოდეპრესორული პრეპარატების ხანგრძლივი მიღება;
-ზოგიერთი დაავადება, რომლებიც ასუსტებს იმუნიტეტს. ასეთებია შაქრიანი დიაბეტი, კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულოვანი დაავადება, თირკმელების ქრონიკული უკმარისობა, სილიკოზი და სხვა;
-ალკოჰოლის ჭარბი მიღება;
-ნარკომანია.
აივ ინფექცია კი ტუბერკულოზის განვითარების ყველაზე ძლიერ რისკფაქტორს წარმოადგენს.

რით არის საშიში ტუბერკულოზი
დაავადება ზოგჯერ ფარულად მიმდინარეობს, ზოგჯერ კი მის სიმპტომებს უბრალოდ სათანადო ყურადღებას არ აქცევენ. საბოლოოდ პაციენტები დაგვიანებით მიმართავენ სამედიცინო დაწესებულებას, ამ შემთხვევაში კი მკურნალობა მოითხოვს მეტ დროს, ძალისხმევას და, რაც მთავარია, შესაძლოა, უშედეგოც კი აღმოჩნდეს. ტუბერკულოზის გადამდები ფორმით დაავადებულმა ერთი წლის განმავლობაში შესაძლოა 10-15 ჯანმრთელი ადამიანი დააინფიციროს. განსაკუთრებული საფრთხე ემუქრებათ ავადმყოფის ოჯახის წევრებსა და მასთან მჭიდრო კონტაქტში მყოფ პირებს.

ფილტვის ტუბერკულოზი
ფილტვის ტუბერკულოზი წარმოადგენს ტუბერკულოზის ყველაზე გავრცელებულ და ყველაზე გადამდებ ფორმას. მისი კლინიკური სიმპტომებია:
-სხვადასხვა ხასიათის (მშრალი ან ნახველიანი) ხველა 2 კვირისა და მეტი ხნის განმავლობაში;
-სისხლიანი ხველა;
-ფილტვიდან სისხლდენა;
-ტკივილი და უსიამოვნო შეგრძნება გულმკერდის არეში;
-ჰაერის უკმარისობა;
-სიცხე;
-ღამით ოფლიანობა;
-წონის კლება;
-საერთო სისუსტე.

რეზისტენტული ტუბერკულოზი
ამჟამად ფთიზიატრიის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი პრობლემა რეზისტენტული ტუბერკულოზია. რეზისტენტული ტუბერკულოზი ისეთივე ინფექციური დაავადებაა, როგორიც ჩვეულებრივი ტუბერკულოზი, მაგრამ ამ შემთხვევაში ბაქტერიები რეზისტენტულნი არიან სტანდარტული ტუბერკულოზური მკურნალობის (მედიკამენტების) მიმართ. ეს იმას ნიშნავს, რომ წამლებს, რომლებიც ხოცავენ ჩვეულებრივი ტუბერკულოზის ბაქტერიებს, რეზისტენტული ბაქტერიების განადგურება არ შეუძლიათ. ისინი უფრო საშიშნი და ძნელად გასანადგურებელნი არიან, თუმცა კი მათი დამარცხებაც შესაძლებელია.
არსებობს რეზისტენტული ტუბერკულოზით დაავადების ორი გზა:
-ადამიანი შესაძლოა იმთავითვე რეზისტენტობის მქონე ბაქტერიებით დაინფიცირდეს. ეს ხდება რეზისტენტული ტუბერკულოზით დაავადებულთან კონტაქტის დროს.
-ჩვეულებრივი ტუბერკულოზის მკურნალობისას ბაქტერიებმა შესაძლოა შეიძინონ მანამდე არარსებული რეზისტენტობა, თუ ავადმყოფმა შეწყვიტა მკურნალობა, გამოტოვა წამლის დოზები ან იმკურნალა არასწორი სქემით.
რეზისტენტული ტუბერკულოზი ისევე ვრცელდება, როგორც ჩვეულებრივი, ანუ ბაქტერია ორგანიზმში ხვდება ჰაერწვეთოვანი გზით, როდესაც ბაქტერიაგამომყოფი ადამიანი ახველებს, აცემინებს, ლაპარაკობს ან იცინის.
რეზისტენტული ტუბერკულოზი არ ვრცელდება ხელის ჩამორთმევით, საყოფაცხოვრებო ნივთებით, ჭურჭლით, ტანისამოსით.
რეზისტენტული ტუბერკულოზის სიმპტომები ისეთივეა, როგორიც ჩვეულებრივი ტუბერკულოზისა: ხველა, ტემპერატურა, ღამის ოფლიანობა, წონის კლება, საერთო სისუსტე.
რეზისტენტული ტუბერკულოზი უმეტესად იკურნება, მაგრამ უფრო ძნელად, ვიდრე ჩვეულებრივი და უფრო მეტი ხანიც სჭირდება, ვინაიდან მედიკამენტები, რომლებიც სპობდნენ ჩვეულებრივი ტუბერკულოზის ბაცილებს, არ არიან ეფექტურნი რეზისტენტული ბაქტერიების დასამარცხებლად. რეზისტენტული ტუბერკულოზის სამკურნალოდ საჭიროა განსხვავებული წამლები. ამ წამლებს II და III რიგის მედიკამენტები ეწოდება. ამ მედიკამენტებით მკურნალობას მეტი ხანი სჭირდება და უფრო მეტ გვერდით მოვლენასაც იწვევს, ვიდრე ტუბერკულოზის სამკურნალო სტანდარტული წამლები.

ბრონქიტი, პნევმონია და ტუბერკულოზი
ბრონქიტს და პნევმნიას თავ-თავისი გამომწვევი ჰყავს, რომელთაც საერთო არაფერი აქვთ ტუბერკულოზთან, მაგრამ საქმე ის არის, რომ დღეს ტუბერკულოზი შეიძლება სწრაფად განვითარდეს და, ამასთანავე, ფილტვის ანთებითაც შეინიღბოს. თუ პნევმონიის მკურნალობამ 10 დღეში არ გამოიღო შედეგი, ავადმყოფმა უნდა მიმართოს ფთიზიატრს. მაგრამ ზოგჯერ, სამწუხაროდ, ისე ხდება, რომ პაციენტები თვეობით მკურნალობენ ათასგვარი საშუალებით, შედეგად პროცესი ვრცელდება და შესაძლოა, მიღებული პრეპარატების მიმართ რეზისტენტობაც განვითარდეს.

ტუბერკულოზის დიაგნოსტიკა
ტუბერკულოზის დროულ დიაგნოსტიკას დიდი მნიშვნელობა აქვს არა მარტო დაავადებულის ადეკვატური მკურნალობის დროულად დასაწყებად, არამედ საზოგადოებაში ინფექციის გავრცელების პროფილაქტიკისთვისაც. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ტუბერკულოზის კლინიკური სიმპტომატიკა მრავალფეროვანია და არ მოიცავს მხოლოდ ამ დაავადებისათვის დამახასიათებელ სპეციფიკურ ნიშნებს. მნიშვნელოვანია პაციენტის ანამნეზის ცოდნა. კერძოდ, ყურადღება უნდა მიექცეს:
-საყოფაცხოვრებო და შრომის პირობებს;
-პროფესიას. მედიცინის მუშაკები, რომელთაც მუდმივი კონტაქტი აქვთ ტუბერკულოზის გადამდები ფორმებით დაავადებულებთან, წარმოადგენენ ტუბერკულოზის განვითარების მომატებული რისკის ჯგუფს;
-კონტაქტს ტუბერკულოზით დაავადებულ ოჯახის წევრებსა და ახლობლებთან,
-თანმხლებ დაავადებებს.
როგორც ანამნეზის შეკრება, ისე ფიზიკური კვლევის მონაცემები ტუბერკულოზზე მხოლოდ ეჭვის მიტანის საშუალებას აძლევს ექიმებს. ძირითადი მეთოდები, რომლებსაც გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს ფილტვის ტუბერკულოზის დიაგნოსტიკაში, არის: მიკრობიოლოგიური გამოკვლევები, ტუბერკულინოდიაგნოსტიკა (უმთავრესად - ბავშვებში) და რენტგენოლოგიური მეთოდები.

მიკრობიოლოგიური გამოკვლევები
ტუბერკულოზის დიაგნოზი დადასტურებულად შეიძლება ჩაითვალოს, თუ ნახველში, შარდში, ქსოვილოვან სითხეებსა და ქსოვილებში აღმოჩენილ იქნა ტუბერკულოზის მიკობაქტერია.
ფილტვის ტუბერკულოზის დიაგნოსტიკის ყველაზე ინფორმაციული საშუალებაა ნახველის მიკროსკოპიული გამოკვლევა. ნახველი უმჯობესია შეგროვდეს დილით. ტუბერკულოზის მიკობაქტერიების აღმოსაჩენად ნახველი მრავალჯერ უნდა იქნეს გამოკვლეული. სასურველია, გამოკვლევა ჩატარდეს ტუბერკულოზის საწინააღმდეგო ქიმიოთერაპიის დაწყებამდე.
არსებობს ტუბერკულოზის მიკობაქტერიების აღმოჩენის ორი ძირითადი მეთოდი: ნაცხის პირდაპირი მიკროსკოპია და კულტურალური გამოკვლევა ანუ მასალის სპეციალურ ნიადაგებზე დათესვა.
თუ ფილტვების ტუბერკულოზით დაავადებულის ნახველი დიდი რაოდენობით შეიცავს ტუბერკულოზის მიკობაქტერიებს, მაშინ მათი აღმოჩენა შესაძლებელია ნახველის ნაცხის მიკროსკოპიული გამოკვლევის საშუალებით. თუ ნახველში გამომწვევი მცირე რაოდენობითაა, პირდაპირი მიკროსკოპიის მეთოდი მათ ვერ გამოავლენს. ამ შემთხვევაში ეფექტურია კულტურალური გამოკვლევა. ნახველის ბაქტერიოლოგიური (კულტურალური) მეთოდით გამოკვლევა, გარდა დიაგნოსტიკისა, საშუალებას იძლევა, შესწავლილ იქნეს მიკობაქტერიების მგრძნობელობა ტუბერკულოზის საწინააღმდეგო პრეპარატების მიმართ.

რენტგენოლოგიური გამოკვლევა ფილტვების ტუბერკულოზის დიაგნოსტიკის თვალსაზრისით
რენტგენოლოგიური გამოკვლევა იწყება მიმოხილვითი სურათით პირდაპირ და გვერდით პროექციაში. გამოკვლევა გვერდით პროექციაში საშუალებას იძლევა:
-დადგინდეს პათოლოგიური პროცესის ლოკალიზაცია წილებისა და სეგმენტების მიხედვით;
-გამოვლინდეს ცვლილებები წილთაშუა ნაპრალებსა და გულის ჩრდილის უკან ფილტვებში.
დამატებითი ინფორმაციის მიღება შესაძლებელია ტომოგრაფიული გამოკვლევით. განსაკუთრებით ინფორმაციულია კომპიუტერული ტომოგრაფია.

ტუბერკულინოდიაგნოსტიკა
ტუბერკულინური სინჯი სპეციფიკური დიაგნოსტიკური ტესტია. იგი საშუალებას იძლევა, განისაზღვროს ტუბერკულინური ალერგია ანუ ტუბერკულინისადმი ორგანიზმის მომატებული მგრძნობელობა, რომელიც ტუბერკულოზის მიკობაქტერიებით ან ბცჟ-ვაქცინაციით არის გამოწვეული.

მანტუს სინჯი
ამჟამად ტუბერკულინური სინჯებიდან ყველაზე ხშირად გამოიყენება მანტუს სინჯი (მანტუ ჩეხი მეცნიერის გვარია, რომელმაც ეს მეთოდი შეიმუშავა). სინჯი წარმოადგენს სტანდარტულ მეთოდს ტუბერკულოზის მიკობაქტერიებით ინფიცირებული პაციენტების გამოსავლენად. მანტუს სინჯი კეთდება წინამხრის შუა მესამედში. კანს წმენდენ სპირტით და შეჰყავთ ტუბერკულინის სტანდარტული დოზა. ტუბერკულინური ალერგია გამოვლენას იწყებს ტუბერკულინის შეყვანიდან 8 საათის შემდეგ და მაქსიმალურად გამოიხატება 48-72 საათის შემდეგ. ამ დროს ის უკვე უნდა შეფასდეს - გაიზომოს ინდურაცია (და არა ერითემა). რეაქცია უარყოფითად მიიჩნევა, თუ არ განვითარდა ინფილტრატი და ჰიპერემია. 10 მმ დიამეტრის და ამაზე დიდი ინდურაცია დადებით პასუხად ითვლება.
ბცჟ-ვაქცინაციის პირობებში მანტუს სინჯით შეიძლება დადგინდეს არა მხოლოდ ინფექციური, არამედ პოსტვაქცინური ალერგიის არსებობაც. დიაგნოსტიკის ამ მეთოდების ერთობლიობის საფუძველზე შესაძლებელია დადგენილ იქნეს ორგანიზმში ტუბერკულოზის (ინფიცირების ან დაავადების) არსებობა და შემუშავდეს საექიმო მოქმედების ტაქტიკა.

ტუბერკულოზის გართულებები
ტუბერკულოზის ტიპური გართულებებია:
-სისხლდენა ფილტვებიდან ან სისხლიანი ხველა;
-სპონტანური პნევმოთორაქსი (როდესაც ფილტვის ქსოვილის მთლიანობა ირღვევა, ჰაერი ხვდება პლევრის ღრუში, რაც იწვევს ფილტვის ნაწილობრივ ან სრულ კოლაბირებას და სუნთქვის მწვავე უკმარისობას);
-სუნთქვის უკმარისობა;
-ფილტვ-გულის უკმარისობა;
-შინაგანი ორგანოების ამილოიდოზი და სხვა.

ტუბერკულოზის პროფილაქტიკის საშუალებები
1903 წელს საფრანგეთში, ქ. ლილში, პასტერის ინსტიტუტში, კალმეტისა და გერენის მიერ ვაქცინაციისთვის მოწოდებულ იქნა M. ბოვის-ის ატენუირებული შტამი, რომელსაც BCG (კალმეტ-გერენის ბაცილა) ეწოდა. სწორედ ამ ვაქცინით იმუნიზაცია ითვლება ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ღონისძიებად ტუბერკულოზის პროფილაქტიკისთვის. ვაქცინაცია უტარდება ახალშობილს სიცოცხლის მე-5 დღემდე. ვაქცინაციის შემდეგ ჩამოყალიბებული იმუნიტეტი 5-7 წელიწადს გასტანს.

ტუბერკულოზის მკურნალობა
ტუბერკულოზის მკურნალობის მეთოდებიდან პრიორიტეტი ტუბსაწინააღმდეგო ქიმიოთერაპიას ენიჭება. ტუბერკულოზის საწინააღმდეგო ქიმიოთერაპიის ერა დაიწყო 1945 წელს, როდესაც ვაქსმანმა სტრეპტომიცინი აღმოაჩინა.
ტუბერკულოზით დაავადების შემთხვევაში მკურნალობა ტარდება ძირითადი ტუბსაწინააღმდეგო პრეპარატებით. ის ორ ფაზას მოიცავს: ინტენსიურსა და გაგრძელებისას.
ინტენსიური ფაზის დროს, რომელიც 2 თვე გრძელდება, პაციენტი ყოველდღე იღებს 4 პრეპარატის - იზონიაზიდის, რიფამპიცინის, პირაზინამიდისა და ეტამბუტოლის - კომბინაციას, გაგრძელების ფაზაში კი 2-3 მედიკამენტს 4 თვის განმავლობაში. მკურნალობის კურსი საშუალოდ 6-თვიანია. აუცილებელია:
-პაციენტმა ზედმიწევნით შეასრულოს მკურნალი ექიმის დანიშნულება;
-რეგულარულად და დროულად მიიღოს ტუბერკულოზის საწინააღმდეგო მედიკამენტების ყოველდღიური დოზა, ვინაიდან წამლების არარეგულარული მიღებისა და მკურნალობის შეწყვეტის შემთხვევაში შესაძლოა განვითარდეს ტუბერკულოზის მედიკამენტებისადმი გამძლე (რეზისტენტული) ფორმა, რომლის მკურნალობა გაცილებით რთულია და ზოგჯერ უშედეგოც.
ეფექტური მკურნალობის დროს სიმპტომური გაუმჯობესება დაავადებულთა უმრავლესობას პირველ 2-3 კვირას აღენიშნება. 4-5 თვის შემდეგ რენტგენოლოგიურად დასტურდება პროცესის სტაბილიზაცია. ავადმყოფთა უმრავლესობა 2 თვის შემდეგ ბაქტერიებს აღარ გამოყოფს.

რეზისტენტული ტუბერკულოზის მკურნალობა
რეზისტენტული ბაცილების გასანადგურებლად პაციენტმა ყოველდღე უნდა მიიღოს 5-7 სხვადასხვა წამალი, ზოგიერთი მათგანი - დღეში 2-ჯერაც კი. ვინაიდან ამ წამლების ერთ აბად გაერთიანება შეუძლებელია (როგორც სტანდარტული ტუბერკულოზის საწინააღმდეგო წამლების შემთხვევაში), პაციენტს უწევს რამდენიმე აბის მიღება და ინექციის გაკეთება. ამასთანავე, ვინაიდან რეზისტენტული ტუბერკულოზის სამკურნალო წამლები არ არის ისეთივე ძლიერი, როგორიც ჩვეულებრივი ტუბერკულოზისა, მკურნალობა უფრო მეტხანს გრძელდება, უმეტესად - 2 წელიწადი, ვიდრე ექიმი არ დარწმუნდება, რომ ტუბერკულოზის ყველა ბაცილა დაიხოცა და ავადმყოფი განიკურნა. მკურნალობის პროცესს მეთვალყურეობას უწევს სამედიცინო პერსონალი - თუ დაავადებულმა მკურნალობის წესები დაარღვია, წამლის დოზა ან დოზები გამოტოვა ან ბოლომდე არ მიიყვანა კურსი, მკურნალობა შედეგს ვერ გამოიღებს, დაავადებული ისევ გადამდები გახდება და დააინფიცირებს ოჯახის წევრებს, ტუბერკულოზის გამომწვევი ბაქტერიაც უფრო მეტ გამძლეობას შეიძენს და სერიოზულ საფრთხეს შეუქმნის სიცოცხლეს. სხვა სახის მკურნალობა ჯერჯერობით არ არსებობს.

ტუბერკულოზი და  ქირურგიული მკურნალობა
ტუბერკულოზის მკურნალობის ქირურგიულ მეთოდს მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევაში მიმართავენ, მაშინ, როდესაც სხვა სახის მკურნალობა უეფექტოა. ოპერაციამდე საჭიროა ტუბერკულოზური პროცესის მაქსიმალური სტაბილიზაცია.

ტუბერკულოზის მკურნალობის გვერდითი ეფექტები
ადამიანთა უმრავლესობა ადვილად ასრულებს დანიშნულ მკურნალობას. არიან ისეთებიც, რომელთაც მკურნალობის პირველი ორი-სამი კვირის განმავლობაში აწუხებთ გვერდითი მოვლენები, რომლებიც მოგვიანებით, ჩვეულებრივ, ქრება, თუმცა არ არის გამორიცხული, გაძლიერდეს და შედარებით მეტხანსაც გაგრძელდეს, განსაკუთრებით - რეზისტენტული ტუბერკულოზის მკურნალობისას. ამ შემთხვევაში გვერდითი მოვლენების სამკურნალოდ სპეციალური საშუალებები ინიშნება. გვერდითი მოვლენების შესახებ პაციენტმა უთუოდ უნდა აცნობოს მედდას და ექიმს, რათა პრობლემის დაძლევაში დაეხმარონ.
ყველაზე გავრცელებული გვერდითი მოვლენებია:
-გულისრევა;
-ღებინება;
-სახსრების ტკივილი;
-თავბრუხვევა;
-თავის ტკივილი;
-კანის ქავილი;
-გამონაყარი;
-ტკივილი ინექციის ადგილას.

სტაციონარული მკურნალობის აუცილებლობა
გართულებებისა და ტუბერკულოზური პროცესის მძიმე მიმდინარეობის შემთხვევაში ტუბერკულოზის საწინააღმდეგო მკურნალობა აუცილებლად ტუბსაწინააღმდეგო დაწესებულებაში (ტუბსაწინააღმდეგო დისპანსერში, კაბინეტში ან სტაციონარში) უნდა ჩატარდეს. პაციენტმა მედიკამენტის ყოველი დოზა უნდა მიიღოს სამედიცინო პერსონალის უშუალო ზედამხედველობით.
რეზისტენტული ტუბერკულოზით დაავადებულმა სტაციონარში მანამდე უნდა იმკურნალოს, ვიდრე ბაქტერიაგამომყოფია (ნაცხი დადებითია).

კვებისა და ცხოვრების რეჟიმი
ტუბერკულოზის მკურნალობის ეფექტიანობა მნიშვნელოვანწილად არის დამოკიდებული ორგანიზმის იმუნური სისტემის მდგომარეობაზე. იმუნიტეტის შენარჩუნების ერთ-ერთი გზაა ცილით მდიდარი საკვების მიღება. ყოველდღიურ რაციონში უნდა შედიოდეს:
-ხაჭო;
-კვერცხი;
-რძის ნაწარმი;
-მოხარშული ხორცი;
-მოხარშული თევზი;
-მოხარშული ქათამი (აუცილებლად კანგაცლილი).
ძეხვეული უნდა გამოირიცხოს, რადგან მის შემადგენლობაში შემავალი ცხიმები ცუდად შეიწოვება.
ასევე აუცილებელია ხილ-ბოსტნეული, მათ შორის:
-კომბოსტო;
-ჭარხალი;
-სტაფილო;
-მწვანილი;
-ვაშლი.
ფილტვებში მიმდინარე ინფექციური პროცესი იწვევს ორგანიზმის ინტოქსიკაციას. ამასთანავე, ავადმყოფს უხდება დიდი რაოდენობით წამლების მიღება, რაც ვნებს ღვიძლს. ხილ-ბოსტნეული კი ორგანიზმიდან ტოქსინების გამოყოფას აჩქარებს.
დილით, უზმოზე, სასურველია 1 კოვზი თაფლისა და ნახევარი ლიტრი წყლის მიღება. ეს ორგანიზმს ღამით დაგროვილი მავნე ნივთიერებებისგან გაწმენდაში დაეხმარება.
ტუბერკულოზის დროს ყველა ავადმყოფს ეძლევა რეკომენდაცია, მიიღოს ვიტამინებისა და მინერალების კომპლექსი. ტუბერკულოზის საწინააღმდეგო მკურნალობის დროს პაციენტმა ექიმთან შეუთანხმებლად არ უნდა მიიღოს არც ერთი სხვა წამალი, მცენარეულიც კი, რადგან ის შესაძლოა რეაქციაში შევიდეს ტუბერკულოზის საწინააღმდეგო პრეპარატებთან ან შეამციროს მათი ეფექტი.
ანტიტუბერკულოზური მკურნალობის დროს იკრძალება ლუდი და სხვა ალკოჰოლური სასმელები, ასევე - ნარკოტიკული საშუალებები. მათი მიღება ხელს უშლის მკურნალობას და ვნებს ღვიძლს.

ქცევის წესები
სტაციონარიდან გაწერის შემდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ პაციენტი ნაცხუარყოფითია, ჯერ კიდევ არსებობს გარშემო მყოფთა დასნებოვნების საფრთხე. პაციენტი გადამდები აღარ არის კულტურაუარყოფითი შედეგის 2-ჯერ ზედიზედ მიღების შემდეგ.
შინ ინფექციის გადაცემის ალბათობის შესამცირებლად პაციენტმა უნდა დაიცვას ქცევის შემდეგი წესები:
-იძინოს ცალკე ოთახში;
-ხველების ან ცემინების დროს ცხვირ-პირზე აიფაროს ხელსახოცი;
-ერიდოს კოცნასა და უშუალო კონტაქტს, განსაკუთრებით - პატარა ბავშვებსა და სუსტი ჯანმრთელობის მქონე ადამიანებთან;
-საერთო ოთახში ყოფნისას გაიკეთოს ქირურგიული (ცისფერი) ნიღაბი. ნიღაბი ყოველდღე იცვალოს.
-გადააფურთხოს მხოლოდ გარეთ. ნახველისთვის გამოიყენოს დახურული კონტეინერი. ნახველი და კონტეინერი რეგულარულად გაანადგუროს.
გარდა ამისა:
-ნახველის დაღვრის შემთხვევაში დაბინძურებული ადგილი უნდა გაწმინდოს ქლორისა და წყლის ნაზავით: დაესხას ქლორის ხსნარი, 10 წუთის შემდეგ კი გაიწმინდოს ჩვეულებრივი საწმენდი საშუალებით. პროცედურის დასრულების შემდეგ ხელები კარგად უნდა დაიბანოთ.
-ბინის კარ-ფანჯარა, უამინდობასა და სიცივეშიც კი, რამდენიმე საათში ერთხელ 15 წუთით უნდა გაიღოს ოთახის გასანიავებლად.
-ოთახში უხვად უნდა შემოდიოდეს მზის სხივები, რადგან ტუბერკულოზის გამომწვევი ბაცილა მზის სხივების უშუალო ზემოქმედებით იღუპება.
-ავადმყოფის მეგობრებმა და ნათესავებმა, როცა ოთახში მასთან ერთად იმყოფებიან, უნდა გაიკეთონ მაღალი ფილტრაციის (ვარდისფერი) ნიღბები.
-ნახმარი ნიღბები, ხელთათმანები, ნახველით სავსე კონტეინერები უნდა მოთავსდეს ერთ პარკში. ავსების შემდეგ პარკი უნდა განადგურდეს.

რჩება თუ არა იმუნიტეტი
დაავადება მყარ იმუნიტეტს არ ტოვებს. ძალიან ხშირად ტუბერკულოზს თან ახლავს აივ/შიდსი, შაქრიანი დიაბეტი, ალკოჰოლიზმი, ნარკომანია, რაც საგრძნობლად აქვეითებს იმუნიტეტს და მომავალში ხელს უწყობს რეციდივების განვითარებას.

ტუბერკულოზთან ბრძოლის ეროვნული პროგრამა
ტუბერკულოზთან ბრძოლის ეროვნული პროგრამის ფარგლებში შესაძლებელია ტუბერკულოზზე საეჭვო ნიშნების მქონე, აგრეთვე - ტუბერკულოზით დაავადებულ ბაცილაგამომყოფ პირებთან კონტაქტში მყოფთა ტუბერკულოზზე გამოკვლევა საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით. პროგრამა აფინანსებს ტუბერკულოზით დაავადებულთა მკურნალობისა და პროფილაქტიკის ხარჯებსაც. ტუბერკულოზზე საეჭვო შემთხვევათა გამოვლენა, მკურნალობა, კონტაქტში მყოფ პირთა ქიმიოპროფილაქტიკა უფასოა.

ტრიქომონიაზი სქესობრივი გზით გადამდებ ინფექციურ დაავადებათა ჯგუფს ეკუთვნის. ის პირველად XX საუკუნის დასაწყისში აღწერეს. ამჟამად ის მსოფლიოში ერთ-ერთ ყველაზე გავრცელებულ სქესობრივი გზით გადამდებ დაავადებად მიიჩნევა. ამ თვალსაზრისით მან გონორეასა და სიფილისსაც კი გაუსწრო - ყოველ წელიწადს მისი 300 მილიონზე მეტი ახალი შემთხვევა აღინუსხება.

გადაცემის გზები
საშოს ტრიქომონადა ერთუჯრედიანი, ოვალური ან მსხლის ფორმის მიკროორგანიზმია. უწყინარი უმარტივესებისგან განსხვავებით, ის ადამიანის შარდსასქესო გზებში ბინადრობს და ანთებით პროცესებს იწვევს: ქალებში - საშოს, საშვილოსნოს ყელისა და იმ ჯირკვლების ანთებას, რომლებიც სქესობრივი აქტისთვის აუცილებელ სეკრეტს გამოყოფს, მამაკაცებში კი - შარსადენისა და წინამდებარე ჯირკვლის ანთებას.
ტრიქომონიაზით დასნებოვნება უმთავრესად სქესობრივი გზით ხდება. იშვიათად, მაგრამ მაინც შესაძლებელია სხვაგვარად ინფიცირებაც. მაგალითად, ადამიანი შესაძლოა დასნებოვნდეს დაავადებულის მიერ ახალგამოყენებული, ჯერ კიდევ სველი ღრუბლით ან პირსახოცით სარგებლობისას.
ადამიანის შარდსასქესო გზებში ან სასქესო ორგანოში მოხვედრილი ტრიქომონადები სწრაფად ეკვრიან მათ ზედაპირზე მდებარე უჯრედებს, მრავლდებიან და მასპინძლის უჯრედებს აზიანებენ. დასნებოვნების მომენტიდან დაავადების პირველი ნიშნების გამოვლენამდე 4 დღიდან 4 კვირამდე დრო გადის.
სხვადასხვა ქვეყნის ვენეროლოგების დაკვირვებით, ტრიქომონიაზი უმეტესად რეპროდუქციული ასაკის ქალებს ემართებათ, თუმცა ისიც სათქმელია, რომ დაავადება ქალებში უფრო გამოხატული სიმპტომებით მიმდინარეობს, მამაკაცებში კი ან არავითარი ნიშნით არ ვლინდება, ან სუსტად არის გამოხატული. იშვიათად გვხვდება შემთხვევები, როცა ქალებში ტრიქომონიაზი უსიმპტომოდ მიმდინარეობს, მამაკაცებში კი პირიქით - კლინიკა მძაფრია.

სიმპტომები და მიმდინარეობა
დაავადების მიმდინარეობის თავისებურებათა მიხედვით, განასხვავებენ ახალ ტრიქომონიაზს, ქრონიკულ ტრიქომონიაზს და ტრიქომონამატარებლობას.
ტრიქომონიაზი ახალია, თუ ადამიანი მხოლოდ 2 თვის დასნებოვნებულია. თავის მხრივ, ახალი ტრიქომონიაზი შეიძლება იყოს მწვავე, ქვემწვავე და სუსტად მიმდინარე.
მწვავე მიმდინარეობისას ქალები უჩივიან საშოდან მოთეთრო, ქაფიან გამონადენს, რომელსაც აქვს მოშუშული თევზის დამახასიათებელი სუნი. გარეთა სასქესო ორგანოები გაწითლებული და შეშუპებულია, რასაც თან ახლავს ქავილისა და წვის შეგრძნება. სქესობრივი აქტი მტკივნეულია. თუ ტრიქომონადები შარდსასქესო გზებში დასახლდნენ, შარდვა შესაძლოა მტკივნეული იყოს.
მამაკაცებში მწვავე ტრიქომონიაზი უპირატესად შარსადენ მილს აზიანებს, რის გამოც მათ შარდვის დროს წვა და ტკივილი აწუხებთ.
ახალი ტრიქომონიაზის სიმპტომები ადეკვატური მკურნალობის გარეშე 2-3 კვირაში გაივლის, მაგრამ ეს გამოჯანმრთელებას არ ნიშნავს. პირიქით - დაავადება ქრონიკულ ფორმაში გადადის.
ტრიქომონიაზი ქრონიკულია, თუ ის უკვე 2 თვეზე მეტია გრძელდება. ქრონიკულ ფორმას ახასიათებს ხანგრძლივი მიმდინარეობა პერიოდული გამწვავებით. გამწვავების პროვოცირება შეუძლია სხვადასხვა ფაქტორს. მაგალითად, ზოგად ან გინეკოლოგიურ დაავადებას, გაციებას ან სასქესო ორგანოების არასწორ ჰიგიენას. ქალებსტრიქომონიაზის სიმპტომები შეიძლება გაუძლიერდეთ მენსტრუაციის დროს.
ტრიქომონამატარებლობა ინფექციის ისეთი მიმდინარეობაა, როცა საშოში ტრიქომონადები კი ბინადრობენ, მაგრამ დაავადება კლინიკურად არ ვლინდება. ტრიქომონიაზის ფარული ფორმა ადამიანს შესაძლოა წლობით ჰქონდეს და არ აწუხებდეს, მაგრამ სქესობრივ პარტნიორს ის საფრთხეს უქმნის.

რითაა საშიში ინფექცია?
სასქესო ორგანოებში ანთებითი პროცესებით გამოწვეული ცვლილებების გამო ტრიქომონიაზს არცთუ იშვიათად უშვილობამდე მივყავართ. მამაკაცის ორგანიზმში ტრიქომონადები იწებებენ სპერმატოზოიდებს და შთანთქავენ გლუკოზას, რომელიც აუცილებელია სასქესო უჯრედების მოძრაობისთვის და ამით მათ განაყოფიერების უნარს ართმევენ.
ტრიქომონადები მეტად ვერაგი არსებები არიან: მათ შეუძლიათ, თავიანთ სხეულში დამალონ სქესობრივი გზით გადამდები სხვა მიკროორგანიზმები. ყველაზე ხშირად მათში გონოკოკები და ტრეპონემები იმალებიან და ამ გზით წამლისთვის მიუწვდომელნი ხდებიან. ასე რომ, სანამ ადამიანი ამ ერთუჯრედიან პარაზიტს არ მოიშორებს, სხვა ვენერული დაავადებისგან განკურნება შეუძლებელია.

დიაგნოსტიკა
ტრიქომონიაზზე ეჭვისას აუცილებელია ექიმთან მისვლა. ქალებმა შეიძლება გინეკოლოგს მიმართონ, მამაკაცებმა - უროლოგს. ტრიქომონიაზის მსგავსი სიმპტომები სხვა დაავადებებსაც ახასიათებს, ამიტომ სწორი დიაგნოზის დასმა აუცილებელია. არ არის გამორიცხული, პაციენტს ვენეროლოგის ან დერმატოლოგის კონსულტაციაც დასჭირდეს.
ტრიქომონიაზის დიაგნოსტირებისთვის მიკროსკოპიულად იკვლევენ საშოდან და შარდსასქესო გზებიდან აღებულ ნაცხს, ასევე - წინამდებარე ჯირკვლის სეკრეტს.

მკურნალობა
ტრიქომონიაზის მკურნალობისთვის გამოიყენება ანტიბიოტიკები მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ ინფიცირებული არ არის ორსულად. ორსულებში ტრიქომონიაზი იწვევს ნაყოფის მემბრანის ნაადრევ გასკდომას და ადრეულ მშობიარობას. გენიტალური ანთება, რომელიც ინფიცირებულებს ახასიათებთ, ზრდის აივ ინფექციით დაავადების შანსს. ამის მიზეზია ლორწოვანი ზედაპირის დაზიანება, ასევე რადგან ადგილობრივი იმუნიტეტი დაქვეითებულია, იზრდება მიმღებლობა ნებისმიერი ინფექციისადმი.
ტრიქომონიაზის მკურნალობისას, აუცილებელია სექსუალური პარტნიორის მკურნალობაც.  მკურნალობა საშუალოდ 14 დღე გრძელდება.

ტრიქინელოზი პარაზიტული დაავადებაა, რომლის გამომწვევია სპირალური ტრიქინელა. ინვაზიის წყაროს მტაცებლები და მღრღნელები წარმოადგენენ. საქართველოში ადამიანის დასნებოვნების ძირითადი წყაროა ღორი, გარეული ღორი და მურა დათვი. ტრიქინელას ლარვების შემცველ, არასათანადოდ მოხარშულ ან შემწვარ ხორცთან ერთად პარაზიტის ჩანასახი ნაწლავის სანათურში ხვდება, იქ მწიფდება და გამოყოფს ლარვებს, რომლებიც ნაწლავის კედელს გაივლის და სისხლძარღვების მეშვეობით კუნთოვან ქსოვილში მოითესება, აქვე ლოკალიზდება და იკეთებს კაფსულას.
ბუნებაში ტრიქინელა კერებად გვხვდება და გარეულ ცხოველებს შორის ცირკულირებს. ამას ხელს უწყობს ცხოველთა კანიბალიზმი, მტაცებლობა, ლეშის ჭამა. იგივე ფაქტორები უწყობს ხელს ტრიქინელოზის შინაური კერების აღმოცენებას.

კლინიკური სურათი
ტრიქინელოზის სიმძიმე ორგანიზმში მოხვედრილი ლარვების რაოდენობაზეა დამოკიდებული. ადამიანისთვის სასიკვდილო დოზად ითვლება 5 ლარვა წონის ყოველ კილოგრამზე.
ტრიქინელოზის სიმპტომატიკა სხვადასხვა სტადიაზე სხვადასხვაა. განასხვავებენ სამ სტადიას:
I (ინვაზიის) სტადია - ვითარდება ინფიცირებიდან ერთი კვირის შემდეგ, როდესაც ნახევრად მწიფე ჰელმინთები აქტიურად მრავლდებიან. თავს იჩენს შემდეგი სიმპტომები: უმადობა, გულისრევა, ღებინება, დიარეა, მუცლის ტკივილი და კოლიკა;
II (დისემინაციის) სტადია - დგება ინფიცირებიდან 10 დღეში, როცა ტრიქინელები ლორწოვანი გარსიდან ხვდებიან წვრილ ნაწლავში და განივზოლიან კუნთებში მიგრირებენ. ამ სტადიისთვის დამახასიათებელია სახის (განსაკუთრებით - ქუთუთოების) შეშუპება, კუნთების ტკივილი (პირველ რიგში - კიდურის კუნთებისა), გამონაყარი, ქავილი და წვა, ტემპერატურის 38-40 გრადუსამდე მატება. მძიმე შემთხვევაში ზიანდება სასუნთქი, გულ-სისხლძარღვთა და ცენტრალური ნერვული სისტემები.
III (ინკაფსულირების) სტადია დგება გამოჯანმრთელების პერიოდში, ჩვეულებრივ, მეორე სტადიის დასაწყისიდან ერთი კვირის შემდეგ, მაგრამ დაავადებულის კუნთებში კაფსულები ტოვებს ეროზიებს. ტრიქინელების ლარვები სისხლის ნაკადთან ერთად ედებიან მთელ ორგანიზმს და გარკვეული ჯგუფის კუნთებში რჩებიან. ყველაზე ხშირად ისინი აზიანებენ დიაფრაგმას, საღეჭ კუნთებს, ნეკნთაშუა და დელტისებრ კუნთებს, იშვიათად - თვალისას.
ტრიქინელოზი იწვევს გართულებებს სასუნთქი, ნერვული და გულ-სისხლძარღვთა სისტემების მხრივ. ძალიან მძიმე მიმდინარეობის შემთხვევაში ვითარდება იმუნოპათოლოგიური რეაქცია, რომელსაც დიფუზურ-კეროვანი მიოკარდიტის, პნევმონიის, მენინგოენცეფალიტის განვითარებამდე მივყავართ.
იშვიათად დაავადება სრულდება ლეტალური შედეგით.

დიაგნოსტიკა
ტრიქინელოზის დიაგნოსტიკა ემყარება პაციენტის ანამნეზს - თერმულად სათანადოდ დაუმუშავებელი ხორცით კვების ფაქტს, კლინიკურ ნიშნებს და ლაბორატორიულ მონაცემებს - სისხლის საერთო ანალიზისა და იმუნოლოგიური გამოკვლევების შედეგებს.

მკურნალობა
ტრიქინელოზის მკურნალობა ტარდება როგორც უშუალოდ პარაზიტების საწინააღმდეგო პრეპარატებით (მინთეზოლი, ვერმოქსი, ალბენდაზოლი), ასევე გლუკოკორტიკოიდებით, ანტიჰისტამინური (ალერგიის საწინააღმდეგო) პრეპარატებით, საჭიროებისამებრ - კარდიოლოგიური მედიკამენტებით. დროული მკურნალობა ეფექტიანია, თუმცა წარმატებული მკურნალობის შემთხვევაშიც კი პაციენტს შესაძლოა 2-4, იშვიათად 6 თვის განმავლობაში აწუხებდეს კუნთების ტკივილი, აღენიშნებოდეს ეოზინოფილია.

პროფილაქტიკა
ტრიქინელოზს თავიდან ასაცილებლად საჭიროა ღორის ხორცის სწორად მომზადება.
ღორის უმი ხორცი და მისი ნაწარმი უნდა ინახებოდეს საყინულეში. კერძის მომზადების დროს ტრიქინელა რომ მოკვდეს, ხორცის შიგნით ტემპერატურა 65 გრადუსზე მაღალი უნდა იყოს. ვარდისფერმა ხორცმა უნდა მიიღოს რუხი ფერი.
ტრიქინელოზთან ბრძოლა გულისხმობს საღორეებში ვირთხების მოსპობას, გასაყიდად გამოტანილი ხორცის შემოწმებას. შეუმოწმებელი ხორცის ყიდვა არ შეიძლება!
ტრიქინელას ლარვები კარგად იტანენ ხანგრძლივ სიცივეს, გათბობას, დამარილებასა და შებოლვას. -19 გრადუზე გაყინულ ხორცში ისინი დიდხანს ცოცხლობენ, -12 გრადუსზე - 57 დღე, -18 გრადუსზე - 21 საათი. +50 გრადუს ტემპერატურაზე ლარვები რამდენიმე წუთს ძლებენ, მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, რომ ასეთ ტემპერატურაზე ხორცის გაცხელებისას ნაჭრის სისქეში ყოველთვის იგივე ტემპერატურა არ არის.
დამარილებულ ხორცში ლარვებმა შესაძლოა წლამდეც კი იცოცხლონ.

ტრაქეიტი ტრაქეის (სასულე) ლორწოვანი გარსის ანთებითი დაავადებაა. ის შეიძლება იყოს მწვავეც და ქრონიკულიც.

მიზეზები
მწვავე ტრაქეიტი იშვიათად გვხვდება დამოუკიდებლად. იგი, ჩვეულებრივ, მწვავე რინიტის, ფარინგიტისა და ლარინგიტის თანხლებით მიმდინარეობს. ტრაქეიტის მიზეზი მეტწილად ვირუსული ინფექციაა, იშვიათად - სტაფილოკოკი, სტრეპტოკოკი და სხვა. დაავადების განვითარებას ხელს უწყობს მშრალი, ცივი ან მტვრიანი ჰაერით სუნთქვა ან გამაღიზიანებელი ორთქლისა და აირების ჩასუნთქვა.
მწვავე ტრაქეიტის დროს ხდება სასულის ლორწოვანი გარსის შეშუპება, ინფილტრირება და ჰიპერემია. ლორწოვანი გარსის ზედაპირზე შეინიშნება ლორწოს დაგროვება, ზოგჯერ კი (მაგალითად, გრიპის დროს) - წერტილოვანი სისხლჩაქცევები.
მწვავე ტრაქეიტი შესაძლოა ქრონიკულში გადაიზარდოს. ის ხშირად ემართებათ ნიკოტინის მომხმარებლებს და ალკოჰოლის მოყვარულებს. ასევე შეიძლება განვითარდეს ფილტვების ემფიზემის, გულისა და თირკმლის დაავადებების ფონზე სასუნთქ გზებში შეგუბებითი მოვლენების შედეგად. არცთუ იშვიათად მას სათავეს უდებს ცხვირის ღრუსა და წიაღების ანთებითი დაავადებები.
ქრონიკული ტრაქეიტის დროს მოსალოდნელია სასულის ლორწოვანი გარსის როგორც ჰიპერტროფიული, ისე ატროფიული ცვლილებები.
ჰიპერტროფიული ტრაქეიტისთვის დამახასიათებელია სისხლძარღვების გაფართოება და ლორწოვანი გარსის შეშუპება, ჭარბი ლორწოვანი და ჩირქოვანი გამონადენის გაჩენა.
ატროფიის დროს ლორწოვანი გარსი განლეულია, რუხი, გლუვი, მბრწყინავი, ზოგჯერ იფარება წვრილი ქერქით, რაც მტანჯველ ხველას იწვევს.
ატროფიულ ქრონიკულ ტრაქეიტს, წესისამებრ, თან ახლავს ზედა სასუნთქი გზების ლორწოვანი გარსების ატროფია.

სიმპტომები
მწვავე ტრაქეიტის სიმპტომები, ჩვეულებრივ, თავს იჩენს ზედა სასუნთქი გზების ანთებთი დაავადებების შემდეგ. მისთვის ყველაზე მეტად დამახასიათებელია მშრალი ხველა ღამღამობით, უფრო კი დილაობით, ასევე - ხველის შეტევები ღრმა ჩასუნთქვის, სიცილის, ტირილის, ჰაერის ტემპერატურის ცვლილების დროს. ხველის შეტევის დროს და მის შემდეგ ავადმყოფი გრძნობს ტკივილს სასულეში და მკერდის უკან და ამის გამო ცდილობს, შეზღუდოს სუნთქვითი მოძრაობები. მძიმე შემთხვევებში (განსაკუთრებით - ბავშვებთან) სუნთქვა ხდება ზედაპირული და ხშირი. ტრაქეის ბიფურკაციის ადგილას მცირეოდენი ნახველის დაგროვების შემთხვევაშიც კი ვითარდება ხველის ძლიერი შეტევა.
ლარინგიტის თანხლების შემთხვევაში დაავადებულს ხმა ეხლიჩება. ფილტვების პერკუსიით და აუსკულტაციით ნორმიდან გადახრა, ჩვეულებრივ, არ შეინიშნება. ავადმყოფის ზოგადი მდგომარეობა, წესისამებრ, უმნიშვნელოდ იცვლება, სხეულის ტემპერატურა ოდნავ იმატებს, განსაკუთრებით - საღამოობით. ბავშვებთან შესაძლოა 39 გრადუსს მიაღწიოს.
ნახველი თავდაპირველად წებოვანია (ლორწოვანი) და მწირი, ამოხველება ჭირს. თანდათანობით (მე-3-4 დღეს) ნახველი ხდება ლორწოვან-ჩირქოვანი, უფრო უხვი, ამოხველება ადვილდება, ხველის დროს ტკივილი ნაკლებინტენსიურია. ზოგჯერ ტრაქეიტის პარალელურად ანთებითი პროცესი ვრცელდება მსხვილ ბრონქებზე და კლინიკური სურათი იღებს ტრაქეობრონქიტის ხასიათს, რომლის დროსაც ხველა მუდმივი და უფრო მტანჯველია, ვიდრე ტრაქეიტის დროს, ხოლო სხეულის ტემპერატურა - მაღალი.
ტრაქეიტი და ტრაქეობრონქიტი შეიძლება გართულდეს და ანთებითი პროცესი გავრცელდეს ქვედა სასუნთქ გზებზე. განსაკუთრებით საშიშია ბრონქოპნევმონია მოხუცებულ პაციენტებთან და ბრონქიოლიტი - ბავშვებთან.
ქრონიკული ტრაქეიტის ძირითადი სიმპტომებია მტანჯველი შეტევითი ხველა, განსაკუთრებით - ღამისა და დილის საათებში, რომელსაც თან ახლავს გულმკერდის ტკივილი. ნახველი ზოგჯერ ცოტაა და წებოვანი, ზოგჯერ - უხვი და ლორწოვან-ჩირქოვანი, მაგრამ, კონსისტენციის მიუხედავად, ადვილი ამოსახველებელია. დაავადება მიმდინარეობს დიდხანს და ახასიათებს გამწვავებები.

დიაგნოსტიკა
მწვავე ტრაქეიტის დიაგნოზს სვამენ კლინიკური სურათის, ანამნეზისა და ლარინგოსკოპით ტრაქეის დათვალიერების საფუძველზე. ტრაქეობრონქიტის საწყის სტადიაზე აუსკულტაციით ისმინება მშრალი, მოგვიანებით კი სველი წვრილბუშტუკოვანი და საშუალობუშტუკოვანი ხიხინი ორივე ფილტვში, განსაკუთრებით - მათ ქვედა წილებში.

მკურნალობა
მწვავე ტრაქეიტის მკურნალობა მიმართულია დაავადების გამომწვევი მიზეზისა და ხელშემწყობი ფაქტორების აღმოფხვრისკენ. ინიშნება მდოგვის საფენები გულმკერდის არეში, ცხელი სასმელები (მცირე ყლუპებით), თბილი ინჰალაცია და საჭიროებისამებრ - სიცხის დამწევი საშუალებებიც. ინტოქსიკაციის სიმპტომებისა და ანთებითი პროცესის ქვედა სასუნთქ გზებში გავრცელების შემთხვევაში მკურნალობა ტარდება სულფანილამიდური პრეპარატებით და ანტიბიოტიკებით (მათ შორის - აეროზოლის სახითაც). მტანჯველი ხველის შემთხვევაში ინიშნება კოდეინი, ლიბექსინი, ხოლო ნახველის გამოყოფის გაძნელებისას - ამოსახველებელი საშუალებები და ინჰალაცია ტუტე ხსნარით.
თუ მიზეზი ვირუსული ინფექციაა (უპირველეს ყოვლისა - A და  B გრიპი), ინიშნება ვირუსის საწინააღმდეგო მკურნალობა.
ქრონიკული ტრაქეიტის მკურნალობის პრინციპი ისეთივეა, როგორიც მწვავე ტრაქეიტისა. ჩირქოვანი და ლორწოვან-ჩირქოვანი ნახველის არსებობისას ინიშნება ფართო სპექტრის ანტიბიოტიკები, ინჰალაცია, ამოსახველებელი საშუალებები.

პროფილაქტიკა
მწვავე და ქრონიკული ტრაქეიტის პროფილაქტიკა გულისხმობს გამომწვევი მიზეზის დროულ აღმოფხვრას, ორგანიზმის გაკაჟებას.

ტოქსოპლაზმოზი ფართოდ გავრცელებული  ქრონიკული  პარაზიტული დაავადებაა, რომელიც  უმეტესად უსიმპტომოდ მიმდინარეობს და მკურნალობასაც არ მოითხოვს, მაგრამ ეს ერთი შეხედვით უწყინარი ინფექცია, თუ ორსულს დაემართა, შესაძლოა სერიოზული გართულებების მიზეზად იქცეს. არსებობს დაავადებები, რომელთა თავისებურებაც ის არის, რომ თუმცა არაორსულებში განსაკუთრებული სირთულის გარეშე მიმდინარეობს, ორსულობისას მძიმე გართულებებს იწვევს. ასეთ ინფექციებს Torch კომპლექსის სახელწოდებით აერთიანებენ და სწორედ მისი წარმომადგენელია  ტოქსოპლაზმოზი (Toxoplazma), წითურა (Rubella), ციტომეგალოვირუსი (Citomegalovirus) და ჰერპესვირუსი (Herpes).  ტოქსოპლაზმოზს ახასიათებს ნერვული სისტემის დაზიანება, ლიმფადენოპათია, მეზადენიტი, მიოკარდის, კუნთებისა და თვალების ხშირი დაზიანება.

გამომწვევი

ტოქსოპლაზმოზს უჯრედშიდა პარაზიტი Toxoplazma Gondii იწვევს. პარაზიტის საბოლოო მასპინძელია კატა. თავად ის თაგვებისგან, ვირთხებისგან ან ფრინველებისგან ინფიცირდება. ინფიცირებული კატა ფეკალიებთან ერთად გამოყოფს ოოციტებს; ტოქსოპლაზმის გამომწვევი გარემო პირობების მიმართ დიდი გამძლეობით გამოირჩევა და მხოლოდ 60-65 გრადუსზე იღუპება. ნიადაგში მოხვედრილი პარაზიტი მკვრივ გარსს შემოიკრავს და ასე 6-დან 8 თვემდე შეიძლება იცოცხლოს. სწორედ მისი გამძლეობა განაპირობებს ამ დაავადების ძლიერ გავრცელებას. ადამიანის დასნებოვნება ხდება ოოციტების კუჭ-ნაწლავის ტრაქტში მოხვედრისას. სხვა ცხოველები საშიშროებას არ წარმოადგენენ. მათგან დასნებოვნება შესაძლებელია მხოლოდ უმი ხორცის (ხორცის ფარშის) მეშვეობით. დაავადებული ადამიანი გარშემო მყოფთათვის საშიში არ არის. ეს დაავადება უმეტესობას განსაკუთრებული სირთულეების გარეშე, უსიმპტომოდ გადააქვს, ორსულის ინფიცირებამ კი შესაძლოა სერიოზული საფრთხე შეუქმნას ნაყოფის ჯანმრთელობას.

გადაცემის მექანიზმი

ტოქსოპლაზმით ინფიცირება სხვადასხვა გზით ხდება. გადაცემის მექანიზმი ძირითადად ფეკალურ-ორალურია. ინფიცირება უმეტესად კატასთან კონტაქტისას ხდება. ასევე ხშირია დაუმუშავებელი ხორცის, გაურეცხავი ან ცუდად გარეცხილი მწვანილის, ბოსტნეულისა და ხილის მეშვეობით დასნებოვნება. აღწერილია დაავადების გავრცელება პროფესიული გზით - ლაბორატორიებში. ინფიცირება ხდება ტრანსპლაცენტურადაც, ანუ დედისგან გადაედება ნაყოფს. ამ გზით დასნებოვნების ალბათობა დაახლოებით 44%-ია. ორსულისთვის ტოქსოპლაზმოზი სწორედ ამ გზით გადაცემის გამოა საშიში. ინფიცირება მოსალოდნელია ასევე სისხლის მეშვეობით, ორგანოთა ტრანსპლანტაციისას და ა.შ.
ძალიან იშვიათად ლაპარაკობენ გადაცემის სქესობრივ გზაზე, თუმცა ეს მოსაზრება დადასტურებული არ არის. ამ გზით დასნებოვნება ნაკლებსავარაუდოა.

ეტიოლოგია და პათოგენეზი
ტოქსოპლაზმოზის გამომწვევია უმარტივესი მიკროორგანიზმი - ტოქსოპლაზმა. ადამიანისა და შუალედური მასპინძლების ორგანიზმში იგი არსებობს ტროფოზოიტების სახით, რომლებიც უჯრედშიგნით მრავლდებიან; გარდა ამისა, ორგანიზმში წარმოიქმნება ცისტები - მკვრივი გარსით გარშემორტყმული პარაზიტების გროვა. ცისტები ძალზე გამძლეები არიან და ქიმიოთერაპიული პრეპარატების ზემოქმედებითაც არ იხოცებიან. ინფექციის კარიბჭეა საჭმლის მომნელებელი ორგანოები. გამომწვევი ჩაინერგება წვრილ ნაწლავში, მიჰყვება ლიმფის ნაკადს, ხვდება რეგიონულ ლიმფურ კვანძებში და იწვევს ანთებით ცვლილებებს. ჰემატოგენურად ანუ სისხლის ნაკადთან ერთად ტოქსოპლაზმა ხვდება სხვადასხვა ორგანოსა და ქსოვილში, სადაც წარმოქმნის ცისტებს და ათეულობით წელი, ზოგჯერ - სამუდამოდაც კი, რჩება ადამიანის ორგანიზმში. შედეგად ხდება ორგანიზმის ალერგიზაცია და ანტისხეულების გამომუშავება. ინფექცია ხშირად მიმდინარეობს ლატენტურად, ხოლო ორგანიზმის დამცველობითი ძალების დასუსტებისას შესაძლოა გამწვავდეს. იმუნური სისტემის მკვეთრი დათრგუნვის დროს შესაძლოა განვითარდეს გენერალიზებული ინფექცია მძიმე ენცეფალიტით.

სიმპტომები და მიმდინარეობა
ტოქსოპლაზმოზი ათიდან რვა შემთხვევაში უსიმპტომოდ მიმდინარეობს. პაციენტები უმეტესად ვერც კი ხვდებიან, ისე გადააქვთ ეს ინფექცია.
სუბკლინიკურ ფორმებს (როცა პროცესი არც მკვეთრადაა გამოხატული, მაგრამ არც მთლიანად წაშლილია) გრიპისმაგვარი სიმპტომები ახასიათებს. იშვიათად დიდდება ლიმფური ჯირკვლები, შეინიშნება აღგზნება, თავის ტკივილი, სისუსტე.
არსებობს დაავადების გენერალიზებული ფორმაც, როდესაც დიდდება პერიტონეული და მეზენტერიული (ჯორჯლის) ლიმფური ჯირკვლები. 10-20%-ში დაავადება მკვეთრად გამოხატული კლინიკით მიმდინარეობს და ინფექციურ მონონუკლეოზს მოგვაგონებს. ამ დროს დიდდება ლიმფური ჯირკვლები, ელენთა და ღვიძლი, ვითარდება სიყვითლე, კუნთებისა და ყელის ტკივილი. აღსანიშნავია, რომ არაორსულებთან, მძიმე შემთხვევებშიც კი, დაავადება თვითგანკურნებით მთავრდება და სპეციფიკურ ჩარევას არ მოითხოვს.
დაავადება ორსულებშიც უმეტესად უსიმპტომოდ მიმდინარეობს, თუმცა გვხვდება მძიმე ფორმებიც. უსიმპტომო მიმდინარეობა ართულებს დაავადების გამოვლენას, ამიტომ მკურნალობაც გვიან იწყება, როცა პროცესი შორს არის წასული და ჩარევაც დაგვიანებულია.
საბედნიეროდ, თუ დედას ტოქსოპლაზმოზი აქვს, ნაყოფის დაავადება არ არის გარდაუვალი. ეს ორსულობის ვადაზეა დამოკიდებული. ინფიცირების რისკი მით უფრო მაღალია, რაც უფრო მეტია გესტაციის ვადა. პირველ ტრიმესტრში ნაყოფის ინფიცირების ალბათობა 9%-მდეა, მეორეში - 39%-მდე, მესამეში კი - 60%-მდე. თუმცა აღსანიშნავია, რომ მძიმე გართულებები, მკვდრადშობადობა და პერინატალური სიკვდილიანობა გესტაციის მოგვიანებით ვადაზე უფრო იშვიათია, ანუ პირველ ტრიმესტრში დაინფიცირებული 100 დედისგან 81 ბავშვი სავსებით ჯანმრთელი იბადება, მაგრამ დაავადებულებში დიდია მკვდრადშობადობისა და პერინატალური სიკვდილიანობის მაჩვენებელი. მესამე ტრიმესტრში კი, მართალია, 100-დან მხოლოდ 41-ია ჯანმრთელი, მაგრამ ინფიცირებულებს შორის მკვდრადშობადობა და პერინატალური სიკვდილიანობა თითქმის ნულის ტოლია.
ტოქსოპლაზმოზის მიმართ მყარი იმუნიტეტი ყალიბდება, ანუ თუ ადამიანმა ერთხელ გადაიტანა ის, მეორედ აღარ დაემართება. გამორიცხული არ არის, იმუნიტეტის ძლიერი დაქვეითების ფონზე დაავადება მაინც გააქტიურდეს, თუმცა ასეთი რამ ძალზე იშვიათია, თანაც ამ დროს დაავადება გაცილებით მსუბუქად მიმდინარეობს, ვიდრე პირველ შემთხვევაში.

ნაყოფი ტოქსოპლაზმოზის დროს
თუ დედა დაავადდა, ეს ჯერ კიდევ არ ნიშნავს ნაყოფის დაავადებას. თუ ნაყოფის ინფიცირება მაინც მოხდა, ვითარდება თანდაყოლილი ტოქსოპლაზმოზისთვის დამახასიათებელი კლასიკური ტეტრადა: მიკროცეფალია (თავის ტვინის სიმცირე) ან ჰიდროცეფალია (თავის ტვინის წყალმანკი), ქორიორეტინიტი (თვალის ბადურა გარსის ანთება), კრუნჩხვა ან ცენტრალური ნერვული სისტემის დაზიანების სხვა სიმპტომები და კალციფიკატები თავის ტვინში. იშვიათად შესაძლოა შეგვხდეს დაავადების სხვა ფორმებიც - თრომბოციტოპენიური პურპურა, სიყვითლე, დიარეა, ცხელება, ჰიპოთერმია (დაბალი ტემპერატურა), ღებინება, პნევმონია (ფილტვების ანთება). არის შემთხვევები, როცა ახალშობილი თითქოს ჯანმრთელი იბადება და თვეების შემდეგ გამოაჩნდება ღვიძლისა და ელენთის გადიდება. დაავადების სიმპტომები შესაძლოა დიდხანს არ ჩანდეს და მხოლოდ სკოლამდელ ასაკში იჩინოს თავი, რაც ასევე ართულებს მის დიაგნოსტიკას. ყველაზე მძიმე გართულებები კი მკვდრადშობადობა და პერინატალური სიკვდილიანობაა.
დაავადების გადატანიდან დაორსულებამდე ოპტიმალური შუალედია 6 თვე, რადგან იმუნიტეტის ჩამოყალიბებას, მყარ იმუნურ პასუხს 6 თვე სჭირდება.

დიაგნოსტიკა
ტოქსოპლაზმოზის დიაგნოსტიკისთვის გამოიყენება სეროლოგიური კვლევები ანუ სისხლის შრატის გამოკვლევა ტოქსოპლაზმის საწინააღმდეგო ანტისხეულებზე. ადამიანის სისხლში არის სხვადასხვა ტიპის ანტისხეულები, რომლებიც განსხვავებული მდგომარეობის დროს იმატებს. იმუნოგლობულინი M  მწვავე პროცესის მანიშნებელია და მას დიაგნოსტიკისას აუცილებლად განსაზღვრავენ. ის სისხლში ინფიცირებიდან ერთი კვირის შემდეგ ჩნდება, პიკს ერთ თვეში აღწევს, ხოლო მომდევნო 6-9 თვის განმავლობაში ნელ-ნელა იკლებს, თუმცა შესაძლოა, ეს ანტისხეული ორგანიზმში წლობითაც დარჩეს. ამიტომაც მხოლოდ M-ის ნახვით მწვავე ტოქსოპლაზმოზის დიაგნოზი ვერ დაისმება. ამისთვის საჭიროა იმუნოგლობულინ G-ს განსაზღვრაც. მწვავე პროცესის დიაგნოზი ისმება მაშინ, როცა წყვილ შრატებში G-ს ოთხჯერადად მატება ფიქსირდება.
დიაგნოზის დასმის საფუძველია ისიც, თუ სისხლში ტოქსოპლაზმოზის საწინააღმდეგო IgG-ს მაჩვენებელი უარყოფითი იყო და შემდეგ დადებითი გახდა, ანუ სერონეგატიური პასუხი სეროპოზიტიურით შეიცვალა.
ძალიან კარგი იქნება, განისაზღვროს ავიდობა, ანუ ანტისხეულებისა და ანტიგენის (გამომწვევის) ერთმანეთთან შეკავშირების სიმტკიცე. რაც უფრო მაღალია ავიდობის მაჩვენებელი (რაც პროცესის ხანდაზმულობაზე მეტყველებს), მით მყარია იმუნიტეტი.
თუ სეროლოგიური ტესტი IgG  ანტისხეულზე დადებითია, ხოლო IgM -ზე უარყოფითი, ეს ნიშნავს, რომ ქალმა დაავადება გადაიტანა და მის მიმართ მყარი იმუნიტეტი ჩამოუყალიბდა.
არსებობს ტოქსოპლაზმის საწინააღმდეგო A და I ანტისხეულებიც. ისინი სისხლში ყველზე ადრე ჩნდებიან და მალევე ქრებიან, ამიტომ მათი "დაჭერა" ძალიან ძნელია. მათ ბავშვებში იყენებენ დიაგნოსტიკისთვის.
ბევრს მსჯელობენ იმის შესახებ, აუცილებელია თუ არა ორსულთა რუტინული გამოკვლევა. მაგალითად, საფრანგეთში ტოქსოპლაზმოზზე გამოკვლევა სახელმწიფო პროგრამის ნაწილია და ის ორსულობის ყოველ ტრიმესტრში ტარდება. საქართველოში ასე არ არის. საერთოდ უმჯობესი იქნებოდა, ტოქსოპლაზმზის ინფექციებზე ქალს დაორსულებამდე რომ იკვლევდნენ, ეს მრავალ უსიამოვნებას აგვაცილებდა თავიდან. სამწუხაროდ, საქართველოში პირიქით ხდება და დიაგნოზი ხშირად იმ ეტაპზე ისმება, როცა მკურნალობა დაგვიანებულია.

პროფილაქტიკა
ორსულებს, რომელთაც ტოქსოპლაზმოზი არ გადაუტანიათ, ვურჩევთ:
-მინიმუმამდე დაიყვანონ კატის ფეკალიებთან კონტაქტი; თუ მაინც მოუხდათ, გამოიყენონ ხელთათმანი;
-ხშირად იბანონ ხელები, განსაკუთრებით - ჭამის წინ;
-მიირთვან თერმულად საკმარისად დამუშავებული ხორცი;
-ხილი და ბოსტნეული მიღებამდე საფუძვლიანად გარეცხონ;
-ერიდონ ნიადაგთან ურთიერთობას ან გამოიყენონ რეზინის ხელთათმანი.
გახსოვდეთ: პროფილაქტიკა დაავადებასთან ბრძოლის ყველაზე იაფი, ადვილი და ეფექტური საშუალებაა.

მკურნალობა
ტოქსპლაზმოზს მკურნალობენ ანტიბიოტიკებით. პირველ ტრიმესტრში - სპირამიცინით, მეორესა და მესამეში - პირიმეტამინითა და სულფადიაზინით ფოლიუმის მჟავასთან ერთად, მაგრამ ვინაიდან ესენი საკმაოდ ტოქსიკური ნივთიერებებია, მკურნალობა მხოლოდ მაშინ ინიშნება, როდესაც ნაყოფის ინფიცირება დადასტურებულია. ამისთვის ორსულობის 20 კვირის ვადაზე ტარდება ამნიოცენტეზი (სანაყოფე სითხის აღება შემდგომი კვლევისთვის) და დადებითი პასუხის შემთხვევაში იწყება მკურნალობა.
ორსულობისას ჩატარებული მკურნალობის ეფექტურობა საკმაოდ მაღალია. თუ პათოლოგიათა განვითარების რისკი არანამკურნალებ შემთხვევებში 56%-მდეა, მკურნალობის შედეგად ის 24%-მდე ჩამოდის, დაავადების აგრესიულობა და სიმწვავე იკლებს. მაგრამ სრული განკურნება, სამწუხაროდ, არ დგება. სწორედ ამიტომ არის ასე მნიშვნელოვანი TORCH ინფექციებზე გამოკვლევა დროულად, დაორსულებამდე, რათა თავი დავიზღვიოთ მძიმე გართულებებისგან და ორსულობა მშვიდად და უვნებლად წარიმართოს.

საკვებისმიერი ტოქსიკოინფექციები მწვავე ინფექციურ დაავადებათა საკმაოდ დიდი ჯგუფია. ის სხვადასხვა ბაქტერიის: სალმონელას, ნაწლავის ჩხირის, სტაფილოკოკის - ან მათი ცხოველქმედების ტოქსიკური პროდუქტების ზემოქმედებას უკავშირდება. საკვებისმიერი ტოქსიკოინფექციების გამომწვევი მიკროორგანიზმები დიდხანს ძლებენ წყალში, დაავადებული ადამიანის განავალში, მის ხელებზე, ჭურჭელზე, პირადი მოხმარების საგნებზე. ამ ბაქტერიებით ინფიცირება შესაძლებელია ჭუჭყიანი ხელების, დაბინძურებული წყლისა და საკვების მეშვეობით. აღსანიშნავია, რომ ზოგიერთი გამომწვევი სიცოცხლის უნარს დაბალ ტემპერატურაზეც ინარჩუნებს.
ყოველ ჩვენგანს სიცოცხლეში ერთხელ მაინც განუცდია საკვებისმიერი ტოქსიკოინფექციით მიღებული უსიამოვნება. უხარისხო პროდუქტის შეჭმიდან საათნახევრის-ორი საათის შემდეგ იწყება გულისრევა, მუცლის ტკივილი, ფაღარათი, ზოგჯერ სხეულის ტემპერატურაც იმატებს, ადამიანს ეუფლება სისუსტე, ამცივნებს, ეხვევა თავბრუ. ეს სიმპტომები იმაზე მეტყველებს, რომ ორგანიზმში ავადმყოფობის გამომწვევმა მიკრობმა: პროტეუსმა, ენტეროკოკმა, კლოსტრიდიამ, ფსევდომონამ, - დაიდო ბინა.
ზაფხულობით ეს პრობლემა უფრო აქტუალური ხდება - მალფუჭებადი პროდუქტების შენახვის პირობები წელიწადის ამ დროს ხშირად ირღვევა, ამიტომ კვებითი ტოქსიკოინფექციების გამომწვევი მიკრობები შეუფერხებლად მრავლდებიან.
ზოგჯერ მოწამვლას იწვევს საკვებში მოხვედრილი ქიმიური ნივთიერებები (პესტიციდები), მძიმე ლითონების (თუთიის, სპილენძის, ტყვიის) მარილები, პროდუქტის ბუნებრივი შხამი (შხამასოკოები, ზოგიერთი ჯიშის თევზი). ეს კვებითი ინტოქსიკაცია არ არის. კვებით ინტოქსიკაციად არც უმწიფარი ნაყოფით ან რაციონალური კვების წესების დარღვევით (დიდი ოდენობით ცხიმიანი პროდუქტის, მჟავე რძის, ურთიერთშეუთავსებელი პროდუქტების) მოხმარებით გამოწვეული დისპეფსიური მოვლენები მიიჩნევა. აქვე დავძენთ, რომ მარწყვით, კვერცხით და სხვა ამგვარი პროდუქტებით გამოწვეული `მოწამვლა~ ხშირად ამ პროდუქტის მიმართ ალერგიული რეაქციით არის განპირობებული.

ინფიცირების გზები

ჯანმრთელობისთვის მავნე თვისებებს საკვები სხვადასხვა დროს: წარმოებისას, ტრანსპორტირებისას, შენახვისა და რეალიზაციისას - იძენს. განსაკუთრებით საშიშია ფარშისგან მომზადებული კერძები, პაშტეტი, მაიონეზი. მათში მიკროორგანიზმები სწრაფად მრავლდება. ეს და სხვა მალფუჭებადი პროდუქტი შენახულ უნდა იქნეს მცირე ხნით და დაბალ ტემპერატურაზე. კატლეტის თუ პელმენის შეთბობა უსაფრთხოებისთვის საკმარისი არ არის - მიკრობები, რომლებიც პროდუქტის სიღრმეში ბინადრობენ, შესაძლოა, სიცოცხლისუნარიანნი დარჩნენ. მათი უვნებელყოფისთვის ინტენსიური სითბური დამუშავებაა საჭირო. კვებითი ინტოქსიკაციის ერთ-ერთი სახეა სტაფილოკოკური ინტოქსიკაცია. ის ვითარდება სტაფილოკოკური ენტეროტოქსინის შემცველი საკვების მოხმარებისას (ამ დროს შესაძლოა, პროდუქტი გამომწვევს არ შეიცავდეს). ენტეროტოქსინი სითბოგამძლეა. მისი უვნებელყოფისთვის საჭიროა 1-2-საათიანი დუღილი. სტაფილოკოკურ ტოქსიკოინფექციას ხშირად იწვევს კრემიანი საკონდიტრო ნაწარმი, ტკბილი ხაჭო, რძე, კარაქი. საკვებს სტაფილოკოკით აბინძურებს ადამიანი (მზარეული, კონდიტერი), რომელსაც აქვს ფურუნკულოზი, პიოდერმია ან სხვა ჩირქოვანი დაავადება. საფრთხეს წარმოადგენს ანგინით, სურდოთი, ლარინგიტით, ბრონქიტით დაავადებული ადამიანიც. რძე ბინძურდება, თუ ძროხას აქვს სარძევე ჯირკვლის ანთება (მასტიტი).

საკვებისმიერი  ტოქსიკოინფექციის სიმპტომები და მიმდინარეობა

ნიშნები თავს იჩენს ინფიცირებული საკვების მიღებიდან 2-48 საათის შემდეგ. წამყვანი სიმპტომებია გულისრევა, ღებინება, კუჭის აშლილობა, მუცლის ტკივილი. ტემპერატურა ზოგჯერ ნორმალური რჩება, ზოგჯერ 38-39⁰C-მდე იმატებს. ავადმყოფობა, ჩვეულებრივ, 1-დან 3 დღემდე გასტანს, თუმცა არის შემთხვევები, როდესაც ვითარება რთულდება. სტაფილოკოკური ინტოქსიკაცია გამოირჩევა ხანმოკლე საინკუბაციო პერიოდით, რომლის ხანგრძლივობა 2-4 საათს არ აღემატება. დაავადება ვლინდება კუჭის არეში სიმძიმის შეგრძნებით, მკერდის ძვლის ქვეშ მზარდი ტკივილით, გულისრევით, ღებინებით, ფაღარათით. მსუბუქი ინტოქსიკაცია ნორმალური ტემპერატურის ფონზე მიმდინარეობს. გამოჯანსაღებისთვის უმეტესად 1-2 დღეა საჭირო. იშვიათად ავადმყოფობა უფრო მეტხანსაც გასტანს. საბედნიეროდ,  კუჭ-ნაწლავის ამ ტიპის აშლილობა ჯანმრთელობას იშვიათად უქმნის საფრთხეს და რამდენიმე დღეში უკვალოდ გაივლის. ასეთ შემთხვევებში ექიმებს თვითმკურნალობის საწინააღმდეგო არაფერი აქვთ. მთავარია სწორი მიდგომა.

მკურნალობა

ღებინება ორგანიზმს ყველაზე სწრაფად და სრულყოფილად ათავისუფლებს ენტეროტოქსინითა და მისი წარმომქმნელი მიკრობით დაბინძურებული საკვებისგან. ამოირეცხეთ კუჭი კალიუმის პერმანგანატის ბაცი ვარდისფერი ხსნარით, სუფრის მარილის ან სოდის წყალხსნარით (1 სუფრის კოვზი 1 ლიტრ წყალზე). შეიძლება უბრალო ანადუღარი წყლის გამოყენებაც. სასურველია 2 ლიტრამდე სითხის მიღება. თუ ღებინება არ განვითარდა, მექანიკურად გამოიწვიეთ - დააწექით ენის ძირს ორი (სუფთა) თითით ან კოვზით. პროცედურა გაიმეორეთ 3-4-ჯერ. გამოიჩინეთ ნებისყოფა და როგორც არ უნდა შეგაწუხოთ შიმშილმა, უახლოესი 24 საათის განმავლობაში (უმჯობესია, ცოტა მეტხანსაც) ნურაფერს შეჭამთ, სითხის მიღება კი განუსაზღვრელი ოდენობით შეგიძლიათ. ყველაფერს სჯობია თბილი უშაქრო ჩაი და სუფთა ანადუღარი წყალი. სვით თითო ჭიქა საათში ერთხელ, ყლუპობით. ღებინებისა და კუჭის აშლილობის დროს ორგანიზმი სითხესთან ერთად ნატრიუმსა და ქლორსაც კარგავს. ამ დანაკარგის შევსება შეიძლება ანადუღარ წყალში გახსნილი 1 ჩ.კ. სუფრის მარილით, კარტოფილისა და სტაფილოს ნახარშით.
2-3 ცალი საშუალო ზომის კარტოფილი ან სტაფილო გახეხეთ მსხვილად, დაასხით 2 ჭიქა ცივი წყალი, წამოადუღეთ, ხარშეთ 20 წუთის განმავლობაში, გააცივეთ და გაწურეთ. დალევის წინ დაამატეთ ცოტაოდენი მარილი.
კარგია გარგარის ჩირისგან, ქიშმიშისა და ბანანისგან მომზადებული უშაქრო კომპოტის სმაც. ყველა ეს პროდუქტი მდიდარია კალიუმით. არავითარ შემთხვევაში არ ჭამოთ თვითონ ხილი. როცა სამკურნალო შიმშილის პერიოდი ჩაივლის, გადადით 3-4 საათში ერთხელ მცირე ულუფებით კვებაზე. პირველ დღეს დასჯერდით კეფირს (ნაწლავის მიკროფლორას ყველაზე უკეთ აღადგენს ბიფიდოკეფირი, საბავშვო აციდოფილინი, ბიფილინი), თეთრი პურის ორცხობილა, ბრინჯის ან შვრიის წყალში მოხარშული თხელი ფაფა. მეორე დღეს მიირთვით რძიანი ფაფა, თოხლო კვერცხი, მესამე დღეს - მოხარშული ხორცი, თევზი, კარტოფილის ან სტაფილოს ფაფა. უმი ბოსტნეული, ხილი, წვენები (განსაკუთრებით - მჟავე: ფორთოხლისა,  გრეიპფრუტისა, პომიდვრისა) შეგიძლიათ გამოჯანმრთელების შემდეგაც მიიღოთ.

თუ ღებინება გაგრძელდა

თუ კუჭი შიგთავსისგან დაცლილია, მაგრამ ღებინება გრძელდება, დაწექით, მოეშვით, რამდენიმეჯერ ღრმად ჩაისუნთქეთ და პირში ყინულის ნატეხი ჩაიდეთ. უმჯობესია, ეს იყოს არა უბრალოდ ანადუღარი წყლის, არამედ პიტნის ჩაის ყინული (2 ჩაის კოვზ ხმელ პიტნას დაასხით 1 ჭიქა მდუღარე წყალი, 5 წუთს გააჩერეთ თერმოსში, გაწურეთ). კარგია ნახევარი ლიტრი პიტნის ნახარშის თბილი ოყნაც. უსიამოვნო შეგრძნების გაქრობამდე საათში ერთხელ ყლუპობით სვით პიტნის ჩაი.
თუ გრძნობთ, რომ თავბრუ გეხვევათ და გული მიგდით, ვალერიანის წვეთებით დაასველეთ დოლბანდის ნაჭერი და მორიგეობით ისუნთქეთ ორივე ნესტოთი, მეორეზე ამ დროს ხელი მიიჭირეთ. მუცლის ტკივილის შესამცირებლად პერიოდულად საათის ისრის მოძრაობის მიმართულებით მსუბუქად ისვით ხელი. შემდეგ მუცელი შალის ქსოვილით დაითბუნეთ. გაღიზიანებულ კუჭ-ნაწლავს აწყნარებს ბარამბოს, გვირილისა და თავშავას ნაყენი. ეს მცენარეები თანაბარი რაოდენობით აურიეთ ერთმანეთში, 1 ჩაის კოვზ ნარევს დაასხით მდუღარე, გააჩერეთ თერმოსში 30-40 წუთს. სვით თითო ჭიქა დღეში 3-4-ჯერ.

თუ აშლილობას ხანგრძლივი შეკრულობა მოჰყვა

როდესაც შეკრულობა 48 საათზე მეტხანს გრძელდება, ნაწლავის კედლიდან სისხლში გადადის ლპობისა და დუღილის მოლეკულები, რაც კვლავ ინტოქსიკაციას ნიშნავს, ეს კი იწვევს თავის ტკივილს, ღებინების შეგრძნებას და უსიამოვნო განწყობას. ამ დროს კარგია საფაღარათოს მიღება, მაგრამ მცირე ხნით - მისი ხანგრძლივი გამოყენება შეჩვევას იწვევს და დოზის გაზრდა ხდება საჭირო, რაც ორგანიზმისთვის საზიანოა. თუ ეს მდგომარეობა გაგრძელდა, რაციონში კორექტივები უნდა შევიტანოთ: გავზარდოთ მცენარეული ბოჭკოს - ხილისა და ბოსტნეულის წილი. კარგია შავი ქლიავი, ვაშლის პიურე, გახეხილი ჭარხალი - ეს ხილ-ბოსტნეული შეიცავს პექტინებს, რომლებიც ნაწლავში იჯირჯვება და მის დაცლას აადვილებს. თუ არც ეს აღმოჩნდა საკმარისი, რაციონში ჩართეთ ბალასტური ნივთიერებები - ბურღული, რომელსაც კვებითი ღირებულება არ გააჩნია, მაგრამ ზრდის ნაწლავის შიგთავსის მოცულობას და ხელს უწყობს მის გადაადგილებას. მიიღეთ დღეში 3-4 სუფრის კოვზი კეფირთან, ფაფასთან ან პიურესთან ერთად.
მსუბუქი მოწამვლისას მედიკამენტის მიღება არ ღირს. გამოცდილება მოწმობს, რომ ასეთი დისფუნქცია რამდენიმე დღეში თავისთავად მოწესრიგდება. ზემოხსენებულ საშუალებებთან ერთად სასარგებლოა კრაზანასა და მუხის ქერქისგან დამზადებული სადეზინფექციო ნაყენები: ერთ სუფრის კოვზ ნედლეულს დაასხით მდუღარე, 15 წუთით გააჩერეთ ორთქლზე, გაწურეთ და მიიღეთ ნახევარი ჭიქა დღეში 3-4-ჯერ.

როდის მივმართოთ ექიმს?

როცა მუცლის ტკივილი გვაფიქრებინებს ბრმა ნაწლავის შეტევას ან სხვა მწვავე დაავადებას, რომელიც სასწრაფო სამედიცინო დახმარებას მოითხოვს - ამ შემთხვევაში წუთებს გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს:
-თუ მუცლის ტკივილმა და ტემპერატურამ (38,5⁰C და მეტი) 2-3 დღეში არ გაიარა;
-თვალის სკლერა, კანი გაყვითლდა, შარდი გამუქდა;
-ღებინება მომდევნო დღეებშიც განმეორდა, პირნაღები მასა ყავის ნალექს ჰგავს ან ამონაღებში სისხლი შეამჩნიეთ;
-კუჭის მოქმედება ხშირია (10 და მეტი დღეში), ნაწლავებიდან გამოსული მასა ბევრია ან მასში შეინიშნება სისხლის მინარევი, ლორწო და ჩირქი;
-თვალები ჩაცვენილია, პირი - მშრალი, ნერწყვი - სქელი და წებოვანი, მიღებული სითხე არ ჩერდება ორგანიზმში ან ავადმყოფს არ შეუძლია წყლის მოსმა. მოზარდებისთვის ეს მდგომარეობა სახიფათოა, თუ გაგრძელდა 10-12 საათს, 6-დან 10 წლამდე ასაკის ბავშვებისთვის - 10 საათს, 2-დან 5 წლამდე - 8 საათს, 2 წლამდე - 6 საათს. 

ქრონიკული ტონზილიტი ინფექციურ-ტოქსიკური დაავადებაა, რომელიც მთელ ორგანიზმს ედება, მაგრამ მეტწილად სასის ტონზილებს (ნუშურა ჯირკვლებს, იმავე გლანდებს) აზიანებს. ბოლო ხანებში ამ დაავადების გახშირების ტენდენცია შეიმჩნევა. სტატისტიკური მონაცემებით, თუ 1980 წელს ქრონიკული ტონზილიტი მსოფლიოს მოსახლეობის 15%-ს აღენიშნებოდა, XXI საუკუნეში ამ მაჩვენებელმა 42%-ს მიაღწია.
ქრონიკული ტონზილიტი ნებისმიერი ასაკის ადამიანს შეიძლება დაემართოს, მაგრამ ყველაზე ხშირად მაინც ბავშვები ავადდებიან. პათოლოგიას ახასიათებს სეზონურობა, უფრო ზუსტად, იგი მწვავდება შემოდგომაზე და ზამთარში, როცა ჰაერის ტემპერატურა დაბალია, ადამიანი იოლად ცივდება და თან გრიპის ეპიდემიაცაა მოდებული.

მიზეზები
მიზეზებს შორის, პირველ ყოვლისა, უნდა ვახსენოთ:
-ხშირი ანგინა;
-ბავშვთა მწვავე ინფექციური დაავადებები, რომლებიც ლიმფოიდური ქსოვილის დაზიანებით მიმდინარეობს (ე.წ. ბატონები);
-ქრონიკული ტონზილიტის განვითარებას ხელს უწყობს ის ფაქტორებიც, რომლებიც ცხვირით სუნთქვას აძნელებს (ადენოიდები, ცხვირის ძგიდის გამრუდება, ნიჟარების ჰიპერტროფია და ა.შ.);
-ახლომდებარე ქსოვილებში განლაგებული ინფექციური კერები - კარიესული კბილები, ჩირქოვანი სინუსიტები, ქრონიკული ადენოიდიტი და სხვანი.
ქრონიკული ტონზილიტის ჩამოყალიბებაში დიდი წვლილი მიუძღვის ორგანიზმის რეაქტიულობის დაქვეითებას (სხვაგვარად რომ ვთქვათ, დასუსტებული, გამოფიტული ორგანიზმი ადვილად ავადდება) და ალერგიულ მდგომარეობას, რომელიც ზოგჯერ წინ უძღვის, ზოგჯერ კი, პირიქით, მოსდევს ქრონიკულ ტონზილიტს.
ქრონიკული ტონზილიტი მთელი ორგანიზმის ინფექციურ-ტოქსიკური დაავადებაა. მკითხველისთვის გასაგები რომ იყოს, თავდაპირველად განვმარტავთ, რა ფუნქცია აკისრია სასის ტონზილებს. როდესაც ინფექცია ორგანიზმში ზემო სასუნთქი გზებიდან იჭრება, პირველ რიგში სწორედ ნუშურები ინფიცირდება და ინფექციის შესახებ ინფორმაციას აწვდის მთელ ორგანიზმს, ის კი ამის შედეგად მიკრობებისა თუ ვირუსის წინააღმდეგ საბრძოლველად ემზადება. ეს ერთ-ერთი თავდაცვითი ფუნქციაა, რომლის წყალობითაც ადამიანი უფრო იოლად უმკლავდება დაავადებას. ქრონიკული ტონზილიტის დროს კი ორგანიზმი მუდმივ მზადყოფნაშია, ესე იგი, საჭიროა თუ არა, მაინც დაძაბულია. ამავე დროს, დაავადებული ჯირკვლები თავადვეა ინფექციისთვის ღია კარი. მათგან მიკრობები სისხლძარღვოვანი და ლიმფური გზებით ორგანიზმში ხვდება, მის მუდმივ ინტოქსიკაციასა და ალერგიზაციას იწვევს და, ამის კვალობაზე, უამრავი დაავადების პროვოცირებას ახდენს.
ამგვარად, ქრონიკული ტონზილიტი მხოლოდ ლოკალური პროცესებით არ შემოიფარგლება, განსაკუთრებით - დეკომპენსაციური ფორმის დროს; იგი ხშირად იქცევა ისეთი დაავადებების მიზეზად, როგორებიცაა რევმატიზმი, რევმატოიდული პოლიართრიტი, გახანგრძლივებული სეპტიკური ენდიკარდიტი, ნეფრიტი და ა.შ.

რა ხდება ამ დროს სასის ტონზილებში
ნუშურა ჯირკვლების ლაკუნებში გროვდება ჩამოფცქვნილი ბრტყელი ეპითელიუმი და ფიბრინი ბაქტერიებსა და ლიმფოციტებთან ერთად, უბრალო ენით რომ ვთქვათ, ჩირქი. ამ ხაჭოსებრ ჩირქოვან მასას საცობებს ვუწოდებთ. ლაკუნებში, სადაც ვირუსებისა და ბაქტერიების არსებობისა და გამრავლებისთვის შესანიშნავი პირობებია, მიმდინარეობს ქრონიკული ანთებითი პროცესი და ზიანდება ტონზილების ლიმფოიდური ქსოვილი. ხშირი გამწვავების შემთხვევაში პროცესი ვრცელდება მიმდებარე ქსოვილებზე და წარმოიქმნება შეხორცებები. მიკრობები და ვირუსები ლიმფური გზით მთელ ორგანიზმში ვრცელდება და, როგორც უკვე ითქვა, ზოგად ინტოქსიკაციას იწვევს.

ქრონიკული ტონზილიტის კლინიკა და მიმდინარეობა

განასხვავებენ ქრონიკული ტონზილიტის რამდენიმე ფორმას: ლაკუნურს, რომელზეც ზემოთ ვისაუბრეთ, ფოლიკულურს (ამ დროს ჯირკვლებში წარმოიქმნება ჩირქოვანი კერები და იქცევა აბსცესებად, რომლებიც შეიძლება გაიხსნას და გართულებათა მთელ წყებას დაუდოს სათავე). არსებობს ქრონიკული ტონზილიტის ისეთი ფორმებიც, როცა ხშირი ანთების შედეგად ფოლიკულური ქსოვილი თითქმის გადაგვარდება და ისე პატარავდება, რომ დათვალიერებისას არც კი ჩანს. კლინიკური გამოვლინებები სწორედ ამ ფორმებზეა დამოკიდებული. ძირითადად კი ავადმყოფები უჩივიან:
-უსიამოვნო შეგრძნებას საყლაპავსა და ყელში, განსაკუთრებით - ყლაპვის დროს;
-ყელში უცხო სხეულის შეგრძნებას;
-უსიამოვნო სუნს პირში;
-დათვალიერებისას ადვილი შესამჩნევია, რომ ტონზილების ზედაპირი დაღარულია; შეინიშნება ჩირქოვანი საცობებიც.
ტკივილი, თუ ქრონიკული ტონზილიტი არ გამწვავდა, ფაქტობრივად, არ შეიგრძნობა.
ტემპერატურა მაშინ იმატებს, როცა პროცესი შორს არის წასული (დაახლოებით 38 გრადუსამდე). ასეთ დროს შეიმჩნევა ზოგადი ინტოქსიკაციის სხვა ნიშნებიც:
-ყბისქვეშა ლიმფური ჯირკვლების გადიდება და მტკივნეულობა;
-ადვილად დაღლა, გულისა და სახსრების ტკივილი.
ქრონიკული ტონზილიტის მიმდინარეობა დაავადების ფორმაზეა დამოკიდებული.
-კომპენსირებული ტონზილიტის დროს პროცესი ლოკალიზებულია სასის ნუშურებში. აღინიშნება ადგილობრივი ცვლილებები (მათზე უკვე ვისაუბრეთ). დამახასიათებელი სიმპტომია ჩირქოვანი საცობების წარმოქმნა ლაკუნებში (ნუშურა ჯირკვლის ზედაპირზე არსებულ ჩაღრმავებებში). აღსანიშნავია, რომ პროცესის სიმძიმეს ტონზილების სიდიდე არ განსაზღვრავს. გადიდებული ნუშურა შესაძლოა არავითარ საფრთხეს არ გვიქმნიდეს, ხოლო მცირე ზომისა დიდი ზიანის მომტანი იყოს. ჩირქოვანი საცობების ამოყრა არც სავალდებულოა და არც უკუჩვენება აქვს, მაგრამ ერთმნიშვნელოვნად შეიძლება ითქვას: ეს არის სიგნალი, რომელიც ექიმთან მისვლის აუცილებლობაზე მიუთითებს. მკურნალობა კომპენსირებული ფორმის დროს უპირატესად კონსერვატიულია.
-ქრონიკული დეკომპენსირებული ტონზილიტის შემთხვევაში ინფექცია სცილდება სასის ტონზილების ფარგლებს და მთელ ორგანიზმში ვრცელდება. ახასიათებს ხშირი გამწვავება და ქრონიკული ინტოქსიკაციის მოვლენები: საერთო სისუსტე, სწრაფი დაღლა, შრომის უნარის დაქვეითება, სახსრების ტკივილი, დაბალი სიცხე. ზოგჯერ მოსდევს გართულება გულის, თირკმელების, სახსრების, ნერვული სისტემის მხრივ. ქრონიკული დეკომპენსირებული ტონზილიტის დროს ნაჩვენებია ტონზილექტომია.

ქრონიკული ტონზილიტის მკურნალობა

ქრონიკული ტონზილიტის დროს აუცილებელია ხახიდან ნაცხის აღება, რათა გაირკვეს, რომელი მიკროორგანიზმით არის განპირობებული პროცესი. ამის მიხედვით არჩევენ ანტიბაქტერიულ პრეპარატს, რომლის მიმართ მიკროორგანიზმი ყველაზე მეტად მგრძნობიარეა. მკურნალობა სამ მიმართულებას ითვალისწინებს:
-ანტიბიოტიკების მიღებას;
-სასის ტონზილების გამორეცხვას ანტიბიოტიკის ხსნარით;
-ფიზიოთერაპიას, რაც ძირითადად ლაზერითა და ულტრაბგერით ზემოქმედებას გულისხმობს.
ლაზეროთერაპია განსაკუთრებით შედეგიანია გამორეცხვასთან კომბინაციისას. თერაპიული ლაზერის სხივი ქსოვილებში სისხლის მიმოქცევას აძლიერებს, რაც დაავადებულ ორგანოს ნორმალური ფუნქციის აღდგენის შესაძლებლობას აძლევს.
მკურნალობის მოცულობა სხვადასხვა შემთხვევაში სხვადასხვაა. ლაკუნებს ვაკუუმის პირობებში გამორეცხავენ. ეს ნუშურა ჯირკვლის ღრმა უბნებს პათოლოგიური შიგთავსისგან ათავისუფლებს და წინასწარ შერჩეული ანტიბიოტიკის ხსნარით გამორეცხვის საშუალებას იძლევა.
ქრონიკული ტონზილიტის მკურნალობის დროს დიდ ყურადღებას აქცევენ ორგანიზმის თავდაცვითი ძალების სტიმულირებას (ცხოვრების ჯანსაღ წესს, რაციონალურ კვებას, გაკაჟებას, სამკურნალო ფიზკულტურას). საჭიროების შემთხვევაში იმუნიტეტის ასამაღლებელ პრეპარატებსაც ნიშნავენ.

ქირურგიული მკურნალობა

ზემოთ აღვნიშნეთ, რომ ოპრაციული ჩარევა საჭიროა ქრონიკული დეკომპენსირებული ტონზილიტის დროს. ტონზილექტომია ნაჩვენებია მაშინაც, როცა აღინიშნება:
-ხშირი (წელიწადში 2-3-ჯერ მაინც) ანგინა;
-სასის ნუშურების დამახასიათებელი ადგილობრივი ცვლილებები: სასის რკალების ჰიპერემია, შეშუპება, ჩირქოვანი საცობები ლაკუნების შესავალთან, რომლებიც ზოგჯერ უბრალო დათვალიერების დროსაც ჩანს, ზოგჯერ კი წინა რკალზე შპადელის მიჭერისას ხდება საჩინო, შეხორცებები ნუშურა ჯირკვალსა და მის ირგვლივ არსებულ ქსოვილებს შორის;
-პროცესის სხვა ორგანოზე ან ორგანოებზე გადასვლის დამადასტურებელი სიმპტომები;
-ანამნეზში - ერთი ან ორი პარატონზილური აბსცესი.
ამ ნიშნების არსებობისას ტონზილექტომიას (ტონზილების ამოკვეთას) მიმართავენ. დროული ოპერაციული ჩარევა ხსნის ალერგიულ ფონსა და ინტოქსიკაციას, კარდიული გამოვლინებები კი ან მაშინვე გაივლის, ან თანდათან, 4-6 თვეში.
დაგვიანებისას ანთებითი პროცესი ზედა სასუნთქი გზების ლიმფადენოიდურ ქსოვილზე ვრცელდება და ამავე დროს ყალიბდება გულის შეუქცევადი ანთებითი და დეგენერაციული ცვლილებები.
ტონზილექტომიას უკუჩვენებაც აქვს.
აბსოლუტური (მუდმივი) უკუჩვენებებია:
-სისხლის დაავადებები (ჰემოფილია, ლეიკოზი, ვერლჰოფის დაავადება და სხვ.);
-გულ-სისხლძარღვთა სისტემის, თირკმელების, ფილტვებისა და ღვიძლის გამოხატული დეკომპენსაცია;
-შაქრიანი დიაბეტის მძიმე ფორმები.
ჩამოთვლილ შემთხვევებში ნუშურების ამოკვეთა არამც და არამც არ შეიძლება.
დროებითი უკუჩვენებებია:
-მწვავე ინფექციური დაავადებები;
-აქტიური ტუბერკულოზი;
-მენსტრუაციის პერიოდი;
-ორსულობის უკანასკნელი თვეები;
-ანტიკოაგულანტებით, ბარბიტურატებით, სალიცილატებით მკურნალობის შემდგომი პერიოდი.
წლამდე ასაკისა და 60 წელს გადაცილებულ პაციენტებს ოპერაცია მკაცრი ჩვენებით უნდა ჩაუტარდეთ.
ტონზილები მთლიანად უნდა ამოიკვეთოს.
წინათ არსებობდა ასეთი მეთოდი - ტონზილოტომია: სპეციალური ინსტრუმენტით მხოლოდ დაზიანებულ ნაწილს აჭრიდნენ, მაგრამ პროცესი, წესისამებრ, გრძელდებოდა, შენარჩუნებული უბანიც ჩირქდებოდა და მისი მოცილება აუცილებელი ხდებოდა, ამიტომ დღეს ამ მეთოდს აღარ მიმართავენ.

ოპერაციის შემდგომი რეაბილიტაცია

ოპერაციის შემდგომი რეაბილიტაცია გულისხმობს 10-14-დღიან დამზოგველ რეჟიმს, შესაბამისი დიეტის დაცვას, ექიმის მიერ დანიშნული ანთების საწინააღმდეგო ადგილობრივი პრეპარატების გამოყენებას.
ოპერაციის შემდეგ 10-14 დღის განმავლობაში მიმდინარეობს მოცილებული ტონზილების უბნის ეპითელიზაცია - ნაოპერაციევი, გაშიშვლებული არე ეპითელური ქსოვილით იფარება. ნაოპერაციევი მიდამო უფრო მეტად რომ არ გაღიზიანდეს (რაც აღდგენით პროცესებს შეუშლის ხელს), პაციენტმა პირველ დღეებში უნდა მიიღოს მხოლოდ გრილი, თხევადი ან ფაფისებრი საკვები (ფაფები, პიურე, კისელი, იოგურტი). მომდევნო პერიოდში რაციონი ფართოვდება, თუმცა საკვები არ უნდა იყოს უხეში, გამაღიზიანებელი, მეტისმეტად ცხიმიანი.

ტონზილექტომიის გართულებები

ტონზილექტომიის მთავარი გართულება სისხლდენაა. მის აღსაკვეთად სისხლმდინარ უბანს ელექტროპინცეტით ამუშავებენ.
აღსანიშნავია, რომ ავადმყოფები ტონზილექტომიის შემდეგ ხშირად უჩივიან ყელის სიმშრალეს. ეს იმიტომ, რომ ოპერაციის დროს ღიზიანდება ხახის ლორწოვანი გარსი. ეს შეგრძნება დროებითია და როცა ორგანიზმი ახალ პირობებში მუშაობას მიეჩვევა, გაივლის.

ტონზილიტი სასის ნუშისებრი ჯირკვლების ანთებაა. ის მწვავეც შეიძლება იყოს და ქრონიკულიც.

მწვავე ტონზილიტი
მწვავე ტონზილიტი (ანგინა) სასის ნუშისებრი ჯირკვლების მწვავე ანთებაა. ის საკმაოდ გავრცელებული დაავადებაა: მოზრდილებში ავადობა 4-5%-ს შეადგენს, ბავშვებში - დაახლოებით 6%-ს.
ანგინა შესაძლოა გამოიწვიოს მიკრობმა, ვირუსმა, სოკომ. ყველაზე გავრცელებული გამომწვევია A ჯგუფის ბეტა-ჰემოლიზური სტრეპტოკოკი. ხშირია ოქროსფერი სტაფილოკოკით გამოწვეული ფორმაც.
წარმოშობის ხასიათის მიხედვით განასხვავებენ ანგინის სამ ფორმას:
-ეპიზოდურს, როდესაც არახელსაყრელი პირობების ზემოქმედებით, მაგალითად, გაციების შედეგად, აქტიურდება ორგანიზმში არსებული მიკროფლორა;
-ეპიდემიურს, როდესაც დასნებოვნება ხდება ანგინით დაავადებულისგან;
-ქრონიკული ტონზილიტის გამწვავების შედეგს.
სასის ტონზილების ინფიცირება შესაძლებელია რამდენიმენაირად:
-ჰაერწვეთოვანი გზით (დაავადების გამომწვევი ვრცელდება ჰაერით);
-ალიმენტური გზით (დაავადების გამომწვევი ხახაში ხვდება საკვებთან ერთად);
-აუტოინფექციის შედეგად (დაავადება უმეტესად ხახაში მუდმივად მობინადრე მიკრობებით თვითდასნებოვნების შედეგად ვითარდება. ამ პროცესს ორგანიზმის იმუნური სისტემის დასუსტება განაპირობებს).
ანგინის განვითარებას ხელს უწყობს გადაცივება, გადახურება, იმუნოგლობულინების დეფიციტი, ჰიპოვიტამინოზი, ცხვირისა და დანამატი წიაღების, პირის ღრუს, ღრძილების დაავადებები.
არსებობს ანგინის რამდენიმე ფორმა, რომლებსაც რამდენადმე განსხვავებული მიმდინარეობა ახასიათებს:
-კატარული ანგინა. იწყება მწვავედ, ყელში სიმშრალისა და წვის შეგრძნებით (ხახის უკანა კედელი და სასის ტონზილები გაწითლებული და შეშუპებულია). შემდეგ აღინიშნება ზომიერი ტკივილი ყლაპვისას, აგრეთვე - თავის ტკივილი და ტეხის შეგრძნება. ტემპერატურა, ჩვეულებრივ, 37 გრადუსს არ აღემატება. კატარული ანგინა, წესისამებრ, 3-5 დღეში თავისთავად იკურნება. ის მსუბუქ დაავადებად არის მიჩნეული, მაგრამ მაინც საჭიროა სიფრთხილე, ვინაიდან შესაძლოა გართულდეს.
-ფოლიკულური ანგინა. ეს არის ტონზილების ლიმფოიდური ფოლიკულების ჩირქოვანი ანთება. ტონზილები გადიდებულია და მათ ზედაპირზე ქინძისთავისოდენა თეთრი ბურთულების სახით მოჩანს დაჩირქებული ფოლიკულები. ავადმყოფობა იწყება ტემპერატურის მომატებით 38-39⁰C-მდე, ძლიერი ყელის ტკივილით, განსაკუთრებით - ყლაპვისას, ხშირად - ირადიაციით ყურში. აღინიშნება ზოგადი სისუსტე, თავის, წელის ტკივილი. ბავშვებში დაავადება უფრო მძიმედ, ხშირად ღებინებით მიმდინარეობს. კისრის ლიმფური კვანძები გადიდებულია. ავადმყოფობა, ჩვეულებრივ, ერთ კვირას გრძელდება.
-ლაკუნური ანგინა. ამ დროს ჩირქი ტონზილის ზედაპირზე საცობებად მოჩანს. ჩივილები და ხანგრძლივობა ისეთივეა, როგორიც ფოლიკულური ანგინის დროს.
-ვირუსული ანგინა უმეტესად ვითარდება ზედა სასუნთქი გზების რესპირაციული ვირუსული ინფექციის ფონზე. ხშირად იწვევს გრიპის ვირუსი, ადენოვირუსი.
-სოკოვანი ანგინა საფუარა სოკოთია გამოწვეული. ამ ტიპის სოკო ადამიანის პირის ღრუში მუდამ არის, ხოლო ორგანიზმის დასუსტებისას, აგრეთვე ანტიბიოტიკების ხანგრძლივი გამოყენებისას აქტიურდება და პათოგენურ აგენტად გარდაიქმნება. უმეტესად ავადდებიან პატარა ბავშვები. სიმპტომები მკაფიოდ არ არის გამოხატული. ტონზილებზე შესაძლოა გაჩნდეს ხაჭოსებრი ნადები, რომელიც ადვილად სცილდება. დიაგნოზი დაისმის ხახიდან აღებული მასალის გამოკვლევის შედეგად.
ანგინა ხშირად რთულდება პარატონზილიტით - სასის ტონზილასა და ხახის გვერდით კედელს შორის ჩამოყალიბებული აბსცესით. უფრო იშვიათია პარაფარინგული აბსცესი (ამ შემთხვევაში აბსცესი სცილდება ხახის კედელს და გადადის კისრის სტრუქტურებში). ზოგადი გართულებებიდან დამახასიათებელია: ინფექციური პოლიართრიტი, რევმატიზმი, პიელონეფრიტი, ქოლეცისტიტი, ორქიტი, იშვიათად - ტონზილოგენური სეფსისი.

მკურნალობა
ანგინას სიმძიმის შესაბამისად მკურნალობენ. ანტიბიოტიკებით თვითნებური მკურნალობა დაუშვებელია. ანტიბიოტიკის დანიშვნისა და შერჩევის პრივილეგია ექიმს ეკუთვნის. ანტიბიოტიკების არასწორი გამოყენება უფრო მეტად ასუსტებს ორგანიზმს.
ანგინის დროს საჭიროა წოლა, ბევრი სითხის სმა, სავლებების, საწუწნი აბების, საინჰალაციო საშუალებების გამოყენება.
მცენარეული პრეპარატებიდან კარგია გვირილის, ევკალიპტის, სალბის ნაყენი, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნეს ხახის სანაციისთვის როგორც ანგინის, ასევე ქრონიკული ტონზილიტის დროს. კარგია თაფლიც - ერთი საჩაროზე კოვზი ჭამის წინ დღეში სამჯერ, პირში 1-2 წუთს გაჩერებით (ალერგიის შემთხვევაში ეს მეთოდი მიუღებელია), ასევე - ლიმონიანი ჩაი ან უშაქრო ლიმონის დაღეჭვა.
ანგინის პროფილაქტიკა გულისხმობს: ორგანიზმის გაკაჟებას, სწორ კვებას (მათ შორის - ჩვილის ძუძუთი კვებას), ინფექციის კერების (ღრძილების და კბილების დაავადებები, სინუსიტები, ადენოიდები, რაქიტი) დროულ გამოვლენასა და მკურნალობას.

გართულება
მწვავე ტონზილიტის ყველაზე გავრცელებული ადგილობრივი გართულებაა პარატონზილიტი (სასის ნუშურასა და ხახის გვერდით კედელს შორის ჩამოყალიბებული აბსცესი (ჩირქგროვა). უფრო იშვიათია პარაფარინგული აბსცესი. ამ შემთხვევაში ჩირქგროვა სცილდება ხახის კედელს და კისრის სტრუქტურებში გადადის).
ზოგადი გართულებები ახასიათებს როგორც მწვავე, ისე ქრონიკულ ტონზილიტს. ესენი გახლავთ ინფექციური პოლიართრიტი, რევმატიზმი, პიელონეფრიტი, ქოლეცისტიტი, ორქიტი, იშვიათად ტონზილოგენური სეფსისი.

ხახის ლიმფური კომპონენტების (უმეტესად - ნუშურების) მწვავე ანთებას, რომელიც ინფექციური დაავადების დროს იჩენს თავს, მეორეულ ანგინას უწოდებენ.
ნუშურა ჯირკვლების ანთებით მიმდინარეობს წითელა, ქუნთრუშა, ადენოვირუსული ინფექცია, ჰერპესის ოჯახის ვირუსებით გამოწვეული დაავადებები - ინფექციური მონონუკლეოზი, მარტივი ჰერპესის ლორწოვანი გარსების დაზიანებით მიმდინარე კლინიკური ფორმა, დიფტერია, მუცლის ტიფი, ტულარემია.
მათ შორის განსხვავება თვალნათელი რომ იყოს, თითოეული დაავადება ცალ-ცალკე მიმოვიხილოთ.

წითელა

ხახის ლორწოვანი გარსის ანთება პროდრომულ და გამონაყარის პერიოდში ვითარდება, შემდეგ კი მას წითელასთვის დამახასიათებელი სადიაგნოსტიკო ნიშნები დაერთვის:
-ლოყის შიგნითა ზედაპირის ლორწოვან გარსზე - ძირითადი კბილების, ტუჩებისა და ღრძილების ლორწოვანზე - ჩნდება მონაცრისფრო-მოთეთრო ფერის წარმონაქმნი, ე.წ. ბელსკი-ფილატოვ-კოპლიკის სიმპტომი;
-მაგარ და რბილ სასაზე შეიმჩნევა უსწორმასწორო წითელი ლაქები - ენანთემა. იგი კანზე დამახასიათებელი გამონაყარის გაჩენამდე 1-2 დღით ადრე იჩენს თავს;
-თვით წითელასთვის დამახასიათებელი გამონაყარი სახიდან იწყება - პირველი ელემენტები ჩნდება ყურის უკან, ნიჟარის ახლოს, ცხვირის ზურგზე, ლოყებზე.
ანგინა კატარულიდან ნეკროზულ პროცესამდე მერყეობს.

ქუნთრუშა

ანგინა ქუნთრუშის დამახასიათებელი ნიშანია. მის გარეშე მიმდინარე ქუნთრუშას ექსტრაბუკალურს უწოდებენ.
ანგინას ახასიათებს პირ-ხახის ლორწოვანი გარსების (ნუშურების, ნაქის, სასის რკალების) კაშკაშა ჰიპერემია - ე.წ. აალებული ხახა. დაავადების პირველ დღეებში ხშირია რბილი სასის ნაწილობრივი (წერტილოვანი) ჰიპერემია, ზოგჯერ წერტილოვანი სისხლჩაქცევებიც აღინიშნება. ანგინა კატარულია ან ნადებით დაფარული. ნადები, ისევე როგორც ლაკუნური ანგინის დროს, მოყვითალო ან მოთეთრო-ჭუჭყისფერია და ადვილად სცილდება ლორწოვანს.
ნეკროზული ანგინა განსაკუთრებით ტიპურია სეფსისური ქუნთრუშისთვის. ასეთსავე ცვლილებებს განიცდის ნუშურები ლაკუნებს გარეთაც.
ანგინას აქვს მიდრეკილება, მთელ ნუშურაზე გავრცელდეს, მძიმე შემთხვევაში კი სასის რკალებს, ნაქს, რბილ სასას, ხახის კიდესაც ედება. მდებარეობა თავდაპირველად ოდნავ ზედაპირულია, ჩირქოვანი გადაგვარების შემდეგ კი თითქოს რამდენადმე სიღრმისკენ გადაინაცვლებს.
ნადების ზედაპირი გამდნარ ქონს მოაგავს, მის ქვეშ მოქცეული ლორწოვანი გარსი კი ჰიპერემიული (გაწითლებული) და შეშუპებულია.
დაავადების მეორე-მესამე დღიდან ენის დვრილები შიშვლდება და ვლინდება ქუნთრუშისთვის დამახასიათებელი ჟოლოსებრი ენის სიმპტომი. ენა ორი კვირის განმავლობაში მკვეთრად არის გაწითლებული.

ადენოვირუსული
ინფექცია

ადენოვირუსული ინფექცია მწვავე რესპირაციულ-ვირუსული დაავადებაა, რომელიც ტემპერატურის მომატებით, ზედა სასუნთქი გზების დაზიანებით, კონიუნქტივიტით (მას ამ ინფექციის სავიზიტო ბარათსაც კი უწოდებენ), პერიფერიული ლიმფური კვანძების გადიდებით მიმდინარეობს.
პირხახისმხრივი ცვლილებები მეტ-ნაკლებად ადენოვირუსული ინფექციის ნებისმიერი ფორმის დროს შეიმჩნევა, თუმცა ანთებითი მოვლენები განსაკუთრებით ტონზილოფარინგიტის დროს დომინირებს. ავადმყოფი უჩივის ყელის ტკივილს, ნუშურებზე ჩნდება ნადები - მოთეთრო ფერის შესქელებული ლორწო. რეგიონული ლიმფური კვანძები გადიდებულია.

მუცლის ტიფი

მუცლის ტიფი ნაწლავთა მწვავე ინფექციაა, რომელიც უპირატესად წვრილ ნაწლავთა ლიმფური აპარატის დაზიანებით, თანდათანობით მზარდი ტემპერატურითა და ორგანიზმის საერთო ინტოქსიკაციით მიმდინარეობს. ხშირად ყალიბდება ტიფური სტატუსი, კანზე ჩნდება როზეოლური გამონაყარი, დიდდება ღვიძლი და ელენთა.
ასიდან 50-70 შემთხვევაში დაავადების საწყისი სიმპტომი ანგინაა. პროდრომულ პერიოდში სხეულის ტემპერატურა 39-40 გრადუსამდე იმატებს. ძლიერდება ინტოქსიკაციის მოვლენები. ავადმყოფი ფერმკრთალია, კანი მშრალი აქვს. დამახასიათებელია უძილობისა და თავის ტკივილის ერთდროული გამოვლენა. ამ სიმპტომებს თან სდევს ხახის ზომიერი ტკივილი. დაზიანებულ მხარეს ლიმფური ჯირკვლები გადიდებულია, პალპაციით - მტკივნეული.
ანგინა თავდაპირველად კატარული ხასიათისაა, დაავადების მეორე კვირიდან ცალ მხარეს შეიძლება განვითარდეს არამტკივნეული ნუშურების წყლულოვან-ნეკროზული დაზიანება. ნუშურებზე ჩნდება წვრილი, მრგვალი და წითელი გლუვკიდეებიანი, მონაცრისფროფსკერიანი წყლულები, რომლებიც სასის რკალებზეც ვრცელდება. ოთხი კვირის შემდეგ წარმოიქმნება უბნები გრანულაციური ქსოვილით და შემდგომი ეპითელიზაციით.
კატარული ტონზილიტის ფონზე ენა შეშუპებულია, ენის ზურგი დაფარულია მოთეთრო-მორუხო სქელი ნადებით, გვერდები და წვერი სუფთაა. გვერდებზე აღინიშნება კბილების ჩანაჭდევები (ტიფური ენა).

ინფექციური
მონონუკლეოზი

ინფექციური მონონუკლეოზი მწვავე ინფექციური დაავადებაა, რომელიც 39-40⁰C ტემპერატურით, პერიფერიული ლიმფური (განსაკუთრებით - კისრის) კვანძების გადიდებით, პირ-ხახის დაზიანებით (ექსუდაციური ტონზილოფარინგიტი), ჰეპატოლიენური სინდრომით (ღვიძლისა და ელენთის გადიდებით) და პერიფერიულ სისხლში ატიპური მონონუკლეარების გაჩენით მიმდინარეობს. დაავადების აუცილებელი სიმპტომია ექსუდაციური ტონზილოფარინგიტი. ზოგჯერ ანთება იმდენად ინტენსიურია, რომ ნუშურები ერთმანეთს ეხება. ცხვირ-ხახის ნუშურების დაზიანების გამო ჭირს ცხვირით სუნთქვა, ტემბრი ცხვირისმიერი ხდება, ზოგჯერ ყალიბდება სტრიდორი - ნახევრად დაღებული პირი, მხვრინავი სუნთქვა. ცხვირიდან გამონადენი თავდაპირველად პრაქტიკულად არ არის, მაგრამ შეიძლება განვითარდეს სუნთქვის აღდგენის შემდეგ, რაც ცხვირის ქვედა ნუშურისა და ცხვირ-ხახის შესასვლელის ლორწოვანის შეშუპებით არის გამოწვეული.
ნუშურებზე ნადები შესაძლოა დაავადების პირველსავე დღეს წარმოიქმნას, რასაც თან სდევს ტემპერატურის ხელახალი მომატება. ნადები ნუშურებზე დიდხანს რჩება - რამდენიმე კვირა, ზოგჯერ თვეც კი.

დიფტერია

დიფტერია მწვავე ბაქტერიული ინფექციაა, რომელსაც ახასიათებს ფიბრინული ნადების წარმოქმნა ბაქტერიის შეჭრის ადგილას (ლორწოვან გარსებსა და კანზე), ტოქსინების შემდგომი გავრცელება ლოკალურად და მთელ ორგანიზმში.
ლოკალიზაციის თვალსაზრისით ყველაზე გავრცელებულია ხახის დიფტერია. ის ასიდან 90-95 შემთხვევაში გვხვდება. განურჩევლად ლოკალიზაციისა, მთავარ სიმპტომად ნადების არსებობა მიიჩნევა. დაავადების პირველსავე საათებში შეგუბებითი ჰიპერემიის ფონზე ჩნდება ობობას ქსელის მსგავსი ნადები, რომელიც ჯერ კიდევ იოლად სცილდება ანთებით კერას, მაგრამ რამდენიმე საათში, უფრო კი მეორე დღეს, ძნელად მოსაცილებელი ხდება. მოცილების შემდეგ ვითარდება სისხლდენა და ამავე ადგილას რამდენიმე საათში ახალი ნადები წარმოიქმნება. დაავადების პირველ დღეებში ნადები მორუხო-მოთეთრო ფერისაა, სადაფისებრი ელფერით, შემდეგ კი მორუხო-ჭუჭყისფერს იღებს. დიდდება რეგიონული ლიმფური კვანძები. პალპაციის დროს აღინიშნება უმნიშვნელო ტკივილი.
დიფტერიის საწინააღმდეგო შრატის შეყვანის შემდეგ, იმისდა მიხედვით, თუ ხახის დიფტერიის რომელ ფორმასთან გვაქვს საქმე - ლოკალურთან, გავრცელებულსა თუ ტოქსიკურთან, საერთო მდგომარეობა მალე უმჯობესდება და ნადები რამდენიმე დღეში ქრება.

ხახის დიფტერიის დიფერენცირება ანგინის სხვა, არაინფექციური წარმოშობის ფორმებისგან
ლაკუნურ და ფოლიკულურ ანგინებს ახასიათებს დაავადების უეცარი დასაწყისი, შემცივნება, მაღალი ტემპერატურა, მკვეთრი ტკივილი ყლაპვის დროს, ხახის მკვეთრი ჰიპერემია, ჩირქოვანი ფოლიკულები, რომლებიც ლორწოვანის შიგნით მდებარეობს, ლაკუნებში - ჩირქოვანი ნადები.
დიფტერიის დროს ნადები ფიბრინულია, ჰიპერემია - ნაკლებად გამოხატული. ლორწოვანი უფრო ციანოზური (მოლურჯო) ელფერისაა, ინტოქსიკაციაც ზომიერია. ტოქსიკური დიფტერიის დროს, გარდა ნადებისა, რეგიონული ლიმფური კვანძების ირგვლივ ან მთელ კისერზე პირველსავე დღეებში აღინიშნება კანქვეშა ცხიმოვანი ქსოვილის შეშუპება.
ნეკროზული ანგინა მიმდინარეობს ნუშურებზე ბორცვიანი, ხორკლიანი ნადების წარმოქმნით, ნუშურების ლორწოვანი გარსის მკვეთრი ჰიპერემიით, რეგიონული ლიმფური კვანძების ძლიერი ტკივილით. ნადები ადვილად სცილდება ანთებით კერას და ისრისება ორ სასაგნე მინას შორის.
პარატონზილიტი (ფლეგმონური ანგინა) - მას შეცდომით ხახის ტოქსიკური ფორმის დიფტერიად მიიჩნევენ. დამახასიათებელია ნუშურების ცალმხრივი დაზიანება, ნუშურების ზემოთ მდებარე ქსოვილების მწვავე ანთება. უმთავრესად ქრონიკული ტონზილიტით დაავადებულებს ემართებათ. ჰიპერემიულია ხახის უკანა და წინა თაღები, ნაქი, სწრაფად ვითარდება ინფილტრაციული ანთებითი პროცესი, რაც ნუშურების შუა ხაზიდან ან ჯანმრთელისკენ ცდომას იწვევს. საერთო მდგომარეობა მძიმეა, ტემპერატურა 40 გრადუსს და მეტს აღწევს, იკლებს მხოლოდ ფლეგმონის გასკდომის ან გაკვეთის შემდეგ. დაავადების პირველსავე დღეს ავადმყოფი უჩივის ტკივილს, რომელიც თანდათან მძაფრდება. ჭირს ყლაპვა, ღეჭვა, ზოგჯერ - პირის გაღება-მოკუმვა, აღინიშნება გაძლიერებული ნერწყვდენა, ტრიზმი. გამოხატულია რეგიონული ლიმფადენიტი მძაფრი ტკივილით. შედარებისთვის, დიფტერიის დროს ტკივილი ძლიერი არ არის, ამასთანავე, ავადმყოფი ფერმკრთალი და ადინამიურია, ხოლო პარატონზილიტის დროს ხშირია აგზნება.
სოკოვანი ანგინა უპირატესად 2 წლამდე გვხვდება. ამ დროს ნადები თეთრი ან მოყვითალოა და ადვილად სცილდება, ხაჭოსებრია და იოლად იფშვნება. რეგიონული ლიმფური კვანძები გადიდებული არ არის, სხეულის ტემპერატურა ნორმის ფარგლებშია. დამახასიათებელია ნადების ხანგრძლივი არსებობა დინამიკის გარეშე. ანთებითი ადგილიდან აღებული ნაცხის პირდაპირი მიკროსკოპიით ადგენენ სოკო Candida Albicans-ის აქტივობას.
ანგინას, რა სახისაც უნდა იყოს, ადამიანისთვის სერიოზული ზიანის მიყენება შეუძლია, მაგრამ ყველაზე საშიში მაინც დიფტერიული ანგინაა. ამიტომ ნუშურებზე უმნიშვნელო ნადებიც რომ შეამჩნიოთ, მაშინვე მიმართეთ ექიმს, ნუ დაიწყებთ თვითმკურნალობას, გახსოვდეთ - დრო თქვენს საწინააღმდეგოდ მუშაობს.

სტრეპტოკოკული
ანგინის სავალალო
შედეგები

ყველასთვის კარგად ნაცნობი ამ დაავადების გადატანიდან ორ-ოთხკვირიანი მოჩვენებითი სიმშვიდის შემდეგ შეიძლება ორი საკმაოდ მძიმე პათოლოგია განვითარდეს: რევმატიზმი ან სტრეპტოკოკული გლომერულონეფრიტი. არც ის არის გამორიცხული, ადამიანს ერთდროულად ორივე დაემართოს. რევმატიზმი სტრეპტოკოკული ინფექციის გართულებაა, რომელიც უპირატესად ახალგაზრდებში გვხვდება. ახასიათებს ცხელება, სახსრების ანთება და გულის ანთებითი დაზიანება, რომელიც საკმაოდ ხშირად იქცევა სიკვდილის მიზეზად.

რევმატიზმი
ანგინის გადატანიდან 10-14 დღის შემდეგ იმატებს ტემპერატურა, არცთუ იშვიათად - 40⁰C-მდეც კი, თავს იჩენს ტაქიკარდია (გულისცემის აჩქარება), შემცივნება, ოფლიანობა, სახსრების ტკივილი. მალე ვლინდება ართრიტის (სახსრების ანთების) კლინიკური სურათი.

რევმატული ართრიტი
რევმატული ართრიტი უმეტესად მსხვილ და ყველაზე დატვირთულ (მუხლის, იდაყვის, მხრის) სახსრებს აზიანებს. ანთება წყვილ სიმეტრიულ სახსარს მოიცავს. ანთებითი სახსარი შეშუპებულია, შეწითლებული, შეხებისას ცხელი, მეტისმეტად მტკივნეული არა მარტო მოძრაობის, არამედ მოსვენების დროსაც. ართრიტი მფრინავი ხასიათისაა - სახსართა ერთი წყვილიდან მეორეზე გადაინაცვლებს. მიუხედავად ასეთი მკვეთრი გამოვლინებისა, ის სწრაფად გაივლის ასპირინით ან ანთების საწინააღმდეგო საშუალებებით მკურნალობისას, კეთილთვისებიანად მიმდინარეობს, არასოდეს იწვევს შეუქცევად დაზიანებას, ანთების ჩაცხრობის შემდეგ კვლავ ჯანმრთელია, მისი ფუნქცია არ ირღვევა, ფორმა არ იცვლება.
როგორც ექიმები ამბობენ, რევმატიზმი "ლოკავს სახსრებს და კბენს გულს". მალე, ართრიტთან ერთად ან მის შემდეგ, პაციენტი შეიძლება შეაწუხოს ტკივილმა გულის არეში, გულისცემის აჩქარებამ და ქოშინმა. ეს ნიშნავს, რომ ანთებითმა პროცესმა გულიც მოიცვა - განვითარდა რევმატული კარდიტი.

რევმატული კარდიტი
რევმატული კარდიტი დაავადების ყველაზე მძიმე გამოვლინებაა, რომელიც ხშირად გულის უკმარისობის მიზეზად იქცევა. ანთება შეიძლება გულზე მთლიანად გავრცელდეს და ენდოკარდიტი (გულის შიგნითა გარსის ანთება), მიოკარდიტი (უშუალოდ გულის კუნთის ანთება) და პერიკარდიტი (გულის მფარავი სეროზული გარსის ანთება) ერთდროულად განვითარდეს. განსაკუთრებით საშიშია ენდოკარდიტი, ვინაიდან ამ დროს ვითარდება გულის სარქვლების ანთება ანუ ვალვულიტი, რაც გულის მანკის ფორმირებას იწვევს. მწვავე პროცესის ჩაცხრობის შემდეგ სათანადო მკურნალობის გარეშე დაავადება პროგრესირებს, რის გამოც სარქვლების დაზიანება ღრმავდება.

კანის რევმატული დაზიანება
მწვავე პროცესის დროს შეიძლება აღმოცენდეს ბეჭდისებრი ერითემა - ვარდისფერი, შუაგულში ფერმკრთალი, უსწორმასწორო ბეჭდის ფორმის ბრტყელი გამონაყარი, რომელიც ლოკალიზებულია ტორსზე, მუცელზე, ზედა და ქვედა კიდურების შიდა ზედაპირებზე. გამონაყარს ქავილი არ ახასიათებს.
დაზიანებული სახსრების, წინამხრის ან წვივების არეში, მყესზე, სახსრის ბუდესთან ან ძვლის კიდესთან შეიძლება გაჩნდეს რევმატული კვანძები - კანქვეშ ჯგუფებად განლაგებული მკვრივი უმტკივნეულო წარმონაქმნები.

მცირე ქორეა
მცირე ქორეა ანუ სიდენჰემის ქორეა ნერვული სისტემის რევმატული დაზიანების შედეგია. ის უპირატესად ბავშვებში მკვეთრი უნებლიე მოძრაობებით ვლინდება. რევმატიზმის საწინააღმდეგო მკურნალობის შედეგად ქორეა, ისევე როგორც კანის ცვლილებები, სწრაფად უკუვითარდება.

მწვავე სტრეპტოკოკული
გლომერულონეფრიტი
ანგინის ჩაცხრობიდან 10-14 დღის შემდეგ უეცრად იჩენს თავს საერთო სისუსტე, სიცხე და გლომერულონეფრიტის (თირკმელების ორმხრივი, უპირატესად გორგლების დაზიანებით მიმდინარე ანთების) ნიშნები. მცირდება გამოყოფილი შარდის ოდენობა. შარდი ხორცის ნარეცხისფერი ხდება, რაც თირკმელების ანთების გამო მასში სისხლის შერევით არის გამოწვეული. შარდში ჩნდება ცილა. სუსტდება ფილტრაციული ფუნქცია და ორგანიზმში სითხე შეკავდება, რაც, სხვა ფაქტორებთან ერთად, შეშუპებასა და არტერიული წნევის მომატებას იწვევს. თირკმლისმიერი შეშუპება სახეზე, ზემოთა ქუთუთოების არეშია ლოკალიზებული. შესაძლოა, თირკმელების უკმარისობაც განვითარდეს. ამ დროს სისხლში აზოტოვანი ნივთიერებების: შარდოვანას, შარდის მჟავას, კრეატინინის - შემცველობა იმატებს.
მწვავე სტრეპტოკოკული გლომერულონეფრიტის შემდეგ თირკმელების ნორმალური ფუნქციის აღსადგენად დაახლოებით ერთი წელია საჭირო. დაავადებულთა მცირე ნაწილს შეიძლება 1-2 წელიწადში თირკმელების ქრონიკული უკმარისობა ჩამოუყალიბდეს.
შეიძლება თუ არა თავიდან ავიცილოთ ეს დაავადებები? რასაკვირველია, შეიძლება. ამისთვის გულისყურით უნდა მოვეკიდოთ ანგინის მკურნალობას, თუნდაც ყელის ტკივილი უმნიშვნელოდ გვეჩვენებოდეს. გახსოვდეთ, რევმატიზმი და გლომერულონეფრიტი მსუბუქი ანგინის შედეგადაც შეიძლება აღმოცენდეს.