ფრედერიქსონის
სინდრომი
ფრედერიქსონის სინდრომი (სინონიმი: ტანკიერის სინდრომი) განპირობებულია ლიპოპროტეინების სინთეზის მემკვიდრეობითი დეფექტით. ამ დროს არ გადამუშავდება ალფა-პირველი ლიოპროტეინი. კლინიკურად აღინიშნება ლიმფური ჯირკვლების გენერალიზებული გადიდება, ნუშისებრი ჯირკვლების ჰიპერტროფია, ჰეპატოსპლენომეგალია, თვალის რქოვანი გარსის ინფილტრაცია. შესაძლოა პოლინევრიტი, სისხლში - ჰიპერქოლესტერინემია, ჰიპერბილირუბინემია არაპირდაპირი ბილირუბინის ხარჯზე, ალფა-პირველი ლიპოპროტეინის არარსებობა, ლიპოპროტეინაზის აქტივობის მომატება.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფრეის სინდრომი
ფრეის სინდრომი (სინონიმი: ფრეი-ბალარჟეს სინდრომი), იგივე აურიკულოტემპორალური სინდრომი, ყურისირგვლივი ნერვის სინდრომი, წარმოადგენს ყურის ირგვლივ და საფეთქლის არეში კანის ჰიპერემიისა და გაძლიერებული ოფლდენის შერწყმას ჭამის დროს ან მისი წარმოდგენისას, ასევე - ფიზიკური შრომისას. თან ახლავს ყურ-საფეთქლის ნერვის დაზიანებას.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფრეიბურგსკის სინდრომი
ფრეიბურგსკის სინდრომი გამოიხატება კანის ჭუჭყისფერ-მოყავისფრო შეფერილობით (უპირატესად - ღია ადგილებზე), ჰიპერტრიქოზითა და ადინამიით, ძვლების სპონტანური მოტეხილობებით, ოსტეოფიტების წარმოშობით ფალანგებისა და ნების ძვლებში. გამოწვეულია თირკმელზედა ჯირკვლების დაზიანებით მწვავე პელაგრის დროს.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფრელიხის სინდრომი
ფრელიხის დაავადება ანუ სინდრომი (სინონიმი: პეხკრანც-ბაბინსკი-ფრელიხის სინდრომი), იგივე ადისპოგენიტალური დისტროფია, ჰიპოფიზური ევნუქოიდიზმი, ჰიპოფიზური სიმსუქნე - არის ნეიროენდოკრინული დაავადება, გამოწვეული ჰიპოთალამუსისა და ჰიპოფიზის დაზიანებით. ახასიათებს სიმსუქნე და სქესობრივი განვითარების დარღვევა.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფრელიხის სინდრომი II
ფრელიხის სინდრომი II - მუცლის კუნთების არარსებობის სინდრომია. ამ დროს შეინიშნება მუცლის კუნთების სრული ან ნაწილობრივი განუვითარებლობა. შესაძლოა, თან ახლდეს ჰიდრონეფროზი, დიდი შარდის ბუშტი, ვაჟებში - კრიპტორქიზმი.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფრეშელსის სინდრომი II
ფრეშელსის სინდრომი II წარმოადგენს ასოციურ დისტროფიას - მეტყველების ნევროზის ნაირსახეობას, რომლისთვისაც დამახასიათებელია ენაბლუობა.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფრთა-სასის (ძირითადად
სასის) კვანძის სინდრომი
ფრთა-სასის (ძირითადად - სასის) კვანძის სინდრომისთვის (სინონიმი: სლუდერის სინდრომი) დამახასიათებელია ნევრალგიური და ვეგეტატიური მოშლილობა. პირველი გამოიხატება ტკივილის შეტევით ცხვირის ფუძის, თვალის კაკლის, მის ირგვლივ მდებარე ქსოვილების, ზედა, იშვიათად ქვედა ყბის არესა და კბილებში, ირადიაციით საფეთქლის, ყურისა და დვრილების მორჩისაკენ, ზოგჯერ კი კეფის, კისრისა და ზედა კიდურებისკენ (თითების ჩართვით). თან ახლავს ნაზალური და ოკულური კრიზები, ზოგჯერ - ასთმური ხასიათის ქოშინი, იშვიათად - მოციმციმე სკოტომა, ნერწყვის დენა, გემოს შეგრძნების გაუკუღმართება. შეტევა იწყება უეცრად, უმეტესად - ღამით და რამდენიმე წუთიდან რამდენიმე საათამდე გრძელდება. გვხვდება ძირითადი ან ცხავის წიაღის ანთებითი პროცესის, ტრავმის, ზოგჯერ - ამ მიდამოს სიმსივნის დროს. მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფრიდერიქსენ-
ვატერჰაუზ-ბამატერის
სინდრომი
ფრიდერიქსენ-ვატერჰაუზ-ბამატერის სინდრომი (სინნოიმები: ვატერჰაუზ-ფრიდერიქსენის სინდრომი, მარჩანვატერჰაუზ-ფრიდერიქსენის სინდრომი) თირკმელზედა ჯირკვლების მწვავე უკმარისობაა, გამოწვეული მათში აპოპლექსიის შედეგად განვითარებული უმწვავესი სეფსისით, სისხლძარღვშიდა დისემინირებული კოაგულოპათიებით, თრომბოზით (?). დამახასიათებელია სწრაფი, უეცარი დასაწყისი, თავისი ძლიერი ტკივილი, გულისრევა, ღებინება, ფაღარათი, ცხელება, სისხლჩაქცევები კანში და კანქვეშ, კოლაფსი, კრუნჩხვები, ლეტალური დასრული რამდენიმე საათში. უმთავრესად აღინიშნება 15 წლამდე.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფრიდმანის სინდრომი
ფრიდმანის სინდრომი - ეს არის პიკნოლეფსია 4-დან 10 წლამდე ასაკის ბავშვებში. ეპილეფსიის ეს ფორმა ვლინდება მრავლობითი ხანმოკლე თანმიმდევრული შეტევით, რომლებიც მიმდინარეობს თავის უკან გადაგდებით, თვალების ჩავარდნით, კუნთების ტონუსის მომატებით, კლონური კრუნჩხვებისა და წონასწორობის დაკარგვის გარეშე. ავადმყოფს შეტევა არ ახსოვს, ფსიქიკის ცვლიელბა არ აღენიშნება.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფრიდრიხის სინდრომი
ფრიდრიხის სინდრომი ლავიწის ძვლის გულმკერდის ბოლოს სუბქონდრალური ასეპტიკური ნეკროზია. ვლინდება მტკივნეული შეშუპებითა და შეწითლებით მკერდ-ლავიწის სახსრის მიდამოში.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფრიდრიხ-ერბ-არნოლდის
სინდრომი
ფრიდრიხ-ერბ-არნოლდის სინდრომი (სინონიმი: იულინგერის სინდრომი) წარმოადგენს ჰიპერტროფიულ ოსტეოდერმოპათიას, გენერალიზებულ ჰიპეროსტოზს პაქიდერმიით. დამახასიათებელია: კიდურთა დაგრძელება, ლულოვანი ძვლებისა და მენჯის ძვლების ჰიპეროსტოზი, პაქიდერმია, განსაკუთრებით - წინამხრისა და კოჭის მიდამოში, თავის ქალასა და შუბლზე, თითები დოლის ჩხირისებრია, ყურის ნიჟარები - გასქელებული, ფრჩხილები - საათის მინისებური. დაავადება იწყება სქესობრივი მომწიფების პერიოდში, უმეტესად მამაკაცებთან; პროგრესირებს ნელა და სამ-შვიდ წელიწადში მისი განვითარება წყდება. სავარაუდოა მემკვიდრეობის აუტოსომურ-რეცესიული ტიპი.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფრიმონდ-მელერის
სინდრომი
ფრიმონდ-მელერის სინდრომი (სინონიმი: ვეინგარტერის სინდრომი) ტროპიკული ეოზინოფილიაა. იწყება თანდათანობით, საერთო სისუსტით, მოდუნებით. მერე და მერე თავ იჩენს უმადობა, სიგამხდრე, ცხელება კვირებისა და თვების განმავლობაში, მშრალი ხველა, ასთმოიდური შეტევები, რენტგენოლოგიურად ფილტვების სურათი წვრილმილიარულია, ელენთა - გადიდებულია, მცირედ გადიდებულია ყველა ლიმფური კვანძი, არის ფაღარათი, ლეიკოციტოზი, ეოზინოფილია (60-80%-მდე), ხშირად დადებითია ვასერმანის რეაქცია, მიმდინარეობა ხანგრძლივია, პერიოდული გამწვავებით. გვხვდება ყველა ასაკში.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფრიოდმანის სინდრომი
ფრიოდმანის სინდრომი - ეს არის ინტენსიური თავის ტკივილის, თავბრუს, გაღიზიანებადობის, ნაღვლიანობის, შიშის, უძილობისა და მეხსიერების დაქვეითების შერწყმა პოსტტრავმული ენცეფალოპათიის დროს. მიზეზია თავის ტვინში სისხლძარღვოვანი დარღვევები (წვრილი სისხლძარღვებისა და კაპილარების გაფართოება, კაპილარული ჰემორაგიები).
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფრიცშე-კლებსის
სინდრომი
ფრიცშე-კლებსის სინდრომი (სინონიმები: მარის სინდრომი, მარი-ლერის სინდრომი, რეკლინგჰაუზენის სინდრომი) მთავარი გამოხატულებაა აკრომეგალია. დაავადებას საფუძვლად უდევს ჰიპოფიზის მიერ სომატოტროპული ჰორმონის ჭარბი პროდუქცია ჰიპოფიზის წინა ნაწილის იჰპერპლაზიის ან ადენომის ნაიდაგზე. დამახასიათებელია ხელის მტევნების, ტერფების, ცხვირის, ტუჩების, ქვედა ყბისა და შინაგანი ორგანოების გადიდება. თუ დაავადება ზრდის დასრულებამდე განვითარდა, ყალიბდება გიგანტიზმი. შესაძლოა სხვა ჰორმონული ძვრებიც, რომელთა კლინიკური გამოხატულებაა იმპოტენცია, ფემინიზაცია ან მასკულინიზაცია, ჰიპერგლიკემია.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფლორკის სინდრომი
ფლორკის დაავადება ანუ სინდრომი (სინონიმი: ფროლიკ-დიურანტის ცისფერი სკლერების) წარმოადგენს ჰევეს სიმპტომოკომპლექსის, იმავე ედოვსის სიმპტომოკომპლექსის ანუ დაავადების ტიპს. მისთვის დამახასიათებელია ცისფერი სკლერები, სმენის დარღვევა (სიყრუემდე) და მიდრეკილება მრავლობითი მოტეხილობისადმი, რომლებიც ვლინდება სიცოცხლის პირველ დღეებში. ზოგჯერ გვხვდება შეხორცებული მოტეხილობები დიდი ძვლოვანი ბებერათი. კიდურები მნიშვნელოვნადაა დამოკლებული და დეფორმირებული.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფრომან-ვეგელინის სინდრომი
ფრომან-ვეგელინის სინდრომი წარმოადგენს ხელების პარესთეზიას საღამოობით შეხურების გრძნობით ან ტკივილით იმ ქალებთან, რომელთაც აქვთ ვეგეტატიური ნერვული სისტემის სიმპათიკური ნაწილის მომატებული მგრძნობელობა.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფრუენის სინდრომი
ფრუენის სინდრომი (სინონიმები: ნონეს კომპრესიული სინდრომი, ფრუენ-ნონეს სინდრომი), ლიკვორული ბლოკადის სინდრომი - ეს არის ზურგის ტვინის სითხეში ცილის მომატების შერწყმა უმნიშვნელო ციტოზსა (არა ყოველთვის) და ქსანთოქრომიასთან. გამოწვეულია ზურგის ტვინის სუბარაქნოიდულ სივრცეში გამტარობის დარღვევით. აღინიშნება, მაგალითად, ექსტრამედულური სიმსივნეების, ბაქიმენინგიტების დროს.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფრჩხილის ფირფიტის
სინდრომი
ფრჩხილის ფირფიტის სინდრომი, იგივე ონიქოოსტეოდისპლაზია, ანიქოართროდისპლაზია, თანდაყოლილი გენეტიკური დაავადებაა მემკვიდრეობის აუტოსომური ტიპით. დამახასიათებელია ფრჩხილების დისპლაზია, ძვლების მრავლობითი ცვლილება და ნეფროპათია. ზიანდება უპირატესად მუხლის, იდაყვისა და მენჯის სახსრების ძვლები. რენული ნიშნებია: პროტეინურია, შარდის კონცენტრაციისა და განზავების დარღვევა, გლომერულონეფრიტისა და ნეფროზული სინდრომის სურათი.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფსევდოაბდომინალური
სინდრომი
ფსევდოაბდომინალური სინდრომი - სიმპტომთა თანაარსებობა, რომლებიც დამახასიათებელია მუცლის ღრუს ორგანოთა მწვავე დაავადებებისთვის, მაგრამ აღმოცენებულია პათოლოგიური პროცესის სხვა ლოკალიზაციიდან, მაგალითად, ფილტვების ანთების, გულის კუნთის ინფარქტის დროს და სხვა.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფსევდოადისონის
სინდრომი
ფსევდოადისონის სინდრომი (სინონიმები: დებრე-ფიბიგერის სინდრომი) წარმოადგენს ინტრარენულ ანდროგენულ ინტოქსიკაციას, ადრეგონენიტურ სინდრომს მარილების დაკარგვით, თირკმელზედა ჯირკვლების პარადოქსულ უკმარისობას, ფსევდოპილოროსტენოზს. თან ახლავს დეჰიდრატაცია, გულ-სისხლძარღვთა უკმარისობა, მეტაბოლური აციდოზი, ჰიპერკალიემია, ნატრიუმის მომატებული გამოყოფა შარდით. არის მემკვიდრეობითი დაავადება გადაცემის აუტოსომურ-რეცესიული ტიპით და განპირობებულია კორტიკოსტეროიდების ბიოსინთეზის დარღვევით.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფუას სინდრომი
ფუას სინდრომი (კავერნოზული სინუსის (მღვიმოვანი სინუსის) გარეთა კედლის სინდრომი, მღვიმოვანი სინუსის სინდრომი) - ეს არის სრული ოფთალმოპლეგიის შერწყმა თვალბუდის არეში არსებულ ტკივილთან. გამოწვეულია თვალის მამოძრავებელი, განმზიდველი და იმ ნერვების დაზიანებასთან, რომლებიც მაგარი გარსის მღვიმეში სინუსის ლატერალურ კედელში გადის. აღინიშნება ჰიპოფიზის სიმსივნის, კრანიოფარინგიომების, ბაზალური მენინგიომების, შიდა საძილე არტერიის ანევრიზმის დროს.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფუა-ალაჟუანინის
სინდრომი
ფუა-ალაჟუანინის სინდრომი პათოლოგიაა, გამოწვეული ზურგის ტვინის სისხლძარღვთა და მისი გარსის პათოლოგიური ზრდით, ზურგის ტვინის ქსოვილის შემდგომი ნეკროზით. გამოვლინდება სათანადო ლოკალიზაციის კერების დაზიანების ნევროლოგიური სიმპტომებით.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფუა-შავინ-ჰილემანის
სინდრომი
ფუა-შავინ-ჰილემანის სინდრომი (სინონიმები: გრუშეს მიორიტმია, გრუშეს სიმპტომი, კუპერ-სპენსერის ნისტაგმი) - რბილი სასისა და ხორხის ბილატერალური სიმეტრიული მიოკლონიები. აღინიშნება ნერვული სისტემის სხვადასხვა დაავადების: ნათხემის სიმსივნის, ცერებროსპინალური მენინგიტის, გაფანტული სკლეროზის დროს.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფურნიეს სინდრომი
ფურნიეს სინდრომი - ინტენსიური თავის ტკივილის, თავბრუს, ინტელექტის დაქვეითების, მეხსიერების გაუარესებისა და ასთენიური სინდრომის შერწყმა გარდამავალ ჰემიპარეზთან, ხშირად - თვალის მამოძრავებელი ნერვის, განმზიდველი და სახის ნერვების დაზიანებასთან. აღინიშნება სიფილისური მენინგოენცეფალიტის გვიან სტადიაში.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფუქსის სინდრომი I
ფუქსის სინდრომი I არის უცნობი ეტიოლოგიის დაავადებაა. ახასიათებს მრავლობითი ბულოზური გამონაყარი კანზე, პირის ღრუს, თვალების, სასქესო ორგანოების ლორწოვან გარსზე, საერთო მძიმე მდგომარეობა.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფუქსის ჰეტეროქრომია
ანუ სინდრომი II
ფუქსის ჰეტეროქრომია ანუ სინდრომი II - უცნობი ეტიოლოგიის დაავადებაა. გამოიხატება წამწამოვანი სხეულის დისტროფიული ცვლილებებით, ფერადი გარსის ჰეტეროქტემიითა და კატარაქტით.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ფუქსის სინდრომი III
ფუქსის სინდრომი III (სინონიმი: შტეიფის სინდრომი) გამოხატება ფერადი გარსის სხვადასხვაობით. თანდაყოლილი თავისებურება. მხედველობის სიმახვილეზე გავლენას არ ახდენს. ეტიოლოგია უცნობია.

ტაბაჩნიკის სინდრომი
ტაბაჩნიკის სინდრომი წარმოადგენს გულის არითმიის მემკვიდრეობით შეუღლებას ზედა კიდურთა განვითარების ანომალიასთან - ჩვეულებრივ, დიდი თითის დამოკლებასთან. მემკვიდრეობის ტიპი აუტოსომურ-დომინანტურია.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ტაკაიასუს სინდრომი
ტაკაიასუს სინდრომი (სინონიმები: ონიშის დაავადება, ტაკაიასუს აორტიტი, მარტორელ-ფაბრის სინდრომი, მაობლიტერირებელი ბარაქიცეფალური არტერიიტი, აორტის ინვერტირებული კოარქტაცია, მრავლობითი მაობლიტერირებელი პანარტერიიტი, აორტის რკალის სინდრომი) წარმოადგენს პულსის არარსებობის სინდრომს. ახასიათებს აორტისა და მსხვილ სისხლძარღვთა კედლის ანთებითი და დისტროფიული ცვლილებები, სტენოზირება, შიდა არტერიული თრომბების ჩამოყალიბება, ორგანოთა იშემია. ზედა კიდურებზე პულსი არ ისინჯება, ქვედაზე კი კარგადაა გამოხატული. ეტიოლოგიურ ფაქტორად მიიჩნევენ ათაშანგს, არტერიოსკლეროზს, რევმატიზმს. არ არის გამორიცხული დაავადების კოლაგენოზური ხასიათი. პროგნოზი სერიოზულია.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ტანჯკიერის სინდრომი
ტანჯკიერის სინდრომი (სინონიმი: ფრედერიქსონის სინდრომი) განპირობებულია ლიპოპროტეინების სინთეზის მემკვიდრეობითი დეფექტით. არ მუშავდება ალფა-პირველი ლიპოპროტეინი. კლინიკურად აღინიშნება ლიმფური ჯირკვლების ჰიპერტროფია, ჰეპატოსპლენომეგალია, თვალის რქოვანა გარსის ინფილტრაცია. შესაძლოა პოლინევრიტი, სისხლში - ჰიპოქოლესტერინემია, ჰიპერბილირუბინემია (არაპირდაპირი ბილირუბინის ხარჯზე), ალფა-პირველი ლიპოპროტეინის არარსებობა, ლიპოპროტეინაზის აქტივობის მომატება.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ტაპიას სინდრომი
ტაპიას სინდრომი წარმოადგენს მბგერავი იოგების კუნთებისა და ენის ცალმხრივ დამბლას, ზოგჯერ შერწყმულს მკერდ-ლავიწ-დვრილისებრი და ტრაპეციოიდული კუნთების დამბლასთან. გამოწვეულია დამატებითი და ენისქვეშა ნერვების ბირთვების დაზიანებით ნათხემის უკანა ქვედა არტერიის თრომბოზის დროს.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ტაუსინ-ბინგის სინდრომი
ტაუსინ-ბინგის სინდრომი გულის თანდაყოლილი მანკია: აორტის გამოსვლა მარჯვენა პარკუჭიდან, ფილტვის ღეროსი კი ორივე პარკუჭიდან, პარკუჭთაშუა ძგიდის მაღალი დეფექტი. გამოვლინდება ციანოზით, მცირე წრეში ჰიპერტენზიის ნიშნებით და აორტული ჰიპოტენზიით.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ტაუსინგ-სნელენ-ალბერსის
სინდრომი
ტაუსინგ-სნელენ-ალბერსის სინდრომი წარმოადგენს ფილტვის ვენების სრულ ტრანსპოზიციას, გულის თანდაყოლილ მანკს, პირობადებულს ფილტვის ყველა ვენის არასწორი განვითარებითა და არასწორი შერთვით (მარცხენა უსახელო ვენაში), აგრეთვე - გულის ნახევრების კავშირებით წინაგულების დონეზე.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ტევენარის სინდრომი
ტევენარის სინდრომი (სინონიმები: პერონ-დრეკე-კულონის სინდრომი, ჯიაკაიას სინდრომი) - ეს არის ოჯახური აკროოსტეოლიზი, წყლულოვანი მადეფორმირებელი აკროპათია, მემკვიდრეობითი დერმატოზი, გამოწვეული ზურგის ტვინის განგლიების დაზიანებით. გამოვლინდება კიდურთა (უმეტესად - ქვედა) დისტალური ნაწილების ჰიპერკერატოზით, წყლულების წარმოშობით, ძვლებისა და ტერფის დეფორმაციით, წვრილი ძვლების ოსტეოლიზით.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ტეიბის სინდრომი
ტეიბის სინდრომი წარმოადგენს მემკვიდრეობითი ანომალიების კომპლექსს გადაცემის რეცესიული, იქს ქრომოსომასთან შეჭიდული ტიპით. დამახასიათებელია: დაბალი ან ჯუჯისებრი სიმაღლე, გონებრივი განვითარების შეფერხება, სახე - ანომალიური, თავის ქალა - გადიდებული, შუბლი - წინ წამოწეული, ჰიპერტელორიზმი, პატარა პირი, კბილთა განლაგების ანომალია, ჰიპოდონტია, სიყრუე ან სმენის დაქვეითება, დისპლაზიური გულმკერდი, მაჯისა და ტერფის დისპლაზია, კლინოდაქტილია, ბრაქიდაქტილია, სინდაქტილია, მენჯის ძვლების დისპლაზია, გამოხატულია ანდროტროპიზმი.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ტეილორ-როზენბერგ-ჩუტორიენის
სინდრომი
ტეილორ-როზენბერგ-ჩუტორიენის სინდრომი (სინონიმი: როზენბერგ-ჩუტორიენის სინდრომი) წარმოადგენს მემკვიდრეობითი ანომალიების კომპლექსს გადაცემის აუტოსომურ-დომინანტური ან რეცესიული ტიპით. მისი ნიშნებია: ადრეულ ასაკში გამოხატული სმენის დაქვეითება სიყრუემდე, მეტყველების განვითარების შეფერხება ან ყრუმუნჯობა; სამი-ხუთი წლის ასაკში იწყება სიარულის დარღვევა და ქვედა კიდურების კუნთების ატროფია; სიმწიფემდე ატროფირდება კიდურის მთელი დისტალური კუნთები; ოცი წლიდან იწყება მხედველობის ნერვის თანდათანობითი ატროფია; კუნთების ბიოფსიით - ნეიროგენული ატროფია, დემილიტარიზაცია.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ტეი-საქსის სინდრომი
ტეი-საქსის სინდრომი წარმოადგენს მემკვიდრეობით განგლიოდოზს აუტოსომურ-რეცესიული ტიპის გადაცემით. ამ დროს საქმე გვაქვს ცხიმოვანი ცვლის მოშლასთან (ლიპოიდოზთან). ორგანიზმში არ არის ფერმენტი ჰექსოზამინადაზა, რის გამოც გროვდება განგლიოზიდი. გვხვდება დაავადების სამი ფორმა: 1) ინფილტრაციული (თვით ტეი-საქსის სინდრომი); 2) იუვენილური (ახალგაზრდული - იხ. ბატენ-მეიო-ფოგტ-შპიმაიერის იუვენილური ფორმა); 3) მოზრდილთა. ინფანტილური ფორმა, ჩვეულებრივ, 5-6 წლის ასაკში იწყება, ზოგჯერ - 3-4 წლის ასაკშიც (ე.წ. მოგვიანებითი ინფანტილური ფორმა). ბავშვი პასიურია, ცუდად რეაგირებს გარე სამყაროზე, ვეღარ ჯდება, აღარ თამაშობს, ვეღარ იჭერს თავს, აქვს კრუნჩხვები, აღენიშნება ჭკუასუსტობა, რამდენიმე ხანში ბრმავდება. თავი დიდდება; ჰეპატოსპლენომეგალია იშვიათია. დაავადების ფინალი დგება პირველი კლინიკური სიმპტომების გამომჟღავნებიდან 5-6 წლის შემდეგ.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ტეიჩლენდერის სინდრომი
ტეიჩლენდერის სინდრომი - ეს არის პროგრესული ინტრამუსკულური ლიპოგრანულომატოზი გადაცემის აუტოსომურ-რეცესიული ტიპით. მისთვის დამახასიათებელია: კუნთებსა და დიდი სახსრების ჩანთებში კალცინოზის კერების წარმოშობა; კერის ცენტრში მოფლუქტუირე სიმსივნე; კუნთების ფასციებსა და სეროზულ გარსებში ლაგდება ლიპოიდები, ვითარდება გრანულომური ქსოვილი გიგანტური უჯრედებით. თვითშეგრძნება ძალიან ცუდია, პერიოდულად აღინიშნება ცხელება; თან ახლავს ჰიპერქოლესტერინემია, კუნთოვანი დისტროფია, ოსტეოპოროზი, სკლეროდერმია. გვხვდება მხოლოდ ოც წლამდე.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ტემტამის სინდრომი
ტემტამის სინდრომი წარმოადგენს მემკვიდრეობითი ანიომალიების კომპლექსს აუტოსომურ-რეცესიული ტიპის გადაცემით. მისი ნიშნებია: ჯუჯისებრი სიმაღლე, საერთო განვითარების შეჩერება, სახის თავისებური ნაკვთები - კვადრატული, წინ წამოწეული შუბლი, ვიწრო სახე, გრძელი ცხვირი,პატარა თვალები მეჩხერი წამწამებითა და წარბებით, პატარა მომრგვალო ყურები; ძვლები მტვრევადია.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ტენტორიალური
სინდრომი
ტენტორიალური სინდრომი (სინონიმი: ბურდენკო-კრამერის სინდრომი, ნათხემის ნადების სინდრომი) წარმოადგენს თავის ტკივილის შერწყმას თვალის კაკლების ტკივილთან, სინათლის შიშთან, ბლეფაროსპაზმთან, ცრემლის დენასა და მენინგეალურ სიმპტომოკომპლექსთან. აღინიშნება ნათხემის ჭიის სიმსივნის დროს.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ტერის სინდრომი
ტერის სინდრომი - რეტროლენტური ფიბროპლაზია - თვალის ორმხრივი დაზიანებაა დღენაკლულ ბავშვებში. გამოწვეულია ჰაერში ჟანგბადის მაღალი შემცველობით. ახასიათებს ფიბროზული აპკის წარმოშობა და ცვლილებები შუშისებრ სხეულში, შეშუპება და ბადურას ატკეცა შემდგომ თვალის კაკლებში ატროფიული პროცესის განვითარებით.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ტერნერის (ტურნერის)
მცირე სინდრომი
ტერნერის (ტურნერის) მცირე სინდრომი (სინონიმები: ნუნაის სინდრომი, ულრიხის მცირე სინდრომი, ულრიხ-ტერნერის ფსევდოსინდრომი) წარმოადგენს მემკვიდრეობითი ანომალიების კომპლექსს გადაცემის აუტოსომურ-დომინანტური ტიპით. დამახასიათებელია: ფილტვის არტერიის სარქვლის სტენოზი, მცირე სიმაღლე, ჰიპერტელორიზმი, მუცლის სწორი კუნთების დიასტაზი, ჩონხის დეფორმაცია, გონებრივი ჩამორჩენა, ანდროტროპიზმი.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ლოფრენის
სინდრომი
ლოფრენის სინდრომისთვის დამახასიათებელია ჰილუსის ლიმფური კვანძების ორმხრივი გადიდება, კანის დაზიანება კვანძოვანი ერითემის ტიპით და ცხელება. ეტიოლოგია დაუდგენელია. სადღეისოდ ეს სინდრომი მიჩნეულია მწვავე სარკოიდოზის ერთ-ერთ კლინიკური ვარიანტად.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ლუბარშ-პიკის
სინდრომი
ლუბარშ-პიკის სინდრომი წარმოადგენს მიელომური დაავადების (იხ. რუსციტკი-კალერის დაავადება) გართულებას და გამოიხატება სისტემური პარაამილოიდოზის, მაკროგლოსიის, მრავლობითი ეკქიმოზისა და ქსანთომის, პროტეინურიის, ჰიპერქოლესტერინემიის, ანურიის შერწყმით.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ლუი-ბარის
სინდრომი
ლუი-ბარის სინდრომისთვის დამახასიათებელია ატაქსია, ტელეანგიექტაზია, თიმუსის ჰიპოპლაზია და ამასთან დაკავშირებული უჯრედული იმუნიტეტის დეფექტი. აღინიშნება ქრომოსომის არასტაბილურობა. თან ახლავს იმუნოგლობულინების სრული დეფიციტი. ორგანიზმს აქვს მიდრეკილება მძიმე ინფექციური გართულებებისადმი. ამ სინდრომის მქონე ბავშვებს ხშირად ემართებათ სხვადასხვა ლოკალიზაციის ავთვისებიანი სიმსივნეები, ლიმფოსარკომა, შედარებით იშვიათად - მწვავე ლეიკოზი, რომელიც განვითარებულია ლიმფოპოეზის წინამორბედი უჯრედისგან.
მკურნალობის ეფექტური საშუალება არ არსებობს. პროგნოზი ცუდია.

ლუმბალგიურ-ჰემატურიული
სინდრომი
ლუმბალგიურ-ჰემატურიული სინდრომის პათოგენეზში მნიშვნელობა ენიჭება თირკმლის  ლოკალურ ჰემოსტაზს, რომლის დროსაც ხდება თრომბოციტების აქტივაცია და ფიბრინული დეპოზიტების წარმოშობა. კლინიკურ სურათში წამყვანია ლუმბალური და ჰემორაგიული მოვლენები, თირკმლის დაზიანების სხვა ნიშნები არ შეიმჩნევა.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ლურჯი სკლერების
სინდრომი
ლურჯი სკლერების სინდრომი  (სინონიმები: ჰუვეს სინდრომი, ვან დერ ჰუვეს სინდრომი, ადაირ-დაიტონის სინდრომი, ედოვსის დაავადება) მემკვიდრეობითი პათოლოგიაა გადაცემის აუტოსომურ-დომინანტური ტიპით. მისთვის დამახასიათებელია ძვლების მტვრევადობა (რაც ჩონჩხის დეფორმაციას იწვევს), სმენის დაქვეითება (პროგრესირებადი ოსტეოსკლეროზის გამო) და სკლერების მორუხო-მოცისფრო შეფერილობა. ეს გამოწვეულია გათხელებითა და მათი გამჭვირვალობის მომატებით.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ლუსი-დრისკოლის
სინდრომი
ლუსი-დრისკოლის სინდრომი არაჰემოლიზური ოჯახური სიყვითლეა. მიმდინარეობს მძიმედ. პათოლოგიის არსია გლუკოურონილტრანსფერაზის აქტივობა. ჯანმრთელ ცხოველთა ღვიძლის უჯრედებში ვლინდება დაავადებული ბავშვის სისხლის შრატის გადასხმას.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

ლუჩიანის
სინდრომი
ლუჩიანის სინდრომი წარმოადგენს ნათხემისებურ ატაქსიას, ნათხემის სხვადასხვა გენეზის დაზიანების სიმპტომოკომპლექსს. მისთვის დამახასიათებელია სიმპტომთა ტრიადა: ასთენია, ატონია, ასტაზია. გარდა ამისა, ჩვეულებრივ, ატაქსია, ადიადოქოკინეზი, ჰიპერმეტრია, ბრადილალია, სახსართა გადაჭიმვა, ინტენციური რხევა, ქორეოფორმული ჰიპერკინეზიები.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მადელუნგის დაავადება
I ანუ სინდრომი
მადელუნგის დაავადება I ანუ სინდრომი გამოიხატება კანქვეშა ცხიმოვანი ქსოვილის დიფუზური მატებით, უპირატესად - კისრის არეში. აღწერილია სხვადასხვა სახელწოდებით: ცხიმოვანი კისერი, კამეჩის კუზი, ცალუწი, კისრისირგვლივი ლიპომა, კისრის კეთილთვისებიანი სიმეტრიული ლიპომატოზი, ლონგუა-ბენსოდის ადენომატოზი, ბუსკეს დაავადება. მიმდინარეობა პროგრესულია, მკურნალობა - ქირურგიული.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მაიერ-უელსის
სინდრომი
მაიერ-უელსის სინდრომი წარმოადფენს მემკვიდრეობითი სიმპტომების კომპლექსს გადაცემის აუტოსომურ-რეცესიული ტიპით. იწყება ახალაგზრდა ასაკში შემცივნების რეციდივებით. აღინიშნება ხანმოკლე ურტიკარია, საერთო სისუსტე, სმენის დაქვეითება სრულ სიყრუემდე, ნევროლიზური სინდრომი, სათესლე ჯირკვლის ატროფია, სქესობრივი მოთხოვნილების დაკარგვა, გლაუკომა, ჰიპერგლობულინემია, ჰიპერქოლესტერინემია, ედსის აჩქარება, პროტეინურია, ჰიპერამინოაციდურია, აზოტემია.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მაკგინ-უაიტის
სინდრომი
მაკგინ-უაიტის სინდრომი წარმოადგენს ელექტროკარდიოგრაფიულ სიმპტომოკომპლექსს, რომელიც თავს იჩენს ფილტვების არტერიის ემბოლიის დროს. ელექტროკარდიოგრამაზე აღინიშნება: ღრმა  S და Q3, ღრმა და უარყოფითი V3 კბილი.

მაკგიოკა-რიდის
სინდრომი
მაკგიოკა-რიდის სინდრომი წარმოადგენს კანის მემკვიდრეობით სიმპტომოკომპლექსს გადაცემის აუტოსომურ-დომინანტური ტიპით. მისთვის დამახასიათებელია საფეთქლის ორივე მხარეს დანაოჭებული კანის უბნები, რაც მეანის სატაცის ნაკვალევს მოგვაგონებს, ჰისტოლოგიურად - მეზოდერმული დისპლაზია კანქვეშა ცხიმის თითქმის სრული გაქრობით. ჩონჩხის კუნთები მჭიდროდაა მიხორცებული ეპიდერმისთან.

მაკ დუფიეს
სინდრომი
მაკ დუფიეს სინდრომი (მანეკროზებელი ვენულიტი, მანეკროზებელი ვენოანგინიტი) გამოიხატება გამონაყარით, კანისა და ლორწოვანი გარსების შეშუპებით, სპეციფიკური კომპლემენტის აქტივაციით ცხვირისა და ლოყების ლორწოვანზე, ტუჩებზე, პირის ღრუში, ქვედა კიდურებზე ლოკალიზებული პაპულებით, სახეზე გამონაყარით. გარდა ამ სიმპტომებისა, მოსალოდნელია ართრალგია, თირკმელების ზომიერი უკმარისობა, კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის დარღვევები, ადენოპათია, ცვლილებები თვალების მხრივ (კერატიტი, კონიუნქტივიტი, ეპისკლერიტი). სინდრომი განეკუთვნება ჰიპერიმუნურ პროცესებს. პათოლოგოჰისტოლოგიურად აღინიშნება ვენულოკაპილარული ზონის არჩევითი დაზიანება. ავადდებიან უმეტესად ქალები. რისკფაქტორებია ქრონიკული ობსტრუქციული ბრონქოპნევმონია და თამბაქოს წევა.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მაკ კარის
სინდრომი
მაკ კარის სინდრომი წარმოადგენს იდიოპათიურ ოჯახურ ჰიპოგლიკემიას. მისი ნიშნებია სისუსტე, ოფლიანობა, ტრემორი, კრუნჩხვა, კომა. ხშირია ჰიპოგლიკემია უზმოზე. ექვსი-ათი წლის ასაკშიაღინიშნება სპონტანური რემისია.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მაკ კენზის
სინდრომი
მაკ კენზის სინდრომი (ცერებრულ-ოკულო-რენული სინდრომი, ცერებრულ-ოკულო-რენული დისტროფია) წარმოადგენს  ტვინის, თვალებისა და თირკმელების მეკვიდრეობითი ანომალიების შერწყმას გადაცემის აუტოსომურ-რეცესიული ტიპით. თავს იჩენს ადრეულ ბავშვობაში. ახასიათებს: ანორექსია, განვითარების შეჩერება, მორეციდივე ღებინება, დისპეფსია, კუნთების ჰიპოტონია, რქოვანას ორმხრივი შემღვრევა, ფოტოფობია, ნისტაგმი, კრუნჩხვები, კრიპტორქიზმი, მეტაბოლური ალკალოზი,  ჰიპონატრიემია,  ჰიპერკალიემია, აზოტემია,  აციდურია, ჰიპოსთენიურია. პროგნოზი მძიმეა. სიკვდილის მიზეზია თირკმელების უკმარისობა.

მაკ-კიტრიკ-უილოკის
სინდრომი
მაკ-კიტრიკ-უილოკის სინდრომი წარმოადგენს  ელექტროლიტური დარღვევების სიმპტომოკომპლექსს, რომელიც ნაწლავის ადენომით დაავადებულებში იჩენს თავს. ეს სინდრომი, ჩვეულებრივ, მოხუცებულობის ასაკში ვლინდება. ახასიათებს: პროფუზული ქრონიკული ლორწოვანი ფაღარათი (განავალში სისხლი არ აღინიშნება), ტენეზმი, დეჰიდრატაცია, ჰიპოქლორემია, ჰიპოკალიემია, იშვიათად გასინჯვისას (პალპაცია, რექტალური გასინჯვა, რექტოსკოპია) სიგმაში ან სწორ ნაწლავში აღმოაჩენენ ადენომას.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მაკ ლენენის
სინდრომი
მაკ ლენენის სინდრომი (სინონიმი: თაისინის სინდრომი) წარმოადგენს ანალური ხვრელის მიდამოში რეფლექსური შეტევის მსგავს ტკივილს. მისთვის დამახასიათებელია ხანმოკლე ტკივილი ანალური სფინქტერის მიდამოში, რომელიც შეიძლება გავრცელდეს ღრმად. ხშირია ზეწოლის შეგრძნება გულის არეში, სიფითრე, ოფლიანობა, შეკრულობა, ბუასილი, პროსტატიტი, პროქტოსიგმოიდიტი.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მაკლეოდის
სინდრომი
მაკლეოდის სინდრომი, იგივე მაკლეოდის სიმპტომი, წარმოადგენს ბრონქიოლების ცალმხრივი დახშობის კლინიკურ-რენტგენოლოგიურ სურათს. იმავდროულად აღინიშნება ფილტვის სისხლძარღვთა ცალმხრივი პათოლოგია. თვალსაჩინო მიზეზების გარეშე იწყება პროგრესირებადი ქოშინი, ცალ ფილტვზე ისმის შესუსტებული სუნთქვა, კრეპიტაცია.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მაკქუარის
სინდრომი
მაკქუარის სინდრომი წარმოადგენს ოჯახურ იდიოპათიურ ჰიპოგლიკემიას - სპონტანურ იდიოპათიურ მემკვიდრეობით პათოლოგიას გადაცემის აუტოსომურ-რეცესიული ტიპით. გამოწვეულია ინსულინის შენელებული დაშლით ინსულინის ენზიმური ბლოკის გამო. დამახასიათებელია უზმოზე განვითარებული საერთო სისუსტე, ოფლიანობა, ჰიპერფაგია, ტრემორი, კრუნჩხვები, მოსალოდნელია კომაც. მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მალასიმილაციის
სინდრომი
მალასიმილაციის სინდრომი წარმოადგენს ნაწლავთა ფუნქციის მოშლას, რომელსაც იწვევს მალდიგესტიისა და მალაბსორბციის სინდრომები. ასეთი ავადმყოფები ცუდად იტანენ რძეს და რძის ნაწარმს.

მალაბსორბციის
სინდრომი
მალაბსორბციის სინდრომი (სინონიმი: დარღვეული შეწოვის სინდრომი) წარმოადგენს კლინიკურ სიმპტომთა კომპლექსს, რომელიც ვითარდება წვრილ ნაწლავში აბსორბციის დარღვევის შედეგად. ვლინდება ნივთიერებათა (ცილოვანი, ცხიმოვანი, მინერალური, წყალმარილოვანი, ვიტამინების) ცვლის მოშლით. აღინიშნება მუდმივი სტეატორეა და კრეატორეა. სიმპტომებიდან აღსანიშნავია: ძლიერი სისუსტე, კვების დაქვეითება კახექსიამდე, ოსტეოპოროზი, მძიმე შემთხვევებში - ოსტეომალაცია, კანისა და ფრჩხილების ტროფიკული ცვლილებები, სხეულის შეშუპება, შესაძლოა პოლიგლანდულარული უკმარისობა, მარაზმი. ღვიძლის ალიმენტური ციროზი. სისხლში - ანემია, ჰიპოპროტეინემია, შეიძლება იყოს პირველადი - გენეტიკური ენზიმოპათიის შედეგი. მეორეული - დაკავშირებული თირეოტოქსიკოზთან, ჰიპოპიტუიტარიზმთან, გულის უკმარისობასთან, უმთავრესად კი კუჭ-ნაწლავის სხვადასხვა დაავადებასთან და დიგესტიკურ ტრაქტზე ოპერაციული ჩარევის შემდგომ ცვლილებებთან.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მალორი-ვეისის
სინდრომი
მალორი-ვეისის სინდრომი კუჭ-ნაწლავიდან სისხლდენაა, რომლის  წყაროა ნახეთქი (საყლაპავის ან კუჭის დასაწყისი ნაწილის ლორწოვანი გარსის გაგლეჯა). სინდრომს აქვს ტიპური კლინიკური სურათი: ალკოჰოლის ან დიდი რაოდენობის საკვების მიღების შემდეგ იწყება მასიური ღებინება ჯერ კუჭის შიგთავსით, მერე კი შეუცვლელი სისხლით. სისხლდენა იშვიათად არის ინტენსიური. დიაგნოზი ზუსტდება ენდოსკოპიური გამოკვლევით, რომლის დროს, როგორც წესი, სისხლდენის შეჩერება ხერხდება.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მანიაკურ-პარაფრენიული
სინდრომი
მანიაკურ-პარაფრენიული სინდრომი წარმოადგენს მანიაკური სინდრომის შერწყმას გრანდიოზულ, ფანტასტიკური შინაარსის მქონე ბოდვით იდეებთან (განდიდების, ეპოქალური აღმოჩენისა და სხვ.); ვითარდება, მაგალითად, ქალა-ტვინის ტრავმების, პროგრესული დამბლის, ზოგიერთი ნივთიერებით ინტოქსიკაციის დროს.

მანიაკური
სინდრომი
მანიაკური სინდრომისთვის დამახასიათებელია ამაღლებული განწყობის შერწყმა კარგ თვითშეგრძნებასთან, ავადმყოფობის შეცნობის უუნარობასთან, მომეტებულ ფსიქიკურ აქტივობასთან. ავადმყოფი დაუფიქრებლად იქცევა, გაზვიადებულად აფასებს საკუთარ შესაძლებლობებს, შეინიშნება ასოციაციური პროცესების დაჩქარება, გაფანტულობა. ვითარდება მანიაკურ-დეპრესიული ფსიქოზისა და ზოგიერთი სხვა ფსიქიკური დაავადების დროს.

მანის
სინდრომი
მანის სინდრომისთვის დამახასიათებელია თვალის კაკლის მოძრაობის ცალმხრივი შეზღუდვა ატაქსიის მხარეს, ასევე - თავისქალასშიდა წნევის მომატება და სისხლძარღვოვანი დარღვევები. ვითარდება თავის ტვინის კონტუზიის ან კომოციოს შემდეგ.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარანიონის სინდრომი I
მარანიონის სინდრომი I წარმოადგენს ძვალენდოკრინულ ტრიადას ქალებში; მოიცავს სკოლიოზს, ბრტყელტერფიანობას, ოვარიულ (საკვერცხის) ჰიპოფუნქციას.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარანიონის სინდრომი II
მარანიონის სინდრომი II წარმოადგენს ენდოკრინული სიმპტომების კომპლექსს მამაკაცებში. გამოიხატება სათესლე ჯირკვლების ჰიპერტროფიით, გინეკომასტიით, ზომიერი სიმსუქნით.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარდენ-უოკერის
სინდრომი
მარდენ-უოკერის სინდრომი წარმოადგენს მემკვიდრეობითი ანომალიების კომპლექსს გადაცემის აუტოსომურ-რეცესიული ტიპით. მისთვის დამახასიათებელია: ბლეფარომორფიზმი, მიკროგნატია, სახის გაყინული გამომეტყველება, კიფოსკოლიოზი, კიდურთა სხვადასხვაგვარი კონტრაქტურა, ქათმის გულმკერდი, არაქნოდაქტილია, თირკმელების პოლიკისტოზი (მიკროცისტები).
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარი-ბამბერგერის
სინდრომი
მარი-ბამბერგერის სინდრომი (სინონიმები: მარის დაავადება, ფილტვისმიერი ოსტეოდისტროფია, ოსტეოპათია ჰიპერტროფიული ფილტვისმიერი) წარმოადგენს გრძელი ლულისებრი ძვლების გასქელებისა და სკლეროზის შერწყმას ფრჩხილების ფალანგების გასქელებასთან დოლის ჩხირების სახით; აღინიშნება შინაგანი ორგანოების ზოგიერთი ქრონიკული დაავადებების დროს (კიბო, ჩირქოვანი პროცესები ფილტვებში, ღვიძლის ციროზი, გულის უკმარისობა და სხვ.).
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარილების დაკარგვის
სინდრომი
მარილების დაკარგვის სინდრომი (მარილებისაგან გამოფიტვის სინდრომი) წარმოადგენს არტერიული ჰიპოტონიის შერწყმას ადინამიასთან, ექსიკოზთან, კუნთების ფიბრილურ შეკუმშვასთან, გულის მუშაობის დარღვევასა  და ფსიქიკის  მოშლასთან. გამოწვეულია ორგანიზმის მარილებით (უპირატესად - ნატრიუმისა და კალიუმის მარილებით) გაღარიბებით. ვითარდება ხანგრძლივი ღებინების, პოლიურიის დროს.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარინ-ამტას
სინდრომი
მარინ-ამტას სინდრომი გამოიხატება თვალების უნებლიე დახუჭვით პირის გაღებისა და ღეჭვის დროს. შეინიშნება სახის ნერვის ნევრიტის შემდეგ, აღდგენით პერიოდში.

მარინესკუს
სინდრომი
მარინესკუს სინდრომი ანუ დაავადება  ამიოტროფიის ნაირსახეობაა. ატროფია ვრცელდება სხეულის თითქმის ყველა კუნთზე, გარდა კისრისა და სახისა. დასაწყისში დამახასიათებელია ტკივილი, რომელსაც თან სდევს მგრძნობელობის მნიშვნელოვანი მოშლა და ცვლილებები ძვლებში.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარინესკუ-დრაგანესკუ-ვასილიუს
სინდრომი
მარინესკუ-დრაგანესკუ-ვასილიუს სინდრომი (სინონიმები: მარინესკუ-შეგრენ-ვარლანდის სინდრომი, მარინესკუ-შეგრენის სინდრომი) მემკვიდრეობითი დაავადებაა გადაცემის აუტოსომურ-რეცესიული ტიპით. ახასიათებს ნათხემისმიერი ატაქსია, ოლიგოფრენია და კატარაქტა.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარინიონის
სინდრომი
მარინიონის სინდრომი წარმოადგენს ენდოკრინული ანომალიების კომპლექსს ქალებში. მისთვის დამახასიათებელია: სიმსუქნე, ცხელება, თირეოტოქსიკოზი, ეგზოფთალმი, დაღლილობა, მოუსვენრობა, თავის ტკივილი, ლეიკოციტოზი, მაღალი ედსი.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარკეზანის
სინდრომი
მარკეზანის სინდრომი წარმოადგენს მარფანის გაუკუღმართებულ სინდრომს. იგი თანდაყოლილი პათოლოგიაა. მისთვის დამახასიათებელია ჯუჯობა, თვალის სიმპტომები, ბრადიდაქტილია. გვხვდება უპირატესად გოგონებში და არცთუ იშვიათად შეუღლებულია განვითარების სხვა მანკებთან, კერძოდ, გულის მანკებთან.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარკიაფავას
სინდრომი
მარკიაფავას სინდრომი (ღამის პაროქსიზმული ჰემოგლობინურია; სინონიმები: სტრუბინგ-მარკიაფავას სინდრომი, მარკიაფავა-მიკელის ანემია, მარკიაფავა-ნაზარის სინდრომი, ჰარლეის დაავადება) შეძენილი ჰემოლიზური ანემიის ნაირსახეობაა. მიმდინარეობს მსუბუქი სიყვითლით, ანემიით, ელენთისა და ღვიძლის გადიდებით, ჰემოსიდენურიით, შეტევისას - ჰემოგლობინურიით, თრომბოციტოპენიით, რეტიკულოციტოზით. ერითროციტების ოსმოსური რეზისტენტობა ნორმალურია. კრიზის დროს შეინიშნება გულის ფრიალი, კუნთების ტკივილი, საერთო სისუსტე, ეტიოლოგია უცნობია, პროგნოზი - მძიმე.

მაროტეუქს-ლემის
სინდრომი
მაროტეუქს-ლემის სინდრომი (სინონიმი: ჰერლერ-პფაუნდელის სინდრომი) წარმოადგენს მემკვიდრეობით პათოლოგიას გადაცემის აუტოსომურ-რეცესიული ტიპით. მისთვის დამახასიათებელია პათოლოგიურ პროცესში ნერვული სისტემის ჩართვა, რქოვანას შემღვრევა. გონებრივი ჩამორჩენილობა არ აღინიშნება. შარდში მომატებულია ქონდროიტინსულფატის რაოდენობა. მკურნალობის ეფექტური საშუალება არ არსებობს. პროგნოზი არაკეთილსაიმედოა.

მარტინი-ბალესტრის
სინდრომი
მარტინი-ბალესტრის სინდრომი (სინონიმი: ბერკის სინდრომი) წარმოადგენს ფილტვების იდიოპათიურ ატროფიას, ბულოზური ემფიზემის ერთ-ერთ ფორმას. რენტგენოლოგიურად აღინიშნება ფილტვების ნორმალური სურათის თანდათანობით გაქრობა.

მარტინ-ბოსვილის
სინდრომი
მარტინ-ბოსვილის სინდრომი (სინონიმი: ბოსვილის სინდრომი) წარმოადგენს მწვავე სისხლჩაქცევას რბილ სასაში. ავადმყოფს უეცრად ეუფლება ყელში უცხო სხეულის გაჩხერის შეგრძნება, გულისრევა, მოხრჩობის შეგრძნება, ირღვევა ყლაპვა, ჭირს მეტყველება. წოლისას სიმპტომები ძლიერდება. ობიექტურად ვლინდება რბილი სასის მრავლობითი ჰემატომა. გვხვდება მხოლოდ ზრდასრულებში. სინდრომი პოლიეტიოლოგიური ხასიათისაა. სისხლის კოაგულაციური თვისებები არ იცვლება.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარტინ-დე მანის
სინდრომი
მარტინ-დე მანის სინდრომი წარმოადგენს ხორხისა და ბრონქების კატარულ ანთებას, რომელსაც თან ახლავს ქრონიკული სურდო, ფილტვების მწვერვალზე პერკუტორული ხმის მოყრუება და კრეპიტაცია. რენტგენოლოგიურად ვლინდება ფილტვების გამჭვირვალობის ჰომოგენური დაქვეითება.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარტლენდის
სინდრომი
მარტლენდის სინდრომი, იგივე მოკრივეთა სინდრომი, წარმოადგენს პოსტტრავმულ ენცეფალოპათიას პროფესიონალ მოკრივეებში. მისთვის დამახასიათებელია: მზარდი ემოციური არამდგრადობა, აზროვნებისა და მეტყველების შენელება, მეხსიერების დაქვეითება; ტვინის განმეორებითი არცთუ ძლიერი კონტუზიების შედეგად ყალიბდება მრავლობითი სკლეროზის კლინიკური სურათი, ელექტროენცეფალოგრამა თავის ტვინის ქერქის ატროფიულ პროცესზე მიუთითებს.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარტორელის სინდრომი I
მაღალი და მყარი არტერიული ჰიპერტენზიის მქონე ხნიერ ქალებს წვივების მიდამოში აქვთ სიმეტრიულად განლაგებული წყლულები. პულსი ქვედა კიდურთა არტერიაზე კარგი ავსებისაა.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარტორელის სინდრომი II
მარტორელის სინდრომი II გამოიხატება სპონტანურად გაჩენილი მტკივნეული კუნთებშიდა სისხლჩაქცევებით. მისთვის დამახასიათებელია: ფეხების მოულოდნელი ტკივილი, წვივებზე - ეკქიმოზები, კუნთებშიდა ვენური სისტემის თრომბოზის ნიშნები - შეშუპება, ციანოზი, ტკივილი, არტერიის სპაზმის ნიშნები, კანის ტემპერატურის დაქვეითება, დიდი წვივის უკანა და სხვა არტერიების პულსაციის შესუსტება, ოსცილომეტრიული ინდექსის შემცირება, ტკივილის გაძლიერება წვივებში სიარულის დროს, განსაკუთრებით - კიბეზე ასვლისას.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარტორელ-ფაბრეს
სინდრომი
მარტორელ-ფაბრეს სინდრომი, იგივე პულსის დაკარგვის სინდრომი (სინონიმები: ტაკაიასუს სინდრომი, ტაკაიასუს აორტიტი, მაობლიტირებელი ბრაქიოცეფალური არტერიიტი, აორტის რკალის სინდრომი, ონიშის დაავადება), ხასიათდება აორტისა და მსხვილი სისხლძარღვების კედლის ანთებითა და დისტროფიული ცვლილებებით, სტენოზირებით, შიდა არტერიული თრომბების ჩამოყალიბებით, ორგანოთა იშემიით. ზედა კიდურებზე პულსი არ ისინჯება, ქვედაზე კი კარგადაა გამოხატული. ეტიოლოგიურ ფაქტორად მიიჩნევენ ათაშანგს, არტერიოსკლეროზს, რევმატიზმს. არ გამორიცხავენ დაავადების კოლაგენოზურ ხასიათს. პროგნოზი მძიმეა.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარფანის
გაუკუღმართებული
სინდრომი
მარფანის გაუკუღმართებული სინდრომი (სინონიმები: ვეილ-მარკენაზის სინდრომი, მარკენაზის სინდრომი) წარმოადგენს მემკვიდრეობით დაავადებას გადაცემის აუტოსომურ-რეცესიული ტიპით. მისთვის დამახასიათებელია დაბალი ტანი, განუვითარებელი კიდურები, ბრაქიდაქტილია, თვალის ცვლილებები (სფეროფაკია, მიკროფაკია, გლაუკომა, აკომოდაციის დარღვევა).
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარშალის
სინდრომი
მარშალის სინდრომი წარმოადგენს მემკვიდრეობითი ანომალიების კომპლექსს გადაცემის აუტოსომურ-დომინანტური ტიპით. მისთვის დამახასიათებელია: სახის დისპლაზია (ეგრეთ წოდებული ბულდოგის სახე); კბილების ანომალია - ადენტია, ჰიდოტონია, კბილების გაორება, მიკროდენტია; ფსევდოპროგერია; თვალების ანომალიები - სიელმე, კატარაქტა, გლაუკომა, თვალის ფსკერზე პიგმენტური დისტროფია: სმენის ცალმხრივი ან ორმხრივი თანდაყოლილი დაქევითება, რომელიც სიყრუეში გადადის; საერთო ჰიპოჰიდროზი. თმოვანი საფარი ნორმალურია.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარშალ-უაიტის
სინდრომი
მარშალ-უაიტის სინდრომი ანუ ქრონიკული ვაზოკონსტრიქციული ლაქა (სინონიმი: ბირის ლაქა) ვაზოპათიის ერთ-ერთი ფორმაა, არცთუ იშვიათად - სისტემური ვასკულიტის ადრეული გამოვლინება. ხელის მტევნებზე ჩნდება ანგიოსპასტიკური იშემიური ლაქები, კანი ამ ადგილებზე უფრო ფერმკრთალი და ცივია, ვიდრე სხვა უბნებში. ახასიათებს პერიოდული უძილობა, მუდმივი ტაქიკარდია.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარშან-ვათერჰაუზ-
ფრიდერიქსენის
სინდრომი
მარშან-ვათერჰაუზ-ფრიდერიქსენის სინდრომი (სინონიმები: ფრიდერიქსენ-ვათერჰაუზ-ბამატერის სინდრომი, ვათერჰაუზ-ფრიდერიქსენის სინდრომი) წარმოადგენს თირკმელზედა ჯირკვლების მწვავე უკმარისობას, რომელსაც იწვევს ამ ორგანოში განვითარებული აპოპლექსიები უმწვავესი სეფსისის დროს, სისხლძარღვშიდა დისემინირებული კოაგულოპათიები თრომბოზებითურთ. მისთვის დამახასიათებელია  სწრაფი, უეცარი დასაწყისი, თავის ძლიერი ტკივილი, გულისრევა, ღებინება, ფაღარათი, ცხელება, სისხლჩაქცევები კანში და კანქვეშ, კოლაფსი, კრუნჩხვები. ლეტალური შედეგი რამდენიმე საათში დგება. უმთავრესად აღინიშნება 15 წლამდე ასაკის მოზარდებში.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მარშენაზის
სინდრომი
მარშენაზის სინდრომი (სინონიმი: ვეილ-მარშეზანის სინდრომი) წარმოადგენს მემკვიდრეობით პათოლოგიას გადაცემის აუტოსომურ-რეცესიული ტიპით. მისთვის  დამახასიათებელია ტანდაბლობა, კიდურების განუვითარებლობა, ბრაქიდაქტილია, თვალის ცვლილებები (სფეროფაკია, მიკროფაკია, გლაუკომა, აკომოდაციის დარღვევა).

მარცხენა წინაგულის
მწვავე ფუნქციური
უკმარისობის
სინდრომი
მარცხენა წინაგულის მწვავე ფუნქციური უკმარისობის სინდრომი ვითარდება მიტრალური სტენოზის დროს, როდესაც მანკი კომპენსირებულია მარცხენა წინაგულის გაძლიერებული მუშაობით, ხოლო მარჯვენა პარკუჭის შეკუმშვითი ფუნქცია შენარჩუნებულია. ფიზიკურ გადაძაბვას შესაძლოა მოჰყვეს ფილტვის სისხლძარღვებში სისხლის შეგუბება, გულის ასთმის განვითარება და ფილტვების მწვავე შეშუპება. ზოგჯერ ასეთი შეტევები ვითარდება ერთბაშად და ხშირად და ასევე ერთბაშად წყდება.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მასუდა-კიტახარას
სინდრომი
მასუდა-კიტახარას სინდრომი (სინონიმი: კიტახარას სინდრომი) გამოიხატება პრერეტინული შეშუპებით, ბადურას იდიოპათიური ბრტყელი ატკეცით, ცენტრალური ექსუდაციური რეტინიტით, ანგიოსპაზმური ცენტრალური რეტინოპათიით, ანგიონევროზული ცენტრალური ქორიორეტინოპათიით, ცენტრალური სეროზული ქორიორეტინიტით - თვალის ტოქსიკურ-ინფექციური ბუნების დაავადებით. ახასიათებს ქორიოპათიური ფირფიტის სისხლძარღვოვანი გარსის სისხლძარღვთა სპაზმი, რაც ვლინდება მხედველობის უცაბედი გაუარესებით, ცენტრალური სკოტომის განვითარებით. ოფთალმოსკოპიურად ნიშნეულია ბადურას შემღვრევა და შეშუპება ყვითელი ლაქის მიდამოში.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მასჰოფის
სინდრომი
მასჰოფის სინდრომი წარმოადგენს  ლიმფადენიტს, რომელიც გამოწვეულია ფსევდოტუბერკულოზური პასტეურელათი. მისთვის დამახასიათებელია: ცხელება, მუცლის ტკივილი, მეზენტერიული ლიმფური კვანძების გადიდება, მოგვიანებით - ბადექონის ერთეული ან მრავლობითი აბსცესი, სისხლში ლეიკოციტოზი, რეტიკულოზი.

მატიოლი-ფოჯის
სინდრომი
მატიოლი-ფოჯის სინდრომი წარმოადგენს ლიპო-ფიბრო-კალკარეულ  მიოპათიას, იდიოპათიური მიოპათიის ნაირსახეობას. დამახასიათებელია კუნთების პროგრესული სისუსტე. კუნთებში ისინჯება მკვრივი უმტკივნეულო წარმონაქმნები. ჰისტოლოგიურად ნიშანდობლივია შემაერთებელი და ცხიმოვანი ქსოვილების სიმსივნეები კალციუმის მარილების ჩალაგებით.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მაუნტის
სინდრომი
მაუნტის სინდრომი (პაროქსიზმული მემკვიდრეობითი ქორეოათეტოზი) წარმოადგენს მემკვიდრეობითი ნევროლოგიური სიმპტომების კომპლექსს აუტოსომურ-დომინანტური ტიპის გადაცემით. დამახასიათებელია ქორეოათეტოზურ მოძრაობათა შეტევები ტორსული სპაზმით. შეტევის დროს ავადმყოფი გონს არ კარგავს. შეტევას პროვოცირებას უწევს ალკოჰოლი, ყავა, შიმშილი, თამბაქო, დაღლა.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მაუნტ-რებეკის
სინდრომი
მაუნტ-რებეკის სინდრომი წარმოადგენს კუნთების მემკვიდრეობით დისტონიას აუტოსომურ-დომინანტური ტიპის გადაცემით. ავადმყოფი გონის დაუკარგავად ერთბაშად იღებს ცალმხრივი დისტონიისთვის დამახასიათებელ პოზას. კრუნჩხვა და ჰიპერკინეზია არ ვითარდება. ცალკეული შემთხვევები აღირიცხება გაფანტული სკლეროზისა და ჰეპატოლენტიკალური დეგენერაციის დროს.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

მაუჯერის
სინდრომი
მაუჯერის სინდრომი წარმოადგენს ბრონქული ასთმის შეტევების, ტრაქეისა და ხორხის შეშუპების, ხველისა და ღრმა ჩასუნთქვისას, მიდრიაზისა და ანიზოკორის შერწყმას. ეტიოლოგია გაურკვეველია. ზოგი ავტორი უკავშირებს შუასაყრის სილიკოზს.
მკურნალობა პათოგენეზური და სიმპტომურია.

აფექტური
სინდრომები

აფექტური სინდრომები ხასიათის (ემოციის, გუნება-განწყობის) დარღვევებით მიმდინარე ფსიქიკურ დარღვევათა სიმპტოკომპლექსებია. იყოფა ორ ძირითად ჯგუფად. პირველი უპირატესად ამაღლებული (მანიაკური) გუნება-განწყობით მიმდინარეობს, მეორე - უპირატესად დაქვეითებულით (დეპრესიულით). დეპრესიული სინდრომი მანიაკურზე გაცილებით ხშირად გვხვდება. საყურადღებოა, რომ სუიციდის შემთხვევათა 50% დეპრესიული სინდრომის ფონზე ხდება.
აფექტური სინდრომები ყველა ფსიქიკურ პათოლოგიას ახასიათებს, მაგრამ ზოგ შემთხვევაში დაავადების ერთადერთი გამოვლინებაა (ცირკულარული ფსიქოზი, შიზოფრენია), ზოგჯერ კი სხვა სიმპტომებს ახლავს თან (პროგრესირებადი დამბლა, სიფილისი, ტვინის სიმსივნე და სხვა).
აფექტური სინდრომების კლინიკურ სურათში წამყვანი ადგილი უკავია ემოციური სფეროს დარღვევებს – ხასიათის ცვლილებებიდან დაწყებული, მის გამოხატულ დარღვევებამდე (აფექტები). აფექტები ორგვარია - სთენიური, რომლებიც უპირატესად აღგზნებით მიმდინარეობს (სიხარული, აღტაცება) და ასთენიური, სადაც ჭარბობს დამუხრუჭება (შიში, ნაღველი, სევდა, სასოწარკვეთილება).
აფექტურ სინდრომებს მიეკუთვნება დისფორია, ეიფორია, დეპრესია და მანია.
დისფორია ხასიათის დარღვევაა, რომელსაც ახასიათებს დაძაბულობა, სიბრაზე-სევდის აფექტები და გამოხატული გაღიზიანებადობა, რომელიც შეიძლება მრისხანებასა და აგრესიაშიც კი გადაიზარდოს.
დისფორია ყველაზე ხშირად ეპილეფსიას ახლავს თან. ამ დროს იგი მოულოდნელად, ყოველგვარი საბაბის გარეშე ვლინდება, გრძელდება რამდენიმე დღე და ასევე მოულოდნელად სრულდება. დისფორია შეიმჩნევა ცენტრალური ნერვული სისტემის ორგანული დაავადებების დროსაც. ზოგჯერ იგი ალკოჰოლიზმს ერწყმის.
ეიფორიას ახასიათებს ამაღლებული გუნება-განწყობილება, უდარდელი კმაყოფილება, პასიური სიხარული, უშფოთველი განცხრომა. ეიფორია გვხვდება პროგრესული დამბლისა და ტვინის ტრავმის კლინიკურ სურათში.
დეპრესიას ახასიათებს დაქვეითებული, სევდიანი გუნება-განწყობა (დისთიმია), ასოციაციური პროცესების, მეტყველებისა და მოძრაობის შეფერხება. იგი სხვადასხვა ხარისხით შეიძლება გამოვლინდეს, გუნება-განწყობის მსუბუქი დაქვეითებიდან (ჰიპოთიმია) უდიდეს სევდამდე. დეპრესიულ ავადმყოფებს დაქვეითებული აქვთ აღქმის ინტენსივობა - გარესამყაროს ნაცრისფრად და ერთგვაროვნად აღიქვამენ, განვლილ წლებს უარყოფითად აფასებენ, აწმყოს შავბნელ ფერებში ხედავენ, მომავალს უიმედოდ უყურებენ. მათი აღქმის არეალი ვიწროა, მთელი ყურადღება საკუთარი დარდისკენ, საკუთარი მდგომარეობის სიმძიმისკენ აქვთ მიპყრობილი. მათი ასოციაციური პროცესები შეფერხებულია, გონების მცირე დაძაბვაც კი უჭირთ, უჩივიან მეხსიერების დაქვეითებას. დაქვეითებული აქვთ საქმიანობის მოტივაციაც, დიდხანს წვანან ან სხედან ერთ პოზაში, ლაპარაკობენ ჩუმად, ძალიან ცოტას, აქვთ შენელებული მოძრაობები და ნაღვლიანი გამომეტყველება. დაქვეითებული აქვთ თავიანთი სომატური მდგომარეობის (ფიზიკური ჯანმრთელობის) აღქმის უნარიც. უჩივიან უძლურებას, სისუსტეს, გულის არეში უსიამოვნო შეგრძნებას, თავისა და ფეხების ტკივილს, უმადობას, პერიოდულად - შეკრულობას. იკლებენ წონას, უქვეითდებათ კანის ტურგორი, აქვთ მობერებული იერი. დეპრესია დღის განმავლობაში სხვადასხვა ინტენსივობით ვლინდება - დილაობით უფრო ძლიერია, საღამო ხანს კი იკლებს.
დეპრესიული სინდრომის ძირითადი ვარიანტებია:
1. თავის დადანაშაულების ბოდვითი იდეებით მიმდინარე დეპრესია. მას ზემოაღნიშნულ დარღვევებთან ერთად ახასიათებს თვითგანადგურებისა და თავის დადანაშაულების ბოდვითი იდეები. ავადმყოფები ამტკიცებენ, რომ ოჯახისა და საზოგადოების წინაშე ესა თუ ის დანაშაული აქვთ ჩადენილი; უჩნდებათ სუიციდური აზრები. ზოგ შემთხვევაში ბოდვით იდეებს საფუძველი არც კი აქვს.
2. ასთენიური დეპრესია. ამ დროს შეინიშნება ე.წ. ფსიქიკური ანესთეზია: ადამიანს არ აქვს არავითარი ემოცია - არც უხარია, არც სწყინს, არც ახლობლებზე შესტკივა გული. მათ გარშემო მიმდინარე მოვლენების მიმართ გულგრილნი არიან, თუმცა ხვდებიან ამას და ამის გამო იტანჯებიან კიდეც.
3. აჟიტირებული დეპრესია. ამგვარი დეპრესიისთვის დამახასიათებელია დარდისა და ნაღველის შერწყმა ერთფეროვან აზროვნებასა (დეპრესიული მონოიდეიზმი) და მოძრაობით აგზნებებთან. ავადმყოფი ვერ ისვენებს, გამუდმებით წუხს, წუწუნებს, ითხოვს, მოკლან, რადგან სიცოცხლის ღირსი არ არის. ამტკიცებს, რომ ვერასოდეს გამოჯანმრთელდება და თავს იდანაშაულებს იმაში, რომ დაავადდა. აჟიტირებული დეპრესიის დროს შესაძლოა განვითარდეს კოტარის სინდრომი - ჰიპოქონდრიული, ნიჰილისტური ხასიათის ბოდვითი აზრები (სამყაროს დაღუპვის, მტანჯველი უკვდავების, ბოროტი სიდიადის შესახებ). ზოგჯერ ავადმყოფი ამტკიცებს, რომ მის შიგნით სიცარიელეა, არ აქვს ტვინი, საკვები მასში ისე ვარდება, როგორც ტომარაში.
4. სტუპორით (გაშეშება, გაშტერება) ან სუბსტუპორით მიმდინარე დეპრესია. ამ დროს ავადმყოფი თითქმის არ მოძრაობს, შეკითხვებზე ძლივს პასუხობს, ჩურჩულით წარმოთქვამს ერთ ან ორ სიტყვას, აქვს გაყინული, მწუხარე სახე.
5. ფსიქასთენიური დეპრესია. იგი ვლინდება არა იმდენად გუნება-განწყობის დაქვეითებითა და დამუხრუჭებული რეაქციებით, რამდენადაც გაუბედაობით და საკუთარი თავის რწმენის უქონლობით.
6. ჰიპოქონდრიული დეპრესია. ავადმყოფი უჩივის უსიამოვნო შეგრძნებებს და მძიმე დაავადების შიშს, რის გამოც ხშირად მიმართავს ექიმს გამოსაკვლევად. ზოგჯერ კლინიკურ სურათში მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია ვეგეტაციურ დარღვევებს: გულისცემის შეგრძნებას, ოფლიანობას, გულისრევას, ღებინებას და სხვა. ავადმყოფი უგუნებოდაა, ასოციაციური და მოძრაობითი შეფერხებები უმნიშვნელოდ არის გამოხატული. ავადმყოფს მთელი ყურადღება საკუთარი უსიამოვნო შეგრძნებებისკენ აქვს მიპყრობილი.
დეპრესიული სინდრომი შეინიშნება სხვადასხვა ფსიქიკური დაავადების დროს. მანიაკურ-დეპრესიული ფსიქოზის დეპრესიული ფაზის კლინიკა შეესაბამება ტიპობრივ დეპრესიულ სინდრომს. დეპრესია შეიძლება იყოს ფსიქიკის ცვლილების პირველი გამოვლინება ათეროსკლეროზის, სიფილისის, მოხუცებულობის ფსიქოზის, პროგრესიული დამბლის დროს. დეპრესია (ხშირად - ატიპურად მიმდინარე) ახასიათებს სომატურ ფსიქოზებსა და შიზოფრენიას. ორგანული პროცესების დროს დეპრესიული სინდრომი რთულდება მეხსიერების დაქვეითებით, ასთენიითა და პარანოიდული დარღვევებით, შიზოფრენიული პროცესების დროს მას, ჩვეულებრივ, დაერთვის სისუსტე, ბოდვები, კატატონიური სინდრომი (სხეულის ერთ პოზაში გაშეშება). დეპრესიული სინდრომი შეიძლება განვითარდეს ნეიროლეპტიკური საშუალებებით მკურნალობის შედეგად (ე.წ. ამინაზინური დეპრესია). დეპრესია შეიძლება აღმოცენდეს როგორც რეაქცია ფსიქოლოგიური ტრავმის დროს (რეაქციული დეპრესია).

მანია
მანიას ანუ მანიაკურ სინდრომს ახასიათებს არამოტივირებულად ამაღლებული, მხიარული გუნება-განწყობა (ჰიპერთიმია), ასოციაციური პროცესების დაჩქარება და მეტყველება-მოძრაობითი აღგზნება. ავადმყოფს გარესამყარო სახალისო, ზედმეტად საინტერესო ეჩვენება, უჩვეულოდ გულადია და გრძნობს ძალების მოზღვავებას. ასოციაციური პროცესების დაჩქარება გამოიხატება ავადმყოფის სურვილების ცვალებადობით და ყურადღების ლაბილურობით: ის ამჩნევს ყველაფერს, უმნიშვნელო დეტალებსაც კი, მაგრამ ყურადღების რაიმე კონკრეტულზე კონცენტრირება არ შეუძლია ანუ ყურადღება ეფანტება და მსჯელობა გამუდმებით ერთი საკითხიდან მეორეზე გადააქვს, რადგან დაჩქარებულია მისი აზროვნების ტემპი. მსჯელობა ზედაპირულია. გამოხატულია აქტივობისადი მიდრეკილება: ავადმყოფი გამუდმებით ცდილობს, რაიმე აკეთოს, მაგრამ არც ერთი საქმის ბოლომდე მიყვანა არ შეუძლია. მანიაკური სინდრომით შეპყრობილი ადამიანი დაუღალავია, სულ მოძრაობს, ხმამაღლა ლაპარაკობს, იცინის, თავის ღირსებას, შინაგან ბუნებას, საზოგადოებრივ მდგომარეობას გადაჭარბებულად აფასებს, საკუთარ თავს მიაწერს დიდ დამსახურებასა და ნიჭს. ასეთი ავადმყოფები სექსუალურები არიან და ხშირად აქვთ შემთხვევითი კავშირები. აღსანიშნავია, რომ მადის მატებისა და ჭარბი კვების მიუხედავად, წონას იკლებენ. ძილი, როგორც წესი, დარღვეული აქვთ.
მანიაკური სინდრომის ვარიანტებია:
1. მანიაკური მდგომარეობა იდეების მოზღვავებით - ახასიათებს მკვეთრად გამოხატული იდეატორული აღგზნება, "მოგონებების ზღვა" - ავადმყოფი არცთუ იშვიათად იგონებს უმნიშვნელო, დიდი ხნის წინ დავიწყებულ და შორეულ წარსულში მომხდარ ეპიზოდებს (ჰიპერმნეზია). შეინიშნება გონებაგაფანტულობა, აწმყოს დამახსოვრება ჭირს. ზოგჯერ მეხსიერების პრობლემას ავსებენ ცრუ მოგონებებით. დაავადებულს აქვს სწრაფი მეტყველება, ზოგჯერ - ტელეგრაფული სტილისა: მთელი ფრაზიდან ამბობს მხოლოდ ცალკეულ სიტყვებს.
2. მრისხანე მანია. დამახასიათებელია ამაღლებული გუნება-განწყობა, შერწყმული მრისხანებასა და გაღიზიანებასთან. ავადმყოფი შარიანობს, გამუდმებით ერევა სხვის საქმეში, ხმამაღლა ლაპარაკობს, მოუსვენრობს. მაქსიმალური ხარისხის მოძრაობითი აგზნების შემთხვევაში აგრესიულია, ირგვლივ ყველაფერს ლეწავს (მანიაკური აღგზნება გაშმაგებით).
3. მსუბუქი მანიაკური სინდრომი ანუ ჰიპომანიაკური მდგომარეობა.
მანიაკური მდგომარეობა, რომელიც ფსიქიკური დაავადების შემთხვევაში რამდენადმე იშვიათად გვხვდება, ვიდრე დეპრესიული, შეიძლება იყოს მანიაკურ-დეპრესიული ფსიქოზის მანიაკური ფაზა, განვითარდეს შიზოფრენიის, ცენტრალური ნერვული სისტემის ორგანული დაავადების, ალკოჰოლური ინტოქსიკაციის, ფსიქოტროპული და ანტიდეპრესიული საშუალებების მიღების შემთხვევაშიც კი.
პათოლოგიური აფექტი ხანმოკლე ფსიქიკური მდგომარეობაა, რომელიც უვითარდებათ ფსიქოლოგიური ტრავმის შემდეგ იმ პირებს, რომლებიც არ არიან სულით ავადმყოფები, მაგრამ გამოირჩევიან ცვალებადი ხასიათით და ასთენიით. ამ მდგომარეობის დროს მრისხანება და სიბრაზე უფრო მეტადაა გამოხატული პირებში, რომელთაც ფიზიოლოგიური აფექტები ახასიათებთ.
პათოლოგიური აფექტის მიმდინარეობაში გამოყოფენ სამ ფაზას:
ა) წყენისა და შიშის ასთენიური აფექტები, რომლებსაც თან ახლავს აზროვნების დარღვევა (ცალკეული აზრების დაუსრულებლობა, აზრებს შორის კავშირის არარსებობა) და ვეგეტაციური დარღვევები (სახის სიფითრე, ხელების კანკალი, პირის სიმშრალე, კუნთების ტონუსის დაქვეითება);
ბ) აფექტი ხდება სთენიური, ემატება სიბრაზე და მრისხანება; ამ დროს გონება იზღუდება, დომინირებს მოგონებები ფსიქიკური ტრავმების შესახებ; აზროვნების დარღვევები ღრმავდება, თან ახლავს აღგზნება და აგრესიულობა; ვეგეტაციური ცვლილებები შემდეგი ხასიათისაა: სახე წითელია, პულსი - აჩქარებული. კუნთების ტონუსი მომატებულია;
გ) პათოლოგიური აფექტიდან გამოსვლა - ახასიათებს პროსტრაცია (დაძაბუნება, უხალისობა, გარემოს მიმართ ინტერესის დაკარგვა) ან ძილი და სრული ან ნაწილობრივი ამნეზია.
მკურნალობა. აფექტური სინდრომების დროს უნდა გატარდეს ექსტრემალური ღონისძიებები: ავადმყოფს დაუწესდეს მეთვალყურეობა და გამოკვლეული იქნეს ფსიქიატრის მიერ. დეპრესიული ავადმყოფები, რომელთაც აქვთ სუიციდის მცდელობები, უნდა მოთავსდნენ სტაციონარში მკაცრი მეთვალყურეობის ქვეშ. აჟიტირებული დეპრესიის ან სუიციდის მცდელობების შემთხვევაში ამბულატორიულ პირობებში ინიშნება ამინაზინი.
მკურნალობის დანიშვნის დროს ითვალისწინებენ ნოზოლოგიურ დიაგნოზს და ავადმყოფის მდგომარეობას. თუ დეპრესია წარმოადგენს ცირკულაციური ფსიქოზის ფაზას, მკურნალობა ტარდება ფსიქოტროპული საშუალებებით - ანტიდეპრესანტებით. დეპრესიაში აჟიტირების, შფოთვის ელემენტების არსებობის შემთხვევაში ინიშნება კომბინირებული თერაპია ანტიდეპრესანტებით (დღის პირველ ნახევარში) და ნეიროლეპტიკური საშუალებებით (დღის მეორე ნახევარში).
ფსიქოგენური დეპრესიის დროს, თუ იგი არ არის ღრმა, ჰოსპიტალიზაცია აუცილებლად არ მიიჩნევა, რადგან ამ დროს დაავადების გამოვლინება თანდათანობით სუსტდება. მკურნალობა ტარდება სედაციური და ანტიდეპრესიული საშუალებებით.
მანიაკური მდგომარეობის შემთხვევაში ავადმყოფს აწვენენ სტაციონარში, რათა მისი არასწორი და ხშირად არაეთიკური ქმედებებისგან დაიცვან გარშემო მყოფებიც და თავად დაავადებულიც. მანიაკური მდგომარეობის სამკურნალოდ გამოიყენება ნეიროლეპტიკური საშუალებება - ამინაზინი, პროპაზინი ან რომელიმე სხვა. ეიფორიის შემთხვევაში საჭიროა ჰოსპიტალიზაცია, რადგან ეს მდგომარეობა მეტყველებს ან ინტოქსიკაციაზე (რაც სწრაფ დიაგნოსტიკას და სათანადო ღონისძიებების სწრაფ გატარებას მოითხოვს), ან ტვინის ორგანულ დაავადებაზე, რისი არსიც სწრაფად უნდა იქნეს დადგენილი. რეკონვალესცენციის პერიოდში, ასევე - გადატანილი ინფექციური ან სომატური დაავადების ფონზე განვითარებული ეიფორიის დროს ავადმყოფს არ სჭირდება ფსიქიატრიულ საავადმყოფოში ჰოსპიტალიზაცია, მაგრამ უნდა იყოს ექიმისა და მედპერსონალის მუდმივი მეთვალყურეობის ქვეშ. სამკურნალოდ ზოგადგამაჯანსაღებელ საშუალებებთან ერთად უნდა დაინიშნოს სედაციური პრეპარატებიც. ეპილეფსიური დისფორიის მდგომარეობაში ავადმყოფს სჭირდება ჰოსპიტალიზაცია, რადგან მისი მხრივ დიდია აგრესიის გამოვლენის ალბათობა.

სიმსუქნე ორგანიზმში ჭარბი ცხიმის დაგროვებაა. ეს მხოლოდ კოსმეტიკური პრობლემა არ არის - ჯანმრთელობის სერიოზული დარღვევის გამოხატულებაა. ამერიკის შეერთებული შტატების მონაცემებით, ყოველწლიურად სიკვდილის 300 000 შემთხვევა სწორედ სიმსუქნესთან არის დაკავშირებული. ამ პაციენტთა 80%-ს სხეულის მასის ინდექსი 30კგ/მ²-ზე მეტი ჰქონდა. როდესაც სხეულის მასის ინდექსი 40 კგ/მ²-ს აღემატება, სიცოცხლის ხანგრძლივობა საგრძნობლად იკლებს: მამაკაცებისთვის - 20 წლით, ხოლო ქალებისთვის - 5-ით. ამასთან, სიმსუქნის დროს იზრდება ზოგიერთი ქრონიკული დაავადების განვითარების რისკი.
ცხიმი ორგანიზმში გამომუშავდება ყოველი ჭამის შემდეგ, მიღებული ნახშირწყლებისა და ცხიმებისგან. პროდუქტებიდან მიღებული ნახშირწყლების 70% სისხლში გადადის და მომდევნო 6 საათის განმავლობაში ორგანიზმისთვის ენერგიის წყაროს წარმოადგენს, დანარჩენი 30% კი გეზს ცხიმოვანი უჯრედებისკენ იღებს, სადაც ცხიმებად გარდაიქმნება და მარაგად ინახება.
ცხიმი კანქვეშ და მუცლის არეში ლაგდება. ჭარბწონიანი ადამიანის სხეულზე ცხიმოვანი შრის სისქე ზოგჯერ 15-20 სმ-საც აღემატება. ცხიმოვანი შრე არ არის სქელი ერთგვაროვანი მასა - იგი ცხიმოვან უჯრედებში 5-10-მმ-იანი ერთგვარი მარცვლების სახითაა ჩალაგებული. ყველაზე უკეთ ცხიმოვანი შრე გამოხატულია მუცლის არეში და იქ, სადაც მდებარეობს თირკმელები, კუჭქვეშა ჯირკვალი და აორტა.

სიმსუქნის კლასიფიკაცია
I. პირველადი სიმსუქნე - ალიმენტურ-კონსტიტუციური (ეგზოგენურ-კონსტიტუციური):

• კონსტიტუციური სიმსუქნე - მემკვიდრეობითი;
• კვებით ქცევებთან (ღამის ჭამის სინდრომი, სტრესის დროს საკვებზე მოთხოვნილების ზრდა) დაკავშირებული სიმსუქნე;
• შერეული სიმსუქნე.

II. მეორეული სიმსუქნე:

• გენეტიკური ფაქტორებით განპირობებული სიმსუქნე;
• ცერებრული სიმსუქნე;
• თავის ტვინის სიმსივნე;
• ქალა-ფუძის ტრავმა და ქირურგიული ჩარევის შედეგი;
• ცარიელი თურქული კეხის სინდრომი;
• ქალას ტრავმა;
• ანთებითი დაავადებები (ენცეფალიტი და სხვა).

III. ენდოკრინული სიმსუქნე:

• ჰიპოფიზური;
• ჰიპოთირეოიდული;
• კლიმაქსური;
• თირკმელზედა ჯირკვლის პათოლოგიით განპირობებული;
• შერეული.

IV. ფსიქიკური დაავადებების ან ნეიროლეპტიკების მიღების ფონზე განვითარებული სიმსუქნე.
სიმსუქნის სტადიები:

• პროგრესირებადი;
• სტაბილური.

სიმსუქნის ანუ ცხიმის ჩალაგების ტიპები:
1. ცენტრალური ანუ ვისცერული (აბდომინური, ვაშლის) ტიპი: ცხიმოვანი ქსოვილი მუცლის ღრუშია ფორმირებული. ცენტრალური ტიპის გაცხიმოვნების დროს შინაგანი ორგანოები გაცხიმოვნებულია მუქი ფერის ცხიმით, რომელიც მეტაბოლურად აქტიურია, ანუ აქტიურად მონაწილეობს ნივთიერებათა ცვლაში.
2. პერიფერიული (მსხლისებური, ქალური) ტიპი: ცხიმოვანი ქსოვილი უპირატესად კანქვეშ, გავა-წელის, ბარძაყებისა და მკერდის არეშია. ამ დროს კანქვეშ მეტაბოლურად არააქტიური თეთრი ცხიმია ჩალაგებული.
ერთმანეთისგან განსხვავდება ამ ორი ტიპის გაცხიმოვნების შედეგებიც: ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული ყველა უსიამოვნება ცენტრალურ გაცხიმოვნებას უკავშირდება. დიაბეტი, ჰიპერტონია, არტერიოსკლეროზი სწორედ სიმსუქნის ცენტრალური ტიპით არის განპირობებული.

სხეულის მასის ინდექსი
სხეულის მასის მიხედვით სიმსუქნის დასადგენად შემოღებული სხეულის მასის ინდექსი ანუ BMI (Body mass index) სხეულის მასის ნორმულობის მაჩვენებელია. ინდექსის გამოსათვლელად კილოგრამებში გამოსახული მასა მეტრებში გამოსახული სიმაღლის კვადრატზე უნდა გავყოთ. სწორედ ამ ინდექსით განისაზღვრება დღეს მთელ მსოფლიოში ჭარბი წონა თუ წონის უკმარისობა. BMI-ს ნორმულ მაჩვენებლად უმეტესად მიჩნეულია 24,9. ცნობილი დიეტოლოგი მიშელ მონტინიაკი შედარებით მკაცრია. მისი აზრით, ფიგურა ნორმაშია, როდესაც BMI 20-დან 23-მდეა, ჭარბია წონა 24-დან 29-მდე ინდექსის შემთხევვაში, 30-ზე მაღალი კი გაცხიმოვნების მაუწყებელია. შედარებით დემოკრატიულია ამერიკელ დიეტოლოგთაAსტანდარტები. მათი აზრით, 30-ზე ქვემოთ შეგიძლიათ თავი ანებოთ დიეტაზე ფიქრს, 30-ის დროს საჭიროა მეტი მოძრაობა, 30-დან 40-მდე კი დიეტაზე უნდა იფიქროთ. ისინი გვირჩევენ, ენდოკრინოლოგს მაშინ მივმართოთ, როდესაც ინდექსი 40 ან უფრო მაღალია.

ჭარბი წონის მიზეზები
ჭარბ წონას რამდენიმე მიზეზი აქვს:

• ჭარბი კალორიების მიღება და ჰიპოდინამია. ადამიანის წონა მიღებული კალორიებისა და დახარჯული ენერგიის ბალანსზეა დამოკიდებული. როცა ადამიანი კვებისას იღებს იმაზე მეტ კალორიას, ვიდრე ხარჯავს, ზედმეტ ენერგიას ორგანიზმი ცხიმად აქცევს და მარაგად ინახავს. ჭარბი კვება წონის მატებას იწვევს განსაკუთრებით მაშინ, როცა საკვები მდიდარია ცხიმითა და შაქრით, უფრო ზუსტად, მარტივი ნახშირწყლებით. მართალია, ამ უკანასკნელთა როლი ბოლომდე დაზუსტებული არ არის, მაგრამ მათი ზემოქმედების მექანიზმი დაახლოებით ასე შეიძლება აღვწეროთ: ნახშირწყლების მიღებისას იზრდება სისხლში გლუკოზის შემცველობა, რაც პანკრეასის მიერ ინსულინის პროდუქციას ასტიმულირებს, ინსულინი კი, თავის მხრივ, იწვევს ცხიმოვანი ქსოვილის ზრდას და წონის მატებას. ზოგიერთი მკვლევრის აზრით, მარტივი ნახშირწყლები (შაქარი, ფრუქტოზა, ტკბილეული, ტკბილი სასმელები, ლუდი, ღვინო) იმით არის საშიში, რომ სისხლში უფრო ადვილად იწოვება, ვიდრე რთული ნახშირწყლები (მარცვლეული, ბოსტნეული, ცოცხალი ხილი და ასე შემდეგ) და, შესაბამისად, ინსულინის უფრო ინტენსიურ გამოყოფას იწვევს, ინსულინის მაღალი დონე კი წონის მატებას განაპირობებს.   მსუქანი ადამიანები ხშირად ამბობენ, რომ ცოტას ჭამენ. სინამდვილეში ისინი გულისხმობენ იშვიათად კვებას. დადგენილია, რომ კვების სიხშირესა და წონას შორის უკუპროპორციული დამოკიდებულებაა. მრავალი გამოკვლევა ადასტურებს, რომ მსუქნები უფრო იშვიათად ჭამენ, ვიდრე ისინი, ვისაც სხეულის ნორმალური მასა აქვს. მეცნიერებმა შეამჩნიეს, რომ მას, ვინც მიირთმევს მცირე ულუფებით და დღეში 4-5-ჯერ, ქოლესტერინის უფრო დაბალი დონე და სისხლში შაქრის უფრო სტაბილური და დაბალი შემცველობა აქვს, ვიდრე მას, ვინც დღეში 2-3-ჯერ დიდ ულუფას იღებს. ამ კანონზომიერების ერთ-ერთი ახსნა ისიც არის, რომ ხშირი წილადობრივი კვების დროს სისხლში ინსულინის დონე უფრო სტაბილურია, ხოლო დიდი ოდენობის საკვების იშვიათი მიღება ჭამის შემდეგ ინსულინის შემცველობის მკვეთრ პიკებს იწვევს.
• აღსანიშნავია, რომ უკანასკნელ ხანს ჭარბი წონის უმთავრეს მიზეზად ცხოვრების დონის ამაღლება იქცა, რამაც საკვებ რაციონში ნახშირწყლების შემცველობის ზრდა გამოიწვია. ასეთი აღმოჩნდა სწრაფი კვების პროდუქტები, ნახევარფაბრიკატები, პურ-ფუნთუშეულის, შოკოლადის, ტკბილი წვენების, გაზიანი სასმელებისა და ნაყინის ფართო ასორტიმენტი. არცთუ იშვიათად მათ მიირთმევენ არა მხოლოდ როგორც დესერტს, არამედ როგორც ძირითად საკვებს. მეორე მთავარი მიზეზიც, ჰიპოდინამიაც, ცხოვრების დონის ამაღლების შედეგია - ავტომობილებით გადაადგილება. ჭურჭლისა და ტანსაცმლის სარეცხი მანქანები, მტვერსასრუტები ადამიანის ფიზიკურ აქტიურობას ასევე ზღუდავს.

გარდა ამისა, ცნობილია მრავალი ფაქტორი, რომლებიც ხელს უწყობს სიმსუქნეს. მაგალითად:

• გენეტიკური ფაქტორი. დადგენილია, რომ ადამიანს, რომლის ერთი ან ორივე მშობელიც მსუქანია, სიმსუქნის განვითარების რისკი უფრო მაღალი აქვს. გენეტიკური ფაქტორები გავლენას ახდენს იმ ჰორმონებზე, რომლებიც ცხიმოვანი ცვლის რეგულაციაში მონაწილეობს.
• მეტაბოლიზმის სისწრაფე. წონის განმსაზღვრელი ერთ-ერთი ფაქტორია მეტაბოლიზმის სისწრაფე. ცნობილია, რომ ქალებს კუნთოვანი მასა უფრო ნაკლებად აქვთ განვითარებული, ვიდრე მამაკაცებს, კუნთოვანი ქსოვილი კი მეტ კალორიას წვავს, ვიდრე სხვა ქსოვილები. ამის გამო ქალებს მამაკაცებზე ნელი მეტაბოლიზმი აქვთ, გასუქებისკენ უფრო მეტად არიან მიდრეკილნი და წონის დაკლებაც უფრო მეტად უჭირთ. აღსანიშნავია, რომ ქალები ხშირად იმატებენ წონას ორსულობისას და მენოპაუზის პერიოდში. ასაკთან ერთად კუნთოვანი ქსოვილის მასა მცირდება, ხოლო მეტაბოლიზმი ნელდება. ამიტომ არის, რომ ხანში შესული ადამიანი ადვილად იმატებს წონას, თუ მიღებული საკვების კალორაჟი არ შეამცირა.
• ფსიქოლოგიური ფაქტორები. დადგენილია, რომ მრავალ ადამიანს ემოციური სტრესის ფონზე მკვეთრად ეცვლება საკვების მიღების რეჟიმი. იმ პაციენტთა 30%-ს, ვინც ექიმს სიმსუქნის გამო მიმართავს, სტრესის დროს უზომოდ ჭამის მოთხოვნილება უჩნდება.
• ძილის დარღვევა. დადგენილია, რომ როცა ადამიანს ღამით 7 საათზე ნაკლები სძინავს, ორგანიზმში მადის გამაძლიერებელი ჰორმონების შემცველობა იცვლება. გარდა ამისა, უძილობა მაღალკალორიული და ნახშირწყლებით მდიდარი საკვებისადმი სწრაფვას იწვევს.
• განსაზღვრული სახის მედიკამენტების მიღება. ასეთია ზოგიერთი ანტიდეპრესანტი, კრუნჩხვის საწინააღმდეგო ზოგიერთი პრეპარატი, დიაბეტისას გამოსაყენებელი საშუალებები (ინსულინი, სულფოშარდოვანას პრეპარატები, თიაზოლიდინდიონები), ზოგიერთი ჰორმონული პრეპარატი, მათ შორის - ჩასახვის საწინააღმდეგო საშუალებები და პრედნიზოლონი, თუმცა თანამედროვე კონტრაცეპტივები ესტროგენების მცირე დოზას შეიცავს, რის წყალობითაც აღნიშნული ეფექტის რისკიც მცირდება. წონის მატება აღინიშნება არტერიული წნევის სამკურნალო ზოგიერთი საშუალებისა და ზოგიერთი ანტიჰისტამინური (ალერგიის საწინააღმდეგო) პრეპარატის მიღებისას.
• ეთნიკური ფაქტორი. სიმსუქნის აღმოცენების ასაკსა და პროგრესირების სისწრაფეზე გავლენას ახდენს ეთნიკური ფაქტორიც. დადგენილია, რომ აფროამერიკელი და ესპანელი ქალები წონას უფრო ადრე იმატებენ, ვიდრე კავკასიელები და აზიელები, ესპანელ მამაკაცებს კი სიმსუქნე უფრო ადრე ეწყებათ, ვიდრე აფროამერიკელებსა და კავკასიელებს.
• მოზრდილ ასაკში სიმსუქნის განვითარებაზე გავლენას ახდენს ბავშვობის წონაც. როცა ადამიანს 20 წლისთვის ჭარბი წონა აქვს, მოსალოდნელია, 35 წლისთვის გასუქდეს. განსაკუთრებით მაშინ, თუ მშობლებიც სიმსუქნეს უჩივიან.
• ენდოკრინული დაავადები. არის შემთხვევები, როცა სიმსუქნე ენდოკრინული დაავადების სიმპტომია. ასეთი გახლავთ:
• ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციის დაქვეითებით მიმდინარე დაავადებები.
• კუშინგის სინდრომი.
• საკვერცხის პოლიკისტოზი.

თუმცა ამ დაავადებების დროს სიმსუქნესთან ერთად ყურადღებას სხვა სიმპტომებიც იპყრობს. ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონების შემცველობის დაქვეითებას, რომელიც სიმსუქნეს მეტაბოლიზმის ინტენსივობის მკვეთრი დაქვეითების გამო იწვევს, სიმსუქნესთან ერთად ახასიათებს ზოგადი სისუსტე, მცივანობა, შეშუპებისკენ მიდრეკილება, თმის ცვენა, კანის სიმშრალე და სხვა. კუშინგის სინდრომის დროს სიმსუქნე უპირატესად ტორსზეა ლოკალიზებული, კიდურები შედარებით გამხდარია, მთვარისებური, სახე - მოწითალო, ტანზე ჩნდება ვარდისფერი სტრიები. ამ სიმპტომების არსებობისას პაციენტის კვლევასა და მკურნალობას ენდოკრინოლოგები ატარებენ. საკვერცხის პოლიკისტოზის სინდრომის დროს სიმსუქნესთან ერთად ყურადღებას იპყრობს ჭარბთმიანობა, რეპროდუქციული პრობლემები და ანდროგენების სხვა ეფექტები.

სიმსუქნის შედეგები

• მეტაბოლური სინდრომი. მეტაბოლური სინდრომი არის ორგანიზმში აღმოცენებულ იმ ცვლილებათა ერთობლიობა, რომლებიც ნივთიერებათა ცვლის ღრმა დარღვევებს იწვევს. საერთაშორისო რეკომენდაციების თანახმად, ექიმს აქვს უფლება პაციენტს დაუსვას მეტაბოლური სინდრომის დიაგნოზი, თუ ჩამოთვლილ სიმპტომთაგან სამი მაინც აღინიშნება:

ა. წელის გარშემოწერილობა 88 სმ-ზე მეტია ქალებში და 102 სმ-ზე მეტია მამაკაცებში (ეს სიმსუქნეა!);
ბ. არტერიული წნევა მეტია ან ტოლია 130/85 მმ ვწყ. სვ-ისა;
გ. უზმოზე სისხლში შაქრის შემცველობა 6,1 მმოლ/ლ-ზე მეტია;
დ. სისხლში ტრიგლიცერიდების შემცველობა მეტია ან ტოლია 1,7 მმოლ/ლ-ისა;
ე. მაღალი სიმკვრივის ლიპოპროტეიდების შემცველობა მამაკაცებში 1 მმოლ/ლ-ზე ნაკლებია, ქალებში - 1,3 მმოლ/ლ-ზე ნაკლები.
ვ. ინსულინრეზისტენტობა და შაქრიანი დიაბეტი ტიპი 2.
ინსულინი არის ჰორმონი, რომელიც აუცილებელია სისხლიდან გლუკოზის (შაქრის) კუნთებსა და ცხიმის უჯრედებში გადასატანად, სადაც ის ენერგიის წყაროდ იქცევა. ამასთანავე, უჯრედებში გლუკოზის ტრანსპორტირება სისხლში მისი ნორმალური დონის შენარჩუნებასაც ემსახურება. ინსულინრეზისტენტობის დროს კი უჯრედებში გლუკოზის ტრანსპორტირების მხრივ ინსულინის ეფექტურობა ნაკლებია. ცხიმოვანი ქსოვილის უჯრედები ინსულინის მიმართ უფრო რეზისტენტულია, ვიდრე კუნთოვანი უჯრედები, ამის გამო სიმსუქნე ინსულინრეზისტენტობას იწვევს. ორგანიზმი ამაზე რეაგირებს - პანკრეასი უფრო მეტ ინსულინს წარმოქმნის და სისხლში გლუკოზის შემცველობაც ნორმალური რჩება. მაგრამ ასე გრძელდება, ვიდრე პანკრეასს ექნება ინსულინის საკმარისი რაოდენობის გამომუშავების უნარი. ასეთი ინსულინრეზისტენტული მდგომარეობა, რომელსაც ახასიათებს სისხლში გლუკოზის ნორმალური და ინსულინის მაღალი შემცველობა, შესაძლოა წლობით გაგრძელდეს, მაგრამ გარკვეული დროის შემდეგ დაიწყება სისხლში გლუკოზის შემცველობის მატება და განვითარდება II ტიპის შაქრიანი დიაბეტი. ამრიგად, ინსულინრეზისტენტობა დიაბეტისწინარე მდგომარეობაა. საყურადღებოა ისიც, რომ, თანამედროვე მონაცემების თანახმად, დიაბეტთან ასოცირებული ათეროსკლეროზი ჯერ კიდევ ინსულინრეზისტენტობის სტადიაზე იწყება. გარდა ამისა, დადგენილია, რომ II ტიპის შაქრიანი დიაბეტის რისკი სიმსუქნის ხარისხისა და ხანგრძლივობის პროპორციულად იზრდება. II ტიპის დიაბეტი ასოცირებულია ცენტრალურ სიმსუქნესთან ანუ ცხიმის ჭარბ დაგროვებასთან წელის არეში, რის შედეგადაც სხეულის ფორმა ვაშლს ემსგავსება (ვაშლისებული, აბდომინური სიმსუქნე).

• გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები - არტერიული ჰიპერტენზია და გულის იშემიური დაავადებები.

ცნობილია, რომ სხეულის მასის მატება არტერიული წნევის მატებას ქალებში უფრო მეტად იწვევს, ვიდრე მამაკაცებში. ცენტრალური, ვაშლის მსგავსი სიმსუქნის დროს მაღალი არტერიული წნევის რისკი უფრო მეტია, ვიდრე მსხლისებრი სიმსუქნის დროს, როდესაც ჭარბი ცხიმი თეძოებისა და ბარძაყების არეში გროვდება. გარდა მაღალი არტერიული წნევისა, სიმსუქნის დროს ხშირია ჰიპერქოლესტერინემია, ინსულტი, გულის შეტევა. დადგენილია, რომ გულის კორონარული (გვირგვინოვანი) არტერიების ათეროსკლეროზული დაზიანების რისკი 3-4-ჯერ იზრდება, როდესაც ქალს სხეულის მასის ინდექსი 29-ზე მეტი აქვს. ბოლოდროინდელი გამოკვლევების შედეგების თანახმად, ყოველი ზედმეტი კილოგრამი 1%-ით ზრდის კორონარული არტერიების დაავადებით სიკვდილის რისკს. იმ პაციენტებში, რომელთაც უკვე აქვთ გადატანილი სტენოკარდიის შეტევა, სიმსუქნე მისი განმეორების ალბათობას ზრდის. სიმსუქნე ამ დაავადებათა რისკს ზრდის როგორც უშუალო ზემოქმედებით, ასევე არაპირდაპირი ზეგავლენით, ვინაიდან გულის იშემიური დაავადებაც და სიმსუქნეც უკავშირდება ისეთ ფაქტორებს, როგორიც არის ჭარბი კვება და ცხოვრების უმოძრაო წესი.

• ნერვული სისტემის ისეთი დაავადებები (ინსულტი, შაკიკი, დემენცია, ქალასშიგა წნევის იდიოპათიური ანუ დაუდგენელი მიზეზით აღმოცენებული მატება, გაფანტული სკლეროზი, კარპული არხის სინდრომი (მტევნის ნერვზე ზეწოლა)), რომლებიც მტევნის არეში პარესთეზიასა და ტკივილს იწვევს. ხშირია პარესთეზია ბარძაყის არეში. გარდა ამისა, ჭარბი წონა პაციენტის სოციალური სტიგმატიზაციის მიზეზად იქცევა, ქალებს ხშირად უვითარდებათ დეპრესია.
• გასტროეზოფაგური რეფლუქსი.
• ვენების ქრონიკული უკმარისობა.
• ნაღველკენჭოვანი დაავადება.
• ართტიტი.
• მადეფორმირებელი ოსტეოართროზი.
• პოდაგრა.
• მალათაშუა დისკის თიაქარი.
• ონკოლოგიური დაავადებები. დადგენილია, რომ სიმსუქნისას მომატებულია სიმსივნის განვითარების რისკი. გამოკვლევათა შედეგების თანახმად, სიმსუქნე ასოცირებულია მსხვილი ნაწლავის სიმსივნესთან ორივე სქესის პირებში, სწორი ნაწლავისა და პროსტატის ანუ წინამდებარე ჯირკვლის სიმსივნესთან მამაკაცებში, ნაღვლის ბუშტისა და საშვილოსნოს კიბოსთან ქალებში. გარდა ამისა, მსუქან ქალებს პოსტმენოპაუზურ პერიოდში ხშირად უვითარდებათ სარძევე ჯირკვლის სიმსივნე, რადგან ცხიმი მნიშვნელოვანია ესტროგენის პროდუქციისთვის, ხოლო ორგანიზმზე ესტროგენების გახანგრძლივებული ზემოქმედება ზრდის ძუძუს კიბოს განვითარების რისკს. გარდა ამისა, სიმსუქნისას მომატებულია პრაქტიკულად ნებისმიერი ორგანოს (საკვერცხე, საყლაპავი, ღვიძლი, პანკრეასი, თირკმელი, სისხლის სისტემა) სიმსივნის აღმოცენების ალბათობა.
• ღვიძლის ცხიმოვანი დისტროფია.
• ფილტვის არტერიის თრომბოემბოლია.
• სუნთქვის პრობლემები. ცხიმის ჭარბი დაგროვება და დიაფრაგმის მაღლა დგომა რესპირატორულ (სუნთქვის) პრობლემებს იწვევს. ხშირია ძილის აპნოეს ეპიზოდები (ძილის დროს სუნთქვის ხშირი შეჩერება), ჰიპოვენტილაციის სინდრომი, რაც ვლინდება დღის განმავლობაში ძილის დაუძლეველი სურვილითა და უეცარი ჩაძინებით, ოპერაციული ჩარევისას კი ხშირად იჩენს თავს ნარკოზთან დაკავშირებული გართულებები.
• დერმატოლოგიურ პრობლემები - ცელულიტი, ჭარბთმიანობა, გამოყელვა ანუ ინტერტრიგო, ლიმფის მიმოქცევით გამოწვეული შეშუპება, შავი აკანთოზი (კანის ჰიპერპიგმენტაცია), სტრიები და სხვა.

სიმპტომები
სიმსუქნის დროს ავადმყოფს შეიძლება აღენიშნებოდეს ნებისმიერი ის სიმპტომი, რომელიც კი ზემოხსენებულ დაავადებებსა თუ მდგომარეობებს ახასიათებს, თუმცა შეიძლება გამოვყოთ უშუალოდ სიმსუქნესთან დაკავშირებული პრობლემებიც. ესენია:

• ძილის დარღვევა, ხვრინვა, ძილის აპნოე (სუნთქვის შეჩერების ეპიზოდები);
• სახსრებისა და წელის ტკივილი;
• ჭარბი ოფლიანობა, მუდმივი სიცხის შეგრძნება;
• კანის გამონაყარი და ინფექციები;
• ქოშინი მცირე ფიზიკური დატვირთვისას;
• სისუსტე და ძილიანობა დღის საათებში;
• დეპრესია.

დიაგნოსტიკა
სიმსუქნის დიაგნოსტიკა და მისი ხარისხის შეფასება სხეულის მასის ინდექსის საფუძველზე ხდება, 30-ზე მეტი სხეულის მასის ინდექსი სიმსუქნის მაჩვენებელია და გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების გაზრდილ რისკზე მიუთითებს.
სიმსუქნესთან დაკავშირებული რისკის შეფასება რეკომენდებულია, ასევე, წელის გარშემოწერილობის საფუძველზე. წელის გარშემოწერილობა 102 სმ-ზე მეტი მამაკაცებში და 88 სმ-ზე ქალებში დიაბეტისა და კარდიოვასკულური ავადობის გაზრდილ რისკზე მიუთითებს.

მკურნალობა
სიმსუქნის მკურნალობა და სხეულის ნორმალური წონის აღდგენა აუცილებელია ცხოვრების ხარისხის გასაუმჯობესებლად და ჯანმრთელობის პრობლემათა რისკის შესამცირებლად. ამისთვის საჭიროა ენდოკრინოლოგ-დიეტოლოგის ჩარევა.
თანამედროვე რეკომენდაციების თანახმად, პირველი მიზანია 6 თვის განმავლობაში სხეულის მასის შემცირება საწყისი წონის 5-10%-ით. დადგენილია, რომ ადამიანის თვითშეგრძნება და ჯანმრთელობა გაუმჯობესებას იწყებს წონის 5-15%-ით შემცირებისას. რეკომენდებულია, წონის კლება ნელი და მუდმივი იყოს, პაციენტი კვირაში 0,5-1 კილოგრამს უნდა კარგავდეს, რადგან საკვების მკვეთრი შეზღუდვისა და წონის უეცარი კლებისას ძალიან მცირეა ალბათობა, რომ პაციენტი მიღწეულ შედეგს დიდხანს შეინარჩუნებს.
დღეს წონის შესამცირებლად რეკომენდებულია:

• დიეტა - არსებობს სიმსუქნის დიეტური მკურნალობის სხვადასხვა მეთოდი. არჩევანს ექიმი აკეთებს პაციენტის ინდივიდუალური მონაცემების გათვალისწინებით, თუმცა პრინციპი ერთიანია: მიღებული კალორიების შემცირება, - კალორიების შემცირება კი ნაკლებად კალორიული საკვებით, საკვების ოდენობისა და ულუფების შემცირებით არის შესაძლებელი. კალორიებს ნებისმიერი საკვები შეიცავს, მაგრამ ხილსა და ბოსტნეულში, უცხიმო რძის ნაწარმში მათი შემცველობა მცირეა. ამის წყალობით შესაძლებელია მივიღოთ დაბალკალორიული საკვების დიდი ულუფა და ამით თავი დავაღწიოთ დიეტასთან დაკავშირებული შიმშილის შემაწუხებელ შეგრძნებას. იმ შემთხვევაში, როცა გარკვეული მოსაზრებით აუცილებელია წონის სწრაფი დაქვეითება, შეიძლება დაინიშნოს ეგრეთ წოდებული განტვირთვის დღეები, მაგრამ გადაწყვეტილება ამის თაობაზეც ექიმმა უნდა მიიღოს. მნიშვნელოვანია, პაციენტი პერიოდულად კი არ იცავდეს დიეტას, არამედ ზოგადად გამოიმუშაოს ჯანსაღი კვების ჩვევა, რათა დაკარგული კილოგრამები უეცრად არ აღიდგინოს.
• ფიზიკური აქტიურობის გაზრდა და ვარჯიში, ცხოვრების წესის შეცვლა - სიმსუქნის მკურნალობის აუცილებელი კომპონენტია ფიზიკური აქტივობის გაზრდა და ვარჯიში. ცნობილია, რომ იმ პაციენტთა დიდი ნაწილი, ვინც მიღწეული წონის შენარჩუნებას ახერხებს, არა მარტო ფეხით დადის, არამედ რეგულარულადაც ვარჯიშობს. ვარჯიშის მიზანი უფრო მეტი კალორიის დახარჯვაა. შედეგი უშუალოდ არის დამოკიდებული ვარჯიშის სიხშირეზე, ხანგრძლივობასა და ინტენსივობაზე. ცხიმის კარგვას ხელს უწყობს რეგულარული აერობული ვარჯიში - სიარული, ველოსიპედის ტარება, კიბეზე ასვლა, ცურვა. სპორტული მედიცინის ამერიკის კოლეჯის რეკომენდაციის თანახმად, მსუქნები კვირაში სულ ცოტა 150 წუთის განმავლობაში უნდა ასრულებდნენ საშუალო ინტენსივობის დატვირთვას, რათა თავიდან აიცილონ წონის შემდგომი მატება ან ზომიერად დაიკლონ წონა, ხოლო წონის მნიშვნელოვანი კლებისთვის ვარჯიშის ხანგრძლივობა კვირაში 250-300 წუთი უნდა იყოს. რა თქმა უნდა, ვარჯიშის ინტენსივობა თანდათან უნდა იზრდებოდეს. შეიძლება ვივარჯიშოთ დღეში რამდენიმე წყებად, 5-5 წუთის განმავლობაში. ვარჯიშთან ერთად მნიშვნელოვანია ყოველდღიური ფიზიკური აქტივობის ზრდაც.
• მედიკამენტების გამოყენება - არის შემთხვევები, როცა სიმსუქნის სამკურნალოდ ინიშნება სპეციალური პრეპარატები. მაგრამ აღსანიშნავია, რომ ისინი არ ცვლიან დიეტასა და ფიზიკურ აქტივობას, პირიქით, მხოლოდ მათთან ერთად იძლევიან შედეგს. თანაც ასეთი საშუალებების მიღების შესახებ გადაწყვეტილება მხოლოდ ექიმმა შეიძლება მიიღოს. ჩვეულებრივ, მედიკამენტები ინიშნება მაშინ, როცა სხვა მეთოდები უეფექტოა, სხეულის მასის ინდექსი 27-ზე მაღალია და ამავე დროს პაციენტს აქვს შაქრიანი დიაბეტი, მაღალი წნევა ან ძილის აპნოე. სიმსუქნის მედიკამენტური მკურნალობისას აუცილებელია მკაცრი სამედიცინო კონტროლი.
• ქირურგიული ჩარევა. ზოგჯერ სიმსუქნის სამკურნალოდ ტარდება ოპერაცია. ასეთი ჩარევის შესახებ გადაწყვეტილებას უმეტესად მაშინ იღებენ, როცა სხეულის მასის ინდექსი 40 და მეტია ან ეს მაჩვენებელი 35-სა და 39,9-ს შორისაა, მაგრამ პაციენტს აქვს ჯანმრთელობის სერიოზული პრობლემები, მაგალითად, დიაბეტი ან მაღალი წნევა.
• ბოლო ორი მეთოდი (მედიკამენტური და ქირურგიული) მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევაში გამოიყენება.

სამწუხაროდ, დაკარგული კილოგრამები ხშირად აღდგება სიმსუქნის მკურნალობის ნებისმიერი მეთოდის გამოყენების შემდეგ. ამის გათვალისწინებით, პაციენტი წინასწარ უნდა განეწყოს საიმისოდ, რომ სიმსუქნის მკურნალობა იდეალური წონის მიღწევით არ მთავრდება. ნორმალური წონის შესანარჩუნებლად საუკეთესო საშუალებაა რეგულარული ვარჯიში, რომელსაც უნდა დაემატოს ჯანსაღი კვება. ამ წესების დაუცველად წონამ შესაძლოა მედიკამენტური მკურნალობისა და ქირურგიული ჩარევის შემდეგაც კი მოიმატოს.

რამდენიმე რჩევა წონის დაკლების მსურველთათვის

• სვით დღეში 8-10 ჭიქა წყალი. იგი ორგანიზმს ტოქსინებისა და წიდისგან გაწმენდს. შეზღუდეთ მარილის მიღება - ის ხელს უწყობს ორგანიზმში სითხის შეკავებას.
• ნურასოდეს გამოტოვებთ საუზმეს, რადგან ასეთ დროს ორგანიზმი იღებს სიგნალს, რომ თქვენ მშიერი ხართ და ანელებს ნივთიერებათა ცვლას.
• საკვები კარგად დაღეჭეთ, საერთოდ, ჭამეთ ძალიან ნელა. ნუ მიირთმევთ საჭმელს ტელევიზორთან ან სხვა ისეთ სიტუაციაში, როდესაც კვების პროცესი ავტომატური და გაუაზრებელი ხდება.
• ივახშმეთ დაძინებამდე 3-4 საათით ადრე. გვიან მიღებული საკვები ორგანიზმში ცხიმად ლაგდება.
• მიირთვით ზომიერი ულუფებით - მცირე მოცულობის საკვებს უკეთ მოინელებთ.
• გადაეჩვიეთ ჭამიდან ჭამამდე წახემსებას. უკიდურეს შემთხვევაში, ტკბილეულსა და სხვა სასუსნავს ხილი და ბოსტნეული ამჯობინეთ.
• ერიდეთ ზედმეტ კოფეინს, განსაკუთრებით ღამით - ის ძილის რეჟიმს დაგირღვევთ, ჩაძინებიდან რამდენიმე საათის განმავლობაში ღრმა ძილი კი აუცილებელია ჰორმონული სისტემის ნორმალური ფუნქციობისთვის.
• ნუ მიეჯაჭვებით სასწორს, აიწონეთ კვირაში ერთხელ.

დიეტა
მსოფლიოში უამრავი დიეტა არსებობს, მხოლოდ მათი ჩამოთვლაც კი შორს წაგვიყვანდა. მიუხედავად ამისა, მაინც დგას სიმსუქნის, ჭარბი წონის პრობლემა. ერთი შეხედვით, ადვილია - აირჩიე შენთვის მოსაწონი დიეტა, რომლის ავტორიც თვეში 10-15 კგ-ის დაკლებას გპირდება და პრობლემაც მოგვარებულია. მაგრამ უმთავრესი ის გახლავთ, რომ მხოლოდ სწორად შერჩეული და მკაცრად დაცული დიეტა მოგიტანთ სასურველ შედეგს. და კიდევ ერთი: უნდა გახსოვდეთ, რომ წარმატების 70% თქვენზე, თქვენს ნებისყოფასა და მიზანსწრაფულობაზეა დამოკიდებული.
დიეტა არ არის ორკვირიანი სასწაული; უნდა შეიცვალოთ დამოკიდებულება საკვებისადმი, კვების პროცესისადმი. წინააღმდეგ შემთხვევაში ნებისმიერი დიეტით მიღებული შედეგი უკვალოდ გაქრება და დაკარგული კილოგრამები სულ მალე უკანვე დაგიბრუნდებათ.
ახლა კი გაგაცნობთ რაციონალური, ჯანსაღი კვების რამდენიმე წესს, რომლებიც დიეტის შერჩევისას დაგეხმარებათ:

• დიეტისთვის შერჩეული პროდუქტები მრავალფეროვანი და გემრიელი უნდა იყოს. ნუსხაში აუცილებლად უნდა შედიოდეს ქათმისა და ძროხის ხორცი, თევზი, რძე, რძის ნაწარმი, მარცვლეული, ბურღულეული, ხილი და ბოსტნეული. ეს პროდუქტები საჭირო რაოდენობით შეიცავს ცილებს, ცხიმებს, ნახშირწყლებს, მინერალებსა და ვიტამინებს.
• მიღებული პროდუქტების კალორიულობა უნდა შეესაბამებოდეს ორგანიზმის ენერგეტიკულ დანაკარგს, ასე რომ, გააქტიურდით, მეტი იმოძრავეთ, ივარჯიშეთ.
• ოპტიმალურია ოთხჯერადი კვება საკვების ასეთი გადანაწილებით: 25% - საუზმე, 35% - სადილი, 25% - მეორე სადილი და 15% - ვახშამი.
• ერიდეთ ტკბილეულს: შაქარს, მურაბას, ნაყინს, შოკოლადს, ასევე - ცომეულს, ცხოველურ ცხიმს.
• ნუ მიგიზიდავთ სწრაფი დიეტები, გახდით ნელ-ნელა და გონივრულად!

თვალების სიმეტრიულ მოძრაობას მათი მამოძრავებელი კუნთების სიმეტრიული და სინქრონული მუშაობა განაპირობებს. როცა მამოძრავებელი კუნთოვანი აპარატი ისვენებს და ყოველგვარი ნერვული ფაქტორის გავლენა მოხსნილია, თვალებს ე.წ. საშუალო მდებარეობა უკავიათ. ასეთ მდებარეობას ორთოფორიას - კუნთოვან წონასწორობას უწოდებენ. როცა კუნთების ტონუსი არათანაბარია, მათი მოქმედების ჰარმონია ირღვევა. სწორედ კუნთოვანი წონასწორობის დარღვევა ვლინდება ფარული ან ცხადი სიელმით.
სიელმე თვალის დაავადებაა, რომელსაც ცალი ან ორივე თვალის ცენტრალური ღერძის გადახრა ახასიათებს. ამ დროს თვალები არა ერთი და იმავე, არამედ სხვადასხვა მიმართულებით იყურება და ადამიანი ვერ ახერხებს მზერის ფოკუსირებას იმ საგანზე, რომელსაც უცქერს.
სიელმე უმეტესად 2-3 წლის ბავშვებს უვითარდებათ. ეს ის ასაკია, როცა ხდება ორივე თვალის შეუღლებული მუშაობის ფორმირება. სტატისტიკური მონაცემების თანახმად, სიელმე ყოველ 50-ე ბავშვს აქვს.
სიელმე თანდაყოლილიც შეიძლება იყოს და შეძენილიც. თანდაყოლილი სიელმის მიზეზებია:

• გენეტიკური ფაქტორი (დაავადება მემკვიდრეობით გადაეცემა);
• მუცლადყოფნის პერიოდში მიღებული ტრავმა ან გადატანილი ინფექციური დაავადება;
• ნაადრევი მშობიარობა (დღენაკლულ ბავშვს თვალის მამოძრავებელი კუნთები შესაძლოა სათანადოდ არ ჰქონდეს ჩამოყალიბებული);
• ნაყოფის ასფიქსია;
• სამშობიარო ტრავმა;
• არცთუ იშვიათად ახალშობილთა სიელმის მიზეზად იქცევა სწრაფი მშობიარობაც.

შეძენილი სიელმე შეიძლება გამოიწვიოს:

• ამა თუ იმ ინფექციურმა დაავადებამ, სეფსისმა;
• თავის ტვინის ტრავმამ, დამწვრობამ;
• ინსულტმა;
• ფსიქოლოგიურმა სტრესმა;
• თვალის მამოძრავებელი კუნთების ანთებითმა, სისხლძარღვოვანმა ან სიმსივნურმა პათოლოგიამ;
• ახლომხედველობამ, შორსმხედველობამ ან ასტიგმატიზმმა, როცა მათი კორექცია არასწორად ტარდება ან გვიანდება.

კლასიფიკაცია
სიელმე ან შეუღლებულია, ან მონოკულარული. პირველი ფორმის დროს ორივე თვალის მამოძრავებელი კუნთების ფუნქცია შეუზღუდავია - მიუხედავად სიელმისა, თითოეული თვალი ყოველი მიმართულებით სრული დიაპაზონით მოძრაობს. სიელმის ეს ფორმა ყველაზე ხშირად თვალების აგებულების თავისებურებას უკავშირდება, მემკვიდრეობითი ხასიათისაა და უმთავრესად ბავშვებს უვლინდება.
იმის კვალობაზე, რომელ მხარეს არის გადახრილი თვალი, სიელმე შეიძლება იყოს:

• შიგნითა (ხშირად - შორსმხედველობასთან შერწყმული), როცა ერთ-ერთი თვალი ცხვირისკენ იხრება;
• გარეთა (ხშირად - ახლომხედველობასთან შერწყმული), როცა ერთ-ერთი თვალი იხრება საფეთქლისკენ;
• ვერტიკალური, როცა თვალი იხრება ზევით ან ქვევით.

სიმპტომები
შეუღლებული სიელმის დროს ბავშვს თავდაპირველად გამოსახულების გაორება აწუხებს, მაგრამ ეს სიმპტომი მალე გაივლის.
ნორმაში ორივე თვალი ერთ წერტილზე ფოკუსირდება, მაგრამ თითოეული მათგანი ტვინს გამოსახულებას თავ-თავისი ხედვის წერტილიდან გადასცემს, ტვინი კი ამ ორ გამოსახულებას აერთიანებს და აღიქვამს როგორც ერთ მთლიანს. თითოეულ თვალს ექვს-ექვსი კუნთი აქვს, რომლებიც ერთობლივად უზრუნველყოფენ მათ მოძრაობას, ტვინი კი თორმეტივე კუნთს აკონტროლებს, რათა ორივე თვალმა ერთი მიმართულებით იყუროს. სწორედ ამ კუნთების შეთანხმებული მუშაობის მეოხებით ახერხებს ტვინი მარჯვენა და მარცხენა თვალიდან მიღებულ გამოსახულებათა გაერთიანებას. სიელმის დროს კი ეს პროცესი დარღვეულია და გამოსახულება გაორებულად აღიქმება, მაგრამ ბავშვის ტვინი სწრაფად რეაგირებს - ელამ თვალს "აზარმაცებს" ანუ მასში მხედველობას აქვეითებს და მის მიერ მიწოდებულ გამოსახულებას თრგუნავს.
სიელმის დროს, როცა ცალი თვალი რაიმეს უცქერს, მეორე რომელიმე მხარეს არის გადახრილი. ამას პირველად გადახრას უწოდებენ. თუ საღ თვალს დავხუჭავთ, ელამი გასწორდება და მზერას საფიქსაციო წერტილზე შეაჩერებს, საღი თვალი კი გადაიხრება. ეს მეორეული გადახრაა.

პარალიზური სიელმე
პარალიზური სიელმის დროს თვალების არასწორი მდებარეობა გამოწვეულია მისი მამოძრავებელი ერთი ან რამდენიმე კუნთის დამბლით ან პარეზით (ვთქვათ, თავის ტვინის ტრავმული დაზიანების გამო). შეუღლებული სიელმისგან განსხვავებით, პარალიზურის დროს დადამბლავებული კუნთის მხარეს თვალის მოძრაობა ან შეზღუდულია, ან საერთოდ წყდება, ხოლო თვალის მეორეული გადახრის კუთხე პირველადზე მეტია - როცა ადამიანი რაიმე საგანს ათვალიერებს, მისი დაავადებული თვალი ან ცუდად მოძრაობს, ან სრულიად უძრავია, ჯანმრთელს კი დიდი კუთხით უწევს გადახრა. აღინიშნება მხედველობის გაორება (დიპლოპია), რომელიც იმდენად აუტანელია, რომ ავადმყოფი იძულებულია, სიელმის საკომპენსაციოდ და გაორების თავიდან ასაცილებლად დაზიანებული თვალი აიხვიოს ან თავი მიაბრუნოს. პარალიზური სიელმის მქონე მოზრდილს პრაქტიკულად ყოველთვის აღენიშნება გაორება, რადგან ზრდასრული ადამიანის ტვინს შეგუების უნარი შეზღუდული აქვს.

ფარული სიელმე
ფარული სიელმის - ჰეტეროფორიის დროს ანომალია გარეგნულად თითქმის არ ჩანს, მას მხოლოდ სპეციალური ოფთალმოლოგიური გამოკვლევა ავლენს. ფარული სიელმის დროს ბინოკულარული მხედველობა ნორმალურია და ფუზიური მოძრაობები (ასე უწოდებენ თვალების უნებლიე უმნიშვნელო მოძრაობებს, რომლებიც აუცილებელია, რათა ყვითელი ხალის გარეთ მოხვედრილი შორეული საგნების გამოსახულება ყვითელი ხალის მიდამოში იქნეს გადატანილი. ამგვარად ერთიანდება თვალების მიერ ცალ-ცალკე მიწოდებული გამოსახულებანი) თვალების სიმეტრიულ მდებარეობას უზრუნველყოფს, მაგრამ საკმარისია, ერთ-ერთი მათგანი ხელის დაფარებით გამოითიშოს ბინოკულარული მხედველობიდან, რომ ის უმალვე გადაიხრება რომელიმე მხარეს და ფარული სიელმე ცხადი გახდება, ბინოკულარული მხედველობის აღდგენისას კი მყისვე ნორმალურ მდგომარეობას დაუბრუნდება.
იმის მიხედვით, რომელ მხარეს გადაიხარა თვალი, განასხვავებენ ეზოფორიას (თვალის გადახრას შიგნით), ეგზოფორიას (თვალის გადახრას გარეთ), ჰიპერფორიას (თვალის გადახრას ზემოთ) და ჰიპოფორიას (თვალის გადახრას ქვევით). ამათგან ყველაზე ხშირია ეგზოფორია.
ჰეტეროფორიის მიზეზი შეიძლება იყოს თვალბუდისა და თვალის კუნთების ინდივიდუალური ანატომიური აგებულება, თვალის კაკალზე მიმაგრებისა და ინერვაციის თავისებურებანი. მის განვითარებას ხელს უწყობს ამეტროპია (შორსმხედველობა და ახლომხედველობა).
დაბალი ხარისხის ჰეტეროფორია ხშირია და არავითარ უსიამოვნო შეგრძნებას არ იწვევს. მაღალი ხარისხის ფარული სიელმე კუნთოვანი ასთენოპიის ნიშნებით ვლინდება: თვალების სწრაფი დაღლით ახლო მანძილზე მუშაობისას, თავის ტკივილით, საგნების პერიოდული გაორებით, სტერეოსკოპიული მხედველობის დარღვევით. ამ სიმპტომების აღმოცენებას ხელს უწყობს ორგანიზმის დასუსტება, მხედველობის ჰიგიენის დაუცველობა და სხვა.
თუ ფარულ სიელმეს უსიამოვნო შეგრძნება სდევს თან, მკურნალობა აუცილებელია. ამეტროპიის შემთხვევაში სათანადო საკორექციო სათვალეს და საგანგებო ვარჯიშებს უნიშნავენ.

დიაგნოსტიკა
მართალია, სიელმე შეუიარაღებელი თვალითაც ჩანს, მაგრამ მისი მიზეზისა და ფორმის დასაზუსტებლად, რაც მკურნალობის მართებული მეთოდის შესარჩევად აუცილებელია, უნდა ჩატარდეს სრული ოფთალმოლოგიური გამოკვლევა. ექიმი განსაზღვრავს მხედველობის სიმახვილეს, დაადგენს თვალის გადახრის კუთხეს და სხვა.

მკურნალობა
სიელმე დიდ გავლენას ახდენს ბავშვის ფსიქიკაზე. გარდა ამისა, ის ხშირად რთულდება ამბლიოპიით (ზარმაცი თვალით) - ელამ თვალში მხედველობის მკვეთრი დაქვეითებით, რაც თვალის კუნთებზე მხედველობითი დატვირთვის უკმარისობით არის გამოწვეული. ასე რომ მკურნალობა აუცილებელია.
2-3 თვემდე სიელმე არც ისე საშიშია, - ამ ასაკში თვალის კუნთთა ფუნქციები ბოლომდე არ არის ჩამოყალიბებული, რასაც დროდადრო სიელმემდე მივყავართ, - მაგრამ თუ 3 თვის ბავშვს აღენიშნება მუდმივი სიელმე (თვალი მუდმივად გადახრილია და არ სწორდება), პატარა აუცილებლად უნდა ვაჩვენოთ ოფთალმოლოგს.
არის შემთხვევები, როცა 1-დან 3 წლამდე ასაკის პატარები პერიოდული სიელმის გამო მიჰყავთ ოფთალმოლოგთან, გამოკვლევა კი აჩვენებს, რომ არავითარი პათოლოგია ბავშვს არ აქვს. ეს მოჩვენებითი სიელმეა, რომელსაც სახის წყობის თავისებურება განაპირობებს. საქმე ის არის, რომ ამ ასაკში თვალები საკმაოდ ახლოსაა ერთმანეთთან, ცხვირის ფუძე კი ფართოა და როცა ბავშვი ოდნავ გვერდზე იცქირება, გვეჩვენება, რომ ცალი თვალი ცხვირისკენ იხრება. იმის გარკვევა, მოჩვენებითი სიელმეა ეს თუ ჭეშმარიტი, ექიმს უნდა მივანდოთ.
სიელმის სამკურნალოდ მიმართავენ:

• თვალის ახვევას - ბავშვს რამდენიმე ხნით უხვევენ ჯანმრთელ თვალს, რათა ტვინი აიძულონ, ელამი თვალით იმუშაოს. დროთა განმავლობაში ტვინი ეჩვევა სუსტ თვალთან მუშაობას და მხედველობა უმჯობესდება. ოღონდ მკურნალობის ამ მეთოდმა შედეგი რომ გამოიღოს, ის ადრეულ ასაკშივე უნდა გამოვიყენოთ - მანამდე, სანამ ბავშვს ამბლიოპია ჩამოუყალიბდება;
• სათვალის ტარებას - თუ პაციენტს რეფრაქციული ანომალია არ აქვს, სათვალის ტარება არ დასჭირდება. რეფრაქციული ანომალიების თანდართვისას კი ეს აუცილებელია. თუ ბავშვმა ექიმის მიერ გამოწერილი სათვალე არ გაიკეთა, სიელმე გაღრმავდება და შესაძლოა, ამბლიოპია განვითარდეს, თვალის გაზარმაცების შემთხვევაში კი მხედველობას სწორად შერჩეული სათვალეც კი ვეღარ გამოასწორებს, ამბლიოპიის განკურნება მხოლოდ სპეციალური აპარატურით იქნება შესაძლებელი;
• თვალის ვარჯიშს სპეციალური აპარატურის დახმარებით;
• ოპერაციას - თუ არაქირურგიული მეთოდებით სიელმის გამოსწორება ვერ მოხერხდა (რისი დადგენაც მხოლოდ ოფთალმოლოგს შეუძლია), ბუნებრივია, ოპერაციული ჩარევა იქნება საჭირო. ოპერაციას თავისი დრო აქვს, რასაც ექიმი განსაზღვრავს - არც დაგვიანებაა სასურველი და არც მეტისმეტად ადრე გაკეთება. ოპერაციის ეფექტი შეიძლება დროებითი იყოს, ამიტომ ის ოფთალმოლოგთან შემდგომი მკურნალობით უნდა გამყარდეს.

მკურნალობის მეთოდის შერჩევა მრავალ ფაქტორზეა დამოკიდებული, მათ შორის - პაციენტის ასაკზე, სიელმის მიზეზებზე, გადახრის ხარისხზე.
სიელმე თავისთავად არ გაივლის, ამიტომ სასურველია, მკურნალობა რაც შეიძლება ადრე დაიწყოს. თუ არაქირურგიული მეთოდებით მკურნალობა დროულად დაიწყო, ასიდან დაახლოებით 80 შემთხვევაში სიელმე ყოველგვარი ოპერაციის გარეშე სწორდება.

პროფილაქტიკა

• 1 წლიდან 1,5 წლამდე ასაკის ბავშვები აუცილებლად უნდა ვაჩვენოთ ოფთალმოლოგს;
• ახლომხედველობის, შორსმხედველობისა თუ ასტიგმატიზმის შემთხვევაში მუდმივად ვატაროთ ექიმის მიერ შერჩეული სათვალე;
• სიელმეზე ოდნავი ეჭვის შემთხვევაშიც კი მივმართოთ ოფთალმოლოგს;
• ზედმიწევნით შევასრულოთ ექიმის დანიშნულება.

ჰიპოკრატეს დროს სეფსისს ასე განმარტავდნენ: სისხლის მოწამვლა. ეს განმარტება შესანიშნავად ასახავს დაავადების არსს, რადგან სეფსისის გამომწვევი მიკრობები მთელ ორგანიზმში სწორედ ინფიცირებული სისხლის მეშვეობით მოითესება.
თანამედროვე განმარტებით, სეფსისი გენერალიზებული (გავრცობილი) ინფექციური პროცესია, რომელიც არასოდეს სრულდება თვითგანკურნებით და რომლისგანაც, სათანადო მკურნალობის გარეშე, ადამიანი იღუპება.
განასხვავებენ სამეანო-გინეკოლოგიურ, ოტოგენურ (ყურიდან განვითარებულ), ქირურგიული ჩარევისა და დიაგნოსტიკური მანიპულაციების შემდგომ განვითარებულ სეფსისს, აგრეთვე -ორალურ სეფსისს, რომელიც, თავის მხრივ, ტონზილურ და ოდონტოგენურ ფორმებად იყოფა. ინფიცირება ზოგჯერ ენდოგენურია. ეს იმას ნიშნავს, რომ ორგანიზმის შიგნით არსებული ინფექციის კერიდან ან მათთვის ჩვეული გარემოდან, მაგალითად, ნაწლავებიდან, გამომწვევები რაიმე მიზეზით სისხლში ხვდებიან.
ჩვენს ნაწლავებში მუდმივად ბინადრობენ და ცხოველმყოფელობენ სხვადასხვა სახის ბაქტერიები. ისინი მონაწილეობენ საჭმლის მონელებაში, ვიტამინებისა და ორგანიზმისთვის საჭირო სხვა ნივთიერებების სინთეზში. როცა ორგანიზმი სუსტდება, ნაწლავებში მობინადრე ბაქტერიები ზოგჯერ მათთვის ჩვეული გარემოდან გადიან და სისხლში ხვდებიან. არის შემთხვევები, როდესაც ადამიანს აქვს რომელიმე ქრონიკული ან თანდაყოლილი დაავადება, რომელიც მაინცდამაინც არ აწუხებს და ამა თუ იმ ვირუსული ან სხვა ინფექციის ფონზე მძიმე სეფსისით ავადდება.
სეფსისს სხვადასხვა მიკროორგანიზმი იწვევს, უმეტესად - ბაქტერიები: სტაფილოკოკი, სტრეპტოკოკი, პნევმოკოკი, მენინგოკოკი, ენტეროკოკი, სალმონელა, ეშერიხია და სხვა; არსებობს სოკოვანი ინფექციით გამოწვეული კანდიდოზური სეფსისი, ვირუსებით, ძირითადად ჰერპესის ჯგუფის ცალკეული წარმომადგენლებით გამოწვეული გენერალიზებული ვირუსული ინფექცია, ასევე - უმარტივესებით განპირობებული გენერალიზებული ინფექცია, კერძოდ, ტოქსოპლაზმოზის გენერალიზებული ფორმა. ბოლო დროს გრამდადებით კოკებთან შედარებით ხშირად დასტურდება გრამუარყოფითი ჩხირებით, კერძოდ, ჩირქმბადი ჩხირით, ეშერიხიათი, კლებსიელათი, ასევე - ანაერობული მიკრობებით გამოწვეული სეფსისი. სეფსისის გამომწვევი მიკროორგანიზმები არაფრით განსხვავდებიან სხვა კლინიკური ფორმის ინფექციურ დაავადებათა გამომწვევებისგან; ერთი და იგივე მიკრობი ზოგჯერ მსუბუქ ინფექციას იწვევს, ზოგჯერ კი სეფსისს და ამის მიზეზი შეიძლება იყოს, მაგალითად, ორგანიზმის იმუნური ძალების დაქვეითება.
ზოგიერთ მეცნიერს მიაჩნია, რომ სეფსისი მხოლოდ იმუნიტეტდაქვეითებულთა ხვედრია. ამის კვალობაზე, სეფსისის განვითარებისთვის ორი პირობაა საჭირო: ფონური დაავადება ან მდგომარეობა, რომელიც იმუნოდეპრესიას (ორგანიზმის ბუნებრივი თავდაცვის უნარის დაქვეითებას) იწვევს და ინფექციის საწყისი კერა.
იმუნიტეტის დაქვეითებას მრავალი მიზეზი განაპირობებს, მათ შორის - შაქრიანი დიაბეტი, შიდსი, ნარკომანია, სიმსივნე, რადიაციული დაავადება, ქრონიკული ინფექციური სნეულება, შიმშილობა, ნერვული სტრესი, ინფექციის პირველადი კერა კი შეიძლება იყოს სხვადასხვა ზომისა და ლოკალიზაციის ჩირქგროვა: ფურუნკული (ძირმაგარა), პანარიციუმი -ფრჩხილბუდის ანთება, დაჩირქებული ნანემსარი, ასევე - საშვილოსნოს, ღვიძლის, ნაღვლის ბუშტის, თირკმლის, ფილტვის, ტონზილების (ნუშურა ჯირკვლების) და სხვა ანთებითი პროცესები, ზოგჯერ - უმნიშვნელო მიკროტრავმაც კი. არის შემთხვევებიც, როცა პირველადი ანთებითი კერის დადგენა საერთოდ ვერ ხერხდება.
გარდა ამისა, სეფსისური ფორმით შეიძლება მიმდინარეობდეს ისეთი ინფექციური დაავადებები, როგორებიც, მაგალითად, მენინგოკოკური ინფექცია, მუცლის ტიფი და სალმონელოზია.
როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, იმუნოდეფიციტს ზოგიერთი მეცნიერი სეფსისის განვითარებისთვის აუცილებელ პირობად მიიჩნევს, თუმცა სეფსისისგან არც ჯანმრთელი და ძლიერი იმუნიტეტის მქონე პირები არიან დაზღვეულნი. მიკრობს, რომელსაც მაღალი აგრესიულობა (ვირულენტობა) ახასიათებს, უნარი შესწევს გადალახოს ორგანიზმის თავდაცვითი ბარიერი და უმძიმესი სეფსისი გამოიწვიოს. მაგალითად, ფერიმჭამელების გამორწყვაც კი შეიძლება ელვისებური სეფსისის მიზეზად იქცეს.
ადამიანის ორგანიზმში შეჭრილ მიკრობს იმუნური ძალები, ჩვეულებრივ, ცნობენ, ბოჭავენ და გავრცელების საშუალებას არ აძლევენ. ამის ერთ-ერთი მაგალითია ჩირქი, რომელიც სხვა არაფერია, თუ არა ბაქტერიებისა და მათთან ბრძოლაში დაღუპული იმუნურ რეაქციაში მონაწილე უჯრედების გროვა. სეფსისის დროს კი, იმის გამო, რომ ან მიკრობია მეტისმეტად ბევრი თუ აგრესიული, ან ორგანიზმში შეჭრის გზაა არაბუნებრივი, ან იმუნური ძალებია დაქვეითებული, მათი ლოკალიზაცია ვერ ხერხდება. მავნე მიკროორგანიზმები მრავლდებიან და სისხლის მეშვეობით მთელ ორგანიზმში ვრცელდებიან, აზიანებენ მრავალ ორგანოს და არღვევენ მათ ფუნქციას, რაც საბოლოო ჯამში იქცევა კიდეც სიკვდილის მიზეზად.

სიმპტომები და მიმდინარეობა
სეფსისი მეტწილად ცხელებითა და შემცივნებით მიმდინარეობს, თუმცა იშვიათად, განსაკუთრებით -დაავადების შორსწასულ, უკანასკნელ სტადიაში, შეიძლება არც ერთი გამოვლინდეს და არც მეორე. უმძიმესი ფორმის დროს გვხვდება როგორც მაღალი ცხელება (ტემპერატურის 40 და უფრო მაღალი მაჩვენებლით), ისე უცვლელი ტემპერატურა. მაღალი ტემპერატურა ხომ ორგანიზმის ერთგვარი რეაქციაა, სეფსისის მძიმე ფორმის დროს კი ორგანიზმს ზოგჯერ ამ რეაქციის გამომჟღავნების თავიც აღარ აქვს. იგივე შეიძლება ითქვას ლეიკოციტების მაჩვენებელზე: ზოგჯერ თუ მაღალი ლეიკოციტოზი - სისხლში ლეიკოციტების დონის მომატება ვლინდება, ზოგჯერ გამოხატულია ლეიკოპენია -ლეიკოციტების რაოდენობის შემცირება პერიფერიულ სისხლში. სეფსისის სიმპტომები იმდენად მრავალფეროვანია, რომ მისდამი კონკრეტული, დოგმატური სადიაგნოზო კრიტერიუმებით მიდგომა არ შეიძლება. სიმპტომთა ასეთი მრავალფეროვნება გამოწვეულია, ერთი მხრივ, ავადმყოფის ორგანიზმის, მეორე მხრივ კი დაავადების გამომწვევი მიკრობის თავისებურებებით. მაგალითად, სალმონელათი ან მენინგოკოკით გამოწვეულ სეფსისს თავის ძლიერი ტკივილი, უძილობა, აგზნება ან, პირიქით, მივარდნილობა ახასიათებს, სტაფილოკოკური სეფსისი კი პირველ ეტაპზე შემპარავად, საერთო მდგომარეობის, გუნება-განწყობის მნიშვნელოვანი ცვლილების გარეშე მიმდინარეობს, ავადმყოფს, მიუხედავად მაღალი სიცხისა, არ აწუხებს თავის ტკივილი და ცხელებასთან შეუსაბამოდ კარგად გამოიყურება, თუმცა დაავადება პროგრესირებს და ხშირად, როცა ავადმყოფი თავს ცუდად იგრძნობს, უკვე გვიან არის.

დიაგნოსტიკა
სეფსისის დიაგნოსტიკა უწინარესად სიმპტომების საფუძველზე ხდება, რომელთა შეფასება მხოლოდ გამოცდილ ექიმს ძალუძს. ლაბორატორიული და ინსტრუმენტული (რენტგენოლოგიური, კომპიუტერული, ბირთვულ-მაგნიტური რეზონანსით და ექოსკოპიური) კვლევის შედეგებიც მნიშვნელოვანია, მაგრამ ისინი მხოლოდ დამხმარე როლს ასრულებს, რადგან გამოკვლევის შედეგის უკრიტიკოდ, ანალიზის გარეშე მიღება შეიძლება გამოუსწორებელი დიაგნოსტიკური შეცდომის მიზეზად იქცეს.
თუ ადამიანს გაურკვეველი მიზეზით აუწია სიცხემ, ამცივნებს და ეს მდგომარეობა გაგრძელდა სამ დღეზე მეტ ხანს, მით უმეტეს - თუ ინფექციის შესაძლო კერაც არსებობს (თუნდაც მცირე ზომის ჭრილობა, ჩირქგროვა კანსა თუ ღრძილებზე) ან ცოტა ხნის წინ პაციენტმა რომელიმე სისხლიანი მანიპულაცია გადაიტანა (თუნდაც კბილი ამოიღო), აუცილებლად უნდა მიმართოს ექიმ სეფსისოლოგს სეფსისისა და გაურკვეველი ცხელებების ცენტრს. დაგვიანების შემთხვევაში სეფსისი შეიძლება პრაქტიკულად უკურნებელ სტადიაში გადავიდეს.

მკურნალობა
მკურნალობის დანიშვნისას მნიშვნელობა აქვს სეფსისის მიზეზს, ასევე გასათვალისწინებელია დაავადების სტადია, ავადმყოფის ორგანიზმის ინდივიდუალური თავისებურებანი, თანმხლები დაავადებები, გენეტიკური ფაქტორები. ამიტომ სეფსისის მკურნალობის ინსტრუქცია არ არსებობს, ყოველ ცალკეულ შემთხვევაში მიდგომა თავისებურია. არის მცდელობა, შეიქმნას სეფსისის დიაგნოსტიკისა და მკურნალობის მათემატიკური მოდელები, მაგრამ ბრმად, კრიტიკული მიდგომის გარეშე მათი გამოყენება არ შეიძლება.
მკურნალობის ამოსავალი წერტილი დაავადების სტადიაა. თუ ავადმყოფობის პირველ ეტაპზე ძირითადად ანტიბიოტიკებით მკურნალობა კმარა, შორსწასულ შემთხვევებში სისხლის გაწმენდა, შოკის საწინააღმდეგო ღონისძიებები, ხელოვნური სუნთქვის აპარატის ჩართვაა საჭირო.
ანტიბიოტიკის სწორად შერჩევა სეფსისის საწინააღმდეგო მკურნალობის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი მომენტია, რადგან სწორედ ანტიბიოტიკია მიკრობთან ბრძოლის მთავარი იარაღი. საქმე იოლდება, როცა სისხლიდან მიკრობი ამოითესება და განისაზღვრება მისი მგრძნობელობა ანტიბიოტიკების მიმართ, მაგრამ ზოგ შემთხვევაში, თვით უმძიმესი სეფსისის დროსაც კი, სისხლიდან ბაქტერიის გამოყოფა ვერ ხერხდება. ასეთ დროს ექიმი ემპირიულად (გამოცდილებაზე დაყრდნობით) არჩევს ანტიბიოტიკს. ამისთვის ის ითვალისწინებს მიკრობის შეჭრის გზას (ვინაიდან ადამიანის სხეულის სხვადასხვა უბანი სხვადასხვა მიკროორგანიზმით არის დასახლებული), სეფსისის მიმდინარეობის თავისებურებებს (გამომწვევის კვალობაზე), რეგიონის მიკრობული სამყაროს თავისებურებებს, ანტიბიოტიკის შეღწევადობას ამა თუ იმ ქსოვილში, წამლის ტოქსიკურობას (შხამიანობას), ავადმყოფის ასაკს, ბაქტერიების მიერ ანტიბიოტიკის მიმართ გამძლეობის გამომუშავების უნარს. და ეს ჯერ კიდევ არ არის სრული სია იმ ფაქტორებისა, რომლებიც გასათვალისწინებელია ანტიბიოტიკის შერჩევისას. ამიტომ ამ პრეპარატებით თვითმკურნალობა ცეცხლთან თამაშს უდრის. ანტიბიოტიკოთერაპიასთან ერთად სეფსისის მკურნალობაში ყოველთვის ჩართულია ანტიკოაგულაციური საშუალებებიც, რადგან სეფსისის დროს სისხლის შედედების სისტემა დიდ ცვლილებებს განიცდის, ვითარდება თრომბოჰემორაგიული სინდრომი, რომელიც მაჩაბლის სინდრომის სახელწოდებით არის ცნობილი.
იმ უიშვიათეს შემთხვევებში, როცა ავადმყოფს ანტიბიოტიკების ყველა ჯგუფის აუტანლობა აქვს, სეფსისის მკურნალობა რთულდება, თუმცა არსებობს ისეთი სარეზერვო საშუალებები, როგორებიც სისხლის გაწმენდა (პლაზმაფერეზი) და იმუნიტეტის სტიმულაციაა.

სებორეა კანის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული დაავადებაა. ეს არის კანის ფუნქციური მდგომარეობის ცვლილება, რომელსაც საფუძვლად უდევს ცხიმოვანი ჯირკვლების სეკრეტორული ფუნქციის დარღვევა. ამ დროს კანის ცხიმი ჭარბად ან ნაკლული ოდენობით გამომუშავდება და შეცვლილია მისი ხარისხიც.
კანის ცხიმს დიდი ფუნქციური მნიშვნელობა აქვს. კანის ზედაპირზე იგი ერევა საოფლე ჯირკვლების სეკრეტს და წარმოქმნის წყალცხიმოვან აპკს, რომელიც კანის ტენის დაკარგვისგან, გარესამყაროს მავნე ზემოქმედებისა და ინფექციებისგან იცავს. სებორეის დროს კი იმატებს კანის pH, რაც ხელს უწყობს მიკროორგანიზმების ზრდისთვის ხელსაყრელი პირობების შექმნას და ანთების განვითარებას.
სებორეის განვითარების მიზეზები ბოლომდე არ არის შესწავლილი. თუმცა ცნობილია მასზე მოქმედი ფაქტორები. ესენია:

• გენეტიკური განწყობა (ცხიმწარმოქმნის მატებასა და ცხიმოვანი ჯირკვლების ჭარბ განვითარებას ხშირად ოჯახური ხასიათი აქვს);
• ჰორმონული ცვლილებები, რომლებიც ანდროგენების (მამაკაცის სასქესო ჰორმონების) და ესტროგენების (ქალის სასქესო ჰორმონების) ნორმალური თანაფარდობის დარღვევით გამოიხატება. კანის ცხიმის გამოყოფის პროცესი ჰორმონდამოკიდებულია. ანდროგენების პროდუქციის მატება ცხიმის გამოყოფას აძლიერებს. სქესობრივი მომწიფების პერიოდში ხდება ორგანიზმის ჰორმონული გადაწყობა, რის შედეგადაც ცხიმის გამომუშავება ძლიერდება. ამ მოვლენას ფიზიოლოგიური სებორეა ეწოდება. სქესობრივი მომწიფების დასრულების შემდეგ ცხიმოვანი ჯირკვლების მუშაობა ნორმას უბრუნდება;
• კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის დაავადებები, ენდოკრინული მოშლილობანი, ფსიქიკური დაავადებები;
• ჰორმონული პრეპარატების (გლუკოკორტიკოსტეროიდების, ანაბოლური სტეროიდების, ტესტოსტერონის, პროგესტერონის და სხვა) ხანგრძლივი მიღება;
• ნერვული სისტემის მუშაობის დარღვევა - ფსიქოგენური სტრესი ხელს უწყობს კანის ცხიმის გამომუშავების გაძლიერებას;
• დაუბალანსებელი კვება, პირველ რიგში - A და B ჯგუფის ვიტამინებისა და მიკროელემენტების უკმარისობა;
• კანის არასწორი მოვლა, მაგალითად, აგრესიული გამწმენდი საშუალებების ხმარება. თავის თმიანი ნაწილის კანზე სებორეის განვითარებას შესაძლოა ხელი შეუწყოს ფენის ხშირმა გამოყენებამ და თმის შეღებვამ.

კანის სხვადასხვა უბანზე ცხიმოვანი ჯირკვლების რაოდენობა სხვადასხვაა. ყველაზე მჭიდროდ ცხიმოვანი ჯირკვლები განლაგებულია სახის ცენტრალურ ნაწილში (ცხვირი, ცხვირ-ტუჩის სამკუთხედი), შუბლზე, ნიკაპზე, თავის თმიან ნაწილზე, ყურის ნიჟარებზე, დელკოლტეს არეში, ბეჭებზე და ბეჭებს შორის. სწორედ ამ უბანში შეიმჩნევა დაზიანებები სებორეის დროს.
გამოყოფენ სებორეის რამდენიმე სახეს: ცხიმოვანს, მშრალსა და შერეულს.

ცხიმოვანი სებორეა
სებორეა უმეტესად ცხიმოვანი ფორმით მიმდინარეობს. ამ დროს სებორეული ზონები - სახე (შუბლი, ცხვირი, ცხვირ-ტუჩის სამკუთხედი), თავის თმიანი ნაწილი, დეკოლტეს ზონა და ბეჭები - იღებს მოყვითალო ელფერს, ხდება გადამეტებულად ცხიმიანი, კანი პრიალებს, უხეშდება, სქელდება, ფორები ფართოვდება. აღინიშნება ძლიერი, ზოგჯერ აუტანელი ქავილი.
კანის ცხიმის ფიზიკურ-ქიმიური თვისებებიდან გამომდინარე, განასხვავებენ სებორეის თხევად და სქელ ფორმებს. თხელი სებორეის დროს ცხიმის სეკრეტი ძალიან თხელია, კანი გარეგნულად ტოვებს ისეთ შთაბეჭდილებას, თითქოს ცხიმი აქვს წასმული, ხოლო სქელი სებორეის დროს სეკრეტი ძალიან სქელია, ცომის კონსისტენციისა, კანი კი მონაცრისფრო ელფერს იღებს.
ცხიმოვანი სებორეის დროს კანის ცხიმის ჭარბი გამოყოფა იწვევს კანის უჯრედების გარქოვანებისკენ მიდრეკილებას, რის შედეგადაც ჩნდება ქერტლი. თმა სწრაფად ცხიმიანდება, ეწებება ერთმანეთს, ზოგჯერ კიდეც ცვივა.

მშრალი სებორეა
მშრალი სებორეა ცხიმოვანი ჯირკვლების ფუნქციის დაქვეითების შედეგია. ამ დროს ცხიმის გამოყოფა შემცირებულია, ქერტლი ფარავს თმას, ზოგჯერ ეფინება ერთმანეთს და წარმოქმნის მოყვითალო-მოთეთრო ან მორუხო-მოთეთრო ქერქს. ცხიმის გამოყოფის შემცირების გამო თმა შრება, თხელდება, მტვრევადი ხდება, ბოლოებში იყოფა. ტანსა და კიდურებზე ჩდება მოვარდისფრო-მოწითალო ლაქები.
ზოგჯერ მშრალი სებორეა ვლინდება მცირე ქერცლით, რომელიც ქერტლს მოგვაგონებს. ქერტლი სებორეის ერთ-ერთი ნიშანია. ამ ფორმას თავის თმიან ნაწილზე უხვი წვრილი ქერცლის გაჩენა ახასიათებს.
მშრალი სებორეა ეგზემური პროცესის რისკფაქტორია. ცხიმოვანი სებორის დროს მეტწილად ფერიმჭამელების წარმოშობა (აკნე) და თმის ცვენაა მოსალოდნელი. მაგრამ როგორც მშრალი, ისე ცხიმოვანი სებორეის დროს კანი უხეშდება და სქელდება, იღებს არაჯანსაღ ელფერს.
სებორეას აქვს მიდრეკილება ქრონიკული მიმდინარეობისა და ხშირი გამწვავებისკენ.
სებორეის დიაგნოსტირება და მკურნალობა უნდა ჩაატაროს დერმატოლოგმა.

სებორეული დერმატიტი
სებორეულ დერმატიტს, ტრადიციისამებრ, ცალკე დაავადებად გამოყოფენ. იგი სებორეისგან იმით განსხვავდება, რომ მისი თავდაპირველი მიზეზია არა ცხიმოვანი ჯირკვლების მუშაობის დარღვევა, არამედ კანის ანთებითი დაავადება, რომელიც შემდგომ ცხიმოვანი ჯირკვლების მუშაობის დარღვევას, კანის დამცველობითი და ყველა სხვა ფუნქციის დაქვეითებას იწვევს, ეს კი, თავის მხრივ, დაავადების შემდგომი განვითარებისთვის ხელსაყრელ პირობებს ქმნის.
სებორეული დერმატიტი - ეს არის დერმატიტი, რომელიც ლოკალიზდება მხოლოდ ცხიმოვანი ჯირკვლებით მდიდარ უბნებში: სახეზე (შუბლზე, ცხვირზე, ცხვირ-ტუჩის სამკუთხედზე, ნიკაპზე), თავის თმიან ნაწილზე, დეკოლტეს ზონასა და ბეჭებზე. სებორეული დერმატიტი იწვევს სიწითლეს, აქერცვლას, კანის გასქელებას, მკვეთრ ქავილს. მისთვის ასევე დამახასიათებელია ქერტლი, თმის გამოფიტვა და დაზიანება.
განასხვავებენ თავის თმიანი ნაწილის სებორეული დერმატიტის სამ ფორმას:

• მშრალი ტიპის ანუ ჩვეულებრივი ქერტლი - ახასიათებს წვრილი ქერტლი, თმა სწრაფად არ ჭუჭყიანდება;
• ცხიმოვანი ტიპის ქერტლი - ახასიათებს სქელი ცხიმიანი, ყვითელი ქერტლი, რომელიც ეკვრის თმას; შესაძლოა, ქერტლი ერთმანეთს შეეწებოს; თმა ძალიან სწრაფად ჭუჭყიანდება;
• ანთებითი ტიპი - დამახასიათებელია ძლიერი სიწითლე, სისველე, ქავილი; დაზიანება სცდება თმოვანი საფარველის არეს.

სებორეული დერმატიტის გამომწვევი ფაქტორები სებორეის ანალოგიურია - ნეიროგენული, ჰორმონული, იმუნური. სებორეული დერმატიტი ძლიერდება ნერვული სტრესის, ჰორმონული ცვლილებისა და იმუნური სისტემის დასუსტების შემთხვევაში.
თუ სებორეულ დერმატიტს არ ვუმკურნალეთ, ის შესაძლოა სებორეულ უბნებს გასცდეს და ერითროდემიამდე განივრცოს (ერითროდემია კანის დიფუზური გაწითლებაა, რომელიც კანის მთელ საფარველს მოიცავს), ცალკეულ შემთხვევებში კი მეორეული ბაქტერიული ინფექციით გართულდეს.
სებორეული დერმატიტი უმეტესად გვხვდება სამ წლამდე (დიათეზის სახით), სქესობრივი მომწიფების პერიოდში და 30-დან 70 წლამდე. მამაკაცებს უფრო ხშირად ემართებათ, ვიდრე ქალებს. აქვს მემკვიდრეობითი ხასიათი. უკეთესობა (ჩაცხრობა, რემისია) შეინიშნება ზაფხულობით, გამწვავება - შემოდგომაზე.

მკურნალობა
მკურნალობა ინიშნება ინდივიდუალურად გამოკვლევათა წყების შემდეგ. ზოგჯერ რამდენიმე სპეციალისტთან გამოკვლევაც კი ხდება საჭირო.
მკურნალობის ძირითადი საშუალებებია:

• პრეპარატები, რომლებიც აღადგენს ვეგეტაციური ნერვული სისტემის მუშაობას;
• ჰორმონული პრეპარატები, თუმცა ისინი ინიშნება მხოლოდ ძალიან მძიმე ფორმების დროს;
• განსაკუთრებული დიეტა. სასარგებლოა რძის ნაწარმი, კვერცხი, ხილი, ბოსტნეული (განსაკუთრებით - კომბოსტო და ჭარხალი), შვრიის (ჰერკულესის) ფაფა. უნდა შეიზღუდოს: ცხოველური ცხიმი (საქონლის, ღორისა და ცხვრის ქონი), მსუქანი ფრინველის ხორცი, კონსერვები, მლაშე და ცხარე პროდუქტები, საკაზმი (მდოგვი, პილპილი). ყოველივე ეს აუცილებელია მდგომარეობის გაუარესების თავიდან ასაცილებლად და კუჭ-ნაწლავის მუშაობის მოსაწესრიგებლად; B, A, D, E ვიტამინები, თუთიისა და გოგირდის პრეპარატები - ისინი აუცილებელია ორგანიზმისთვის, რათა იგი დამოუკიდებლად გაუმკლავდეს სებორეას;
• ფიზიოთერაპია: მასაჟი, კრიოთერაპია, მეზოთერაპია, ოზონოთერაპია, ფიტოთერაპია, დარსენვალი, ულტრაიისფერი სხივები.

ძალიან მნიშვნელოვანია კანისა და თმის მოვლა სახლის პირობებში. ხშირად ამისთვის საჭიროა სამკურნალო საშუალებების გამოყენებაც.
აუცილებელია ფიზიკური დატვირთვა: ჰაერზე სეირნობა, მზისა და ჰაერის აბაზანები, გაკაჟება, ცურვა ღია აუზში.
ვარჯიში აწესრიგებს სისხლის მიმოქცევასა და ნივთიერებათა ცვლას;
დაავადების მძიმე მიმდინარეობის შემთხვევაში ინიშნება ანტიმიკოზური პრეპარატები.
მშრალი სებორეის დროს ინიშნება 10%-იანი გოგირდის კრემი.

სებორეული ეგზემა
სებორეული ეგზემა (სებორეული ეგზემატიდი, სებორეიდი) კანის ცხიმოვანი ჯირკვლებით მდიდარი უბნების (თავის თმიანი ნაწილის, ყურის უკანა არეების, ცხვირ-ტუჩის ნაკეცის, ქუთუთოს კიდეების, ბეჭთაშუა არის, მკერდის ზედა ნაწილის და სხვა) ქრონიკული ანთებაა. სებორეიდი, წესისამებრ, იმუნური სისტემის დასუსტებისას ვითარდება. ასეთ დროს კანის სენსიბილიზაციას ანუ მგრძნობელობის მომატებას ხშირად საკუთარივე ექსკრეტი (ნივთიერებათა ცვლის საბოლოო პროდუქტი, რომელიც გამოიდევნება ორგანიზმიდან) ან კანზე მობინადრე ბაქტერიების ცხოველქმედების პროდუქტები იწვევს.
ზოგიერთი ავტორი სებორეულ ეგზემას ქრონიკულ სებორეულ დერმატიტს მიაკუთვნებს, ზოგს კი მიაჩნია, რომ ეს ინფექციური დაავადებაა, რომელსაც სპეციფიკური მიკროორგანიზმი (მოროკოკი) ან სტრეპტოსტაფილოკოკი იწვევს.
სებორეული ეგზემის მიზეზებიდან დიდ მნიშვნელობას ანიჭებენ პიოკოკებს (ერთგვარი მიკროორგანიზმებია), განსაკუთრებით - ოვალურ პიტიროსპორუმს. ანტიგენებად შესაძლოა მოგვევლინოს კანდიდას ტიპის სოკო და სტაფილოკოკიც. დაავადების განვითარებაში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ნეიროენდოკრინული სისტემის დარღვევები და ორგანიზმის რეაქტიულობა. აღსანიშნავია ისიც, რომ სებორეულ ეგზემას კავშირი აქვს კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ქრონიკულ დაავადებებთან, ჰაიმორიტთან, კონიუნქტივიტთან (თვალის ლორწოვანი გარსის ანთება), რინიტთან (ცხვირის ლორწოვანი გარსის ანთება), ნევროლოგიურ დარღვევებთან.

სიმპტომები და მიმდინარეობა
სებორეული ეგზემის დროს თავის თმიანი უბნების კანი გამომშრალი და ჰიპერემიულია, დაფარულია დიდი რაოდენობით ქატოსმაგვარი მორუხო ქერცლით, სეროზული ან სეროზულ-ჩირქოვანი მოყვითალო ფუფხით, რომლის მოცილების შემდეგაც კანზე სველი ზედაპირი რჩება. დაზიანებულ უბნებს აქვს მკვეთრი საზღვრები, თმა ამ ადგილებზე ერთგვარად შეწებებულია. კანის ნაკეცებში შეშუპება, ჰიპერემია, ღრმა მტკივნეული ნახეთქები აღინიშნება, დაზიანებული უბნების პერიფერიულ ნაწილს კი ყვითელი ქერცლი და ქერქი ფარავს. სხეულსა და კიდურებზე მოყვითალო-მოვარდისფრო ლაქები ჩნდება. კლინიკურად სებორეული ეგზემა ერითემულ ფოლაქებს წარმოადგენს (ერითემა სისხლძარღვთა გაფართოებით გამოწვეული კანის სიწითლეა). ეს ფოლაქები უმეტესად წვრილი პაპულების (მშრალი მუწუკების) ან მოყვითალო-მოვარდისფრო მიკრობუშტუკების გაერთიანებით წარმოიქმნება. პერიფერიებზე შერწყმის გამო დაზიანების კერები შედარებით გავრცობილ სახეს იძენს. პაციენტები წვასა და ქავილს უჩივიან. ქერქების მოცილებისას, განსაკუთრებით - კანის ნაკეცებში, კანი სველი და ეროზირებული რჩება.

მკურნალობა
სებორეული ეგზემის მკურნალობა კომპლექსურია. ამ დროს დიდი მნიშვნელობა ენიჭება თანმხლები დაავადების კორექციას, ვიტამინოთერაპიას. პაციენტს უნიშნავენ სედაციურ პრეპარატებს, ანტიჰისტამინურ და მადესენსიბილიზებელ საშუალებებს (რომლებიც აქვეითებენ გამღიზიანებლისადმი ორგანიზმის მგრძნობელობას). დაავადების შედარებით მძიმე ფორმების დროს აუცილებელია გლუკოკორტიკოიდების გამოყენება. დიდი ყურადღება ეთმობა ადგილობრივ თერაპიასაც. თავის თმიანი ნაწილის დასაბანად პაციენტებს 2%-იანი კეტოკონაზოლის შამპუნის (ნიზორალის) გამოყენებას ურჩევენ. ამის შემდეგ კანი ჰიდროკორტიზონის შემცველი სპეციალური სითხით ან ლოსიონით უნდა დამუშავდეს. საგანგებო დამუშავება და მოვლა სჭირდება სხეულისა და სახის კანსაც. პიოკოკური ფლორის შეერთების შემთხვევაში აუცილებელი ხდება სამკურნალო კომპლექსში ანტიბიოტიკების შემცველი კრემებისა და საცხების ჩართვა. მკურნალობის ტაქტიკას ექიმი დერმატოლოგი ადგენს პაციენტის მდგომარეობის, დაავადების ფორმისა და მიმდინარეობის შესაბამისად. აუცილებელია ძილისა და კვების რეჟიმის მოწესრიგება, სხვადასხვა სახის ალერგენსა და სტრესფაქტორთან კონტაქტის თავიდან აცილება, რაციონიდან კვერცხის, ნიგვზის, ყავის, შოკოლადის, ციტრუსების, ბულიონების, გაზიანი სასმელების ამოღება.

საცრემლე ორგანოების პათოლოგიები ვლინდება ცრემლწარმომქმნელი აპარატისა და ცრემლგამტარი გზების განვითარების ანომალიებით, ანთებითი, სიმსივნური და ტრავმის შემდგომი ცვლილებებით.

ცრემლწარმომქმნელი ორგანოების პათოლოგიები
ცრემლწარმომქმნელი ორგანოების პათოლოგიები მოიცავს განვითარების ანომალიებს, ანთებით პროცესებს, სიმსივნურ, ატროფიულ, ტრავმის შემდგომ დაზიანებებს.
განვითარების ანომალიები უმეტესად ბავშვებში გვხვდება.
საცრემლე ჯირკვლების ანომალიებია: მათი არარსებობა, განუვითარებლობლობა, უმოქმედობა ან ჰიპერტროფია.
საცრემლე ჯირკვლის არარსებობა ან არასაკმარისი განვითარება იწვევს ქსეროზს (სიმშრალეს) და მხედველობის დაკარგვას. ამ შემთხვევაში მკურნალობა მხოლოდ ოპერაციულია. იგი გულისხმობს კონიუნქტივის ღრუს გარეთა ნაწილში სანერწყვე ჯირკვლის სადინარის გადანერგვას (ნერწყვის და ცრემლის ფიზიკურ-ქიმიური მსგავსება დიდია, რაც უზრუნველყოფს თვალის დამაკმაყოფილებელ მდგომარეობას).
საცრემლე ჯირკვლის უმოქმედობის და ფუნქციის დარღვევის შემთხვევაშიც ოპერაციული მკურნალობაა ნაჩვენები, რაც გულისხმობს სანერწყვე ჯირკვლის მიკერებას წარბის გარეთა ზედაპირზე, ძვლისაზრდელაზე.
ჰიპერსეკრეციის შემთხვევაში ცრემლის გამოყოფის შესამცირებლად ტარდება ჯირკვლის ნაწილობრივი მოცილება, სკლეროთერაპია.
საცრემლე ჯირკვლის ანთებითი დაავადება, დაკრიოადენიტი, არც ისე ხშირად გვხვდება. ის შეიძლება იყოს მწვავეც და ქრონიკულიც.
საცრემლე ჯირკვლის მწვავე ანთება, მწვავე დაკრიოადენიტი, უმეტესად ბავშვებსა და ახალგაზრდებს უდასტურდებათ. იგი ცალმხრივიც შეიძლება იყოს და ორმხრივიც. დაავადება აღმოცენდება გრიპის, ქუნთრუშის, ანგინის, რევმატიზმის, პნევმონიის, მუცლის ტიფის, გონორეის და პაროტიტის - ყბაყურას - დროს (ყველაზე ხშირად - უკანასკნელ შემთხვევაში).
ყბაყურას დროს დაკრიოადენიტი ყოველთვის ორმხრივია. მას თან ახლავს ყბაყურა და ყბისქვეშა სანერწყვე ჯირკვლების ანთება, რაც იმას ნიშნავს, რომ ერთი და იგივე ინფექცია აზიანებს როგორც სანერწყვე, ისე საცრემლე ჯირკვლებს. ეს იმით აიხსნება, რომ სანერწყვე და საცრემლე ჯირკვლებს აქვს მსგავსი ჰისტოლოგიური შენება და საერთო ინერვაცია. თუმცა ანთებითი პროცესი ყბაყურა ჯირკვალში შეიძლება ჯერ კიდევ დაკრიოადენიტის განვითარებამდე დასრულდეს ანდა სუსტად იყოს გამოხატული. ამის გათვალისწინება აუცილებელია ბავშვებში დიაგნოსტიკური შეცდომების თავიდან ასაცილებლად.

სიმპტომები და მიმდინარეობა
მწვავე დაკრიოადენიტი კლინიკურად ზედა ქუთუთოს გარეთა ზედაპირის შეშუპებითა და ტკივილით გამოიხატება. შეშუპება შესაძლოა ჯირკვლის არიდან საფეთქლებამდე გავრცელდეს და ნახევარი სახეც კი მოიცვას. ასეთ დროს თვალი იხუჭება. მძიმე მიმდინარეობის შემთხვევაში დასუსტებულ ბავშვებს შესაძლოა აბსცესი ან ფლეგმონა განუვითარდეთ და პროცესში ჩაერთოს რეტრობულბური არეც. თვალის კაკალი გადაადგილდება ქვემოთ და შიგნით და ორბიტიდან ოდნავ წინ წამოიწევს. ავადმყოფი უჩივის გაორებას, თვალის მოძრაობის შეზღუდვას ზემოთ და შიგნით. კონიუნქტივა გარეთა ნაწილში მკვეთრად ჰიპერემიული და შეშუპებულია. შესაძლოა განვითარდეს ქემოზიც - კონიუნქტივის შემოფარგლული შეშუპება, რომელიც გარემოიცავს რქოვანა გარსს. ამ დროს უარესდება საერთო მდგომარეობა - აღმოცენდება თავის ტკივილი, ირღვევა ძილი და მადა, იმატებს ტემპერატურა, ვითარდება რეგიონული ლიმფადენიტი.

მკურნალობა
სამკურნალოდ ინიშნება ადგილობრივი გამახურებელი პროცედურები, უმს (УВЧ), ვიტამინოვანი წვეთები და სულფანილამიდებისა და ანტიბიოტიკების შემცველი კრემები, საცრემელე ჯირკვლის საპროექციო არეში კანქვეშ ანტიბიოტიკები შეჰყავთ.
ზოგადი მკურნალობა მიმართულია ძირითადი დაავადების წინააღმდეგ. ინიშნება ანტიბიოტიკები და სულფანილამიდები, სიმპტომური საშუალებები (ანალგეტიკები, საძილე პრეპარატები და სხვა). დაჩირქებისა და აბსცესის გაჩენის შემთხვევაში ჩირქოვან წარმონაქმნს კვეთენ და ღრუს ანტიბიოტიკებით გამორეცხავენ.
გახანგრძლივებული დაკრიოადენიტის შემთხვევაში მიმართავენ რენტგენოთერაპიას.
წესისამებრ, დაავადება გამოჯანმრთელებით სრულდება.
ქრონიკული დაკრიოადენიტი ზოგჯერ მწვავეს მომდევნო საფეხურია, უფრო ხშირად კი დამოუკიდებლად ვითარდება. პროცესი შეიძლება იყოს ცალმხრივიც და ორმხრივიც, აღმოცენდეს ტუბერკულოზის, სიფილისის, მიკულიჩის სინდრომისა და ტრაქომის დროს.
ქრონიკული დაკრიოადენიტის დროს სუბიექტური ჩივილები არ არსებობს. კლინიკური სურათი სახასიათოა იმით, რომ საცრემლე ჯირკვლის არე შეშუპებული, მკვრივი და უმტკივნეულოა და თანდათანობით ფართოვდება. კანი მის ზემოთ არ არის შეცვლილი. ტუბერკულოზური დაკრიოადენიტის დროს დაჩირქება არ ხდება.

მიკულიჩის სინდრომი
ეს დაავადება პირველად 1892 წელს აღწერა მიკულიჩმა და ამიტომ მის სახელს ატარებს. ეს არის სიმპტომოკომპლექსი, რომელსაც ახასიათებს ნელი პროგრესირება, საცრემლე და სანერწყვე (ხშირად - ყბისქვეშა, იშვიათად - ყბაყურა და ენისქვეშა) ჯირკვლების სიმეტრიული ზრდა, თვალის კაკლის ქვემოთ და შიგნით გადაადგილება და წინ წამოწევა. ჯირკვალი არასდროს ჩირქდება. პროცესში ერთვება ლიმფური კვანძები.
დაავადების მიზეზი ბოლომდე ჯერჯერობით არ არის გარკვეული. მიკულიჩის დაავადების დროს ჰისტოლოგიურად დასტურდება საცრემლე და სანერწყვე ჯირკვლების ლიმფომური ჰიპერპლაზია. ზოგიერთ ავტორს ამის მიზეზად ტუბერკულოზი მიაჩნია, მაგრამ უმრავლესობა დაავადებას მთელი ლიმფური აპარატის სისტემური დაავადებით (ლეიკემია და ფსევდოლეიკემია) განპირობებულ საცრემლე და სანერწყვე ჯირკვლების ლიმფომატოზად მიიჩნევს.
მიკულიჩის სინდრომზე ეჭვის შემთხვევაში უნდა ჩატარდეს სისხლის გამოკვლევა.
ტუბერკულოზური დაკრიოადენიტის სადიაგნოზოდ მნიშვნელოვანია საერთო კლინიკური გამოკვლევა ტუბერკულოზზე და პირკესა და მანტუს ტესტების ჩატარება.
სიფილისური ქრონიკული დაკრიოადენიტი მიმდინარეობს საცრემლე ჯირკვლის გუმატოზური დაკრიოადენიტის სახით. შანკრი იშვიათია. თანდაყოლილი სიფილისის დროს მოსალოდნელია თანდაყოლილი ინტერსტიციური დაკრიოადენიტის განვითარება.

მკურნალობა
მკურნალობა დაავადების მიზეზის შესაბამისად ინიშნება. ადგილობრივად ნაჩვენებია რენტგენოთერაპია. მიკულიჩის დაავადების დროს კანქვეშ ან ვენაში დარიშხანის პრეპარატები შეჰყავთ.

საცრემლე ჯიკვლებისკისტა
კისტა საცრემლე ჯირკვლის გამომტანი სადინარების გაფართოების შედეგია და ჰგავს ყბისქვეშა სანერწყვე ჯირკვლის გამომტანი სადინარის კისტას. ზომით ალუბლის კურკისოდენაც შეიძლება იყოს და კაკლისოდენაც. წარმონაქმნი უმტკივნეულოა, ელასტიკური, მის ზემოთ კანი შეუცვლელია. ზედა ქუთუთოს ამოტრიალების შემთხვევაში იგი გამჭვირვალე ბუშტივით მოჩანს.
მკურნალობა გულისხმობს კისტის გახსნას.

საცრემლე ჯირკვლის სიმსივნეები
საცრემლე ჯირკვალში შეიძლება განვითარდეს შერეული სიმსივნეები, ცილინდრომა, სარკომა, ადენოკარცენომა. იშვიათია ადენომა და ონკოცისტომა.
ამჟამად მიიჩნევენ, რომ საცრემლე ჯირკვლის შერეული სიმსივნეები სანერწყვე (ყბაყურა) ჯირკვლების შერეული სიმსივნეების ნაირსახეობაა.
სიმსივნე უვითარდებათ ხანდაზმულებს, იზრდება ნელა, თუმცა ცნობილია სწრაფი ზრდის შემთხვევებიც. მისი ძირითადი სიმპტომებია ტკივილი და ეგზოფთალმი. იშვითად აღმოცენდება დიპლოპია (გაორება) და მხედველობითი მოშლილობანი. თვალის ფსკერზე გამოხატულია ცვლილებები და მოსალოდნელია მხედველობის ნერვის ატროფია. ზოგ შემთხვევაში სიმსივნე ავთვისებიანია, რეციდივებისა და მეტასტაზირებისკენ მიდრეკილი.
ცილინდრომის კლინიკური სურათი საცრემლე ჯირკვლის შერეული სიმსივნისას ჰგავს, მაგრამ პროგნოზი ცილინდრომის დროს უარესია - ასიდან 23-25 შემთხვევაში შედეგი ლეტალურია.
მკურნალობა გულისხმობს სიმსივნის ამოკვეთას საცრემლე ჯირკვალთან ერთად და სხივურ თერაპიას.
სარკომა გვხვდება ბავშვებსა და მოზარდებში, მიმდინარეობს მძიმედ, პროგნოზი არაკეთილსაიმედოა.
ადენომისა და ონკოცისტომის დროს მკურნალობა ქირურგიულია, პროგნოზი - კეთილსაიმედო.

ცრემლგამომტანი ორგანოების პათოლოგია
ცრემლგამომტანი გზების დაავადებათა ძირითადი ნიშანია მუდმივი ცრემლდენა, რომელიც ძლიერდება სიცივესა და ქარში. როცა ცრემლდენა ხანგრძლივია, მას ერთვის ხამხამი და ქუთუთოების კიდეების შეწითლება.
ზოგჯერ სიცივეში ცრემლდენას განაპირობებს სახეზე კანქვეშა კუნთოვანი ბოჭკოების შეკუმშვა კანის მგრძნობელობის მატების გამო. იშვიათად ცრემლდენას საცრემლე ჯირკვლების ფუნქციის გაძლიერება იწვევს, უმეტესად კი ის უკავშირდება სამწვერა ნერვის I და II ტოტებისა და სიმპათიკური ნერვების გაღიზიანებას, ასევე - ფოკალურ ინფექციას კბილების დაავადებათა დროს.
ცრემლდენა ზოგჯერ ცხვირის დამატებითი წიაღების ავთვისებიანი სიმსივნის ერთადერთი სიმპტომია; შეიძლება იყოს ჰიპოფიზის სიმსივნის პირველი ნიშანი; აღმოცენდება ზედა ყბის ოსტეომის დროსაც.
პათოლოგიური ცრემლდენა შეინიშნება კონიუნქტივიტის, ბლეფარიტის, კერატიტის, სკლერიტის, რქოვანა გარსში უცხო სხეულის, მწვავე და ქრონიკული რინიტების, ცხვირის დანამატ წიაღებში ანთებითი პროცესების დროს.
ცრემლდენის პროვოცირება შეუძლია ზოგიერთ საკვებს.
ყველაზე ხშირად პათოლოგიური ცრემლდენა უკავშირდება ცრემლგამომტანი გზების ფუნქციის თანდაყოლილ ან შეძენილ დარღვევას. შეძენილი დარღევები, წესისამებრ, საცრემლე წერტილის და არხის, საცრემლე პარკისა და ცრემლ-ცხვირის არხის პათოლოგიებია.
მოხუცებში საკმაოდ ხშირია საცრემლე წერტილის ატონიური ევერსია.

მკურნალობა
მკურნალობა ქირურგიულია. საცრემლე წერტილის შევიწროება ხშირად ვითარდება ქრონიკული ბლეფარიტისა და კონკუნქტივიტის შედეგად. ის შეიძლება გამოიწვიოს საცრემლე წერტილის სფინქტერის კუნთის ხანგრძლივმა სპაზმმა. უკანასკნელ შემთხვევაში ეფექტურია საცრემლე წერტილის გაფართოება ზონდით. თუ შევიწროება ნაწიბუროვანი ხასიათისაა, კეთდება ოპერაცია.
არხების ან უცხო სხეულის (წამწამი, მტვრის ნაწილაკები, ჰლისტები) მოშორება ოპერაციული მეთოდით ხდება.
არხების ჩირქოვანი ანთება (კანალიკულიტი) ლორწოვანი გარსის ანთებაა. ანთებითი პროცესის ირგვლივ მდებარე ქსოვილებზე გავრცელების შემთხვევაში ვითარდება პერიკანალიკულიტი. არხების არეში კანი წითლდება, შუპდება, შეხებისას მკვრივი და მტკივნეულია. საცრემლე წერტილიდან გამოიყოფა ლორწოვან-ჩირქოვანი გამონადენი. გამოხატულია ცრემლის დაგროვება და ცრემდენა. კანალიკულიტის მიზეზი შეიძლება იყოს ტუბერკულოზი, სიფილისი, ბრუცელოზი, ტრაქომა, ბლეფარიტი, მიკოზი. სოკოვანი კანალიკულიტი დიდხანს მიმდინარეობს.
მკურნალობა გულისხმობს მიზეზზე ზემოქმედებას. ნაჩვენებია გამორეცხვები ასეპტიკური ხსნარებით. საჭიროა ანტიბიოტიკების ხშირ-ხშირად ჩაწვეთება და ანტიბიოტიკებიანი და სულფანიამიდიანი მალამოს წასმა. სოკოვანი კანალიკულიტის დროს ნაჩვენებია საცრემლე არხის გაკვეთა. ამოფხეკა და იოდით დამუშავება.
თანდაყოლილ ანომალიებს მიეკუთვნება:
*საცრემლე წერტილის ატრეზია;
*საცრემლე არხების ატრეზია;
*საცრემლე წერტილისა და არხების ატრეზია;
*დამატებითი საცრემლე წერტილი და არხები (რამდენიმე საცრემლე წერტილი და არხი);

*საცრემლე წერტილისა და არხის დისლოკაცია (წინ, უკან, გარეთ, შიგნით).

საცრემლე პარკის ანთებითი დაავადება
საცრემლე პარკის ანთებითი დაავადება მწვავეც შეიძლება იყოს და ქრონიკულიც.

ქრონიკული დაკრიოცისტიტი
საცრემლე პარკის ქრონიკული ანთება, ქრონიკული დაკრიოცისტიტი (dacryocystitis chronica), ვითარდება ცრემლ-ცხვირის არხის გამავლობის დარღვევისას, როდესაც საცრემლე პარკში ცრემლი გუბდება და მიკროორგანიზმების (მეტწილად - პნევმოკოკებისა და სტაფილოკოკების) გამრავლებისთვის ხელსაყრელი პირობები იქმნება. გარდა ამისა, დაავადების განვითარება შესაძლოა უკავშირდებოდეს საცრემლე პარკის მეზობლად (მაგალითად, ჰაიმორის ღრუში, პარკის გარემომცველ ძვლებში) მიმდინარე პროცესს, რომლის შედეგადაც ხდება ცრემლ-ცხვირის არხის სტენოზირება (უნდა ითქვას, რომ ცრემლ-ცხვირის არხის სტენოზი ზოგჯერ თანდაყოლილია). ქრონიკული დაკრიოცისტიტის მიზეზი ასევე შეიძლება იყოს ზედა ყბის მოტეხილობა, ცხვირში მიმდინარე სიფილისური პროცესები და საცრემლე პარკის ტუბერკულოზი.

სიმპტომები და მიმდინარეობა
ქრონიკული დაკრიოცისტიტის დროს შეინიშნება საცრემლე პარკის მიდამოს შეშუპება, ცრემლდენა, შემდეგ - ჩირქდენაც. საცრემლე პარკის არეზე ზეწოლისას საცრემლე წერტილიდან გამოიყოფა ლორწოვანი, ლორწოვან-ჩირქოვანი ან ჩირქოვანი გამონადენი. თუ სტენოზირებულ საცრემლე არხს გამტარობა ნაწილობრივ შენარჩუნებული აქვს, საცრემლე პარკის შიგთავსი შეიძლება ცხვირის ღრუში დაიცალოს. საცრემლე აპკის საპროექციო არეში ქსოვილები, ნახევარმთვარისებური ნაოჭი და კონიუნქტივა გაღიზიანებული და ჰიპერემირებულია (შეწითლებული). არცთუ იშვიათად აღინიშნება კონიუნქტივიტი და ბლეფარიტი. გახანგრძლივებული დაკრიოცისტიტის დროს პარკი შეიძლება მკვეთრად გაიწელოს და საცრემლე პარკის არეში კაკლისოდენა გამობერილობა გაჩნდეს. შეშუპებული მიდამოს ზედაპირზე კანი რამდენადმე განლეულია. საცრემლე პარკმა შეიძლება ატროფია განიცადოს, აღარ გამოყოს ლორწო და ჩირქი. ამ შემთხვევაში პარკში დაგროვდება გამჭვირვალე, მოსქო სითხე. ამ მდგომარეობას საცრემლე პარკის წყალმანკს (hydrops sacci lacrimalis) უწოდებენ.
ქრონიკული დაკრიოცისტიტი ქალებში 6-7-ჯერ უფრო ხშირად გვხვდება, ვიდრე მამაკაცებში. ამ დაავადებას თან ახლავს რქოვანა გარსის წყლულისა და საცრემლე პარკის ფლეგმონის განვითარების საფრთხე.

მკურნალობა
ქრონიკულ დაკრიოცისტიტს ქირურგიული გზით მკურნალობენ. ოპერაციას დაკრიოცისტორინოსტომია ეწოდება და ცხვირის ღრუსთან კონიუნქტივის ღრუს ხელოვნურ მიერთებას გულისხმობს.

საცრემლე პარკის მწვავე ანთება ანუ საცრემლე პარკის ფლეგმონა
საცრემლე პარკის მწვავე ანთება (მწვავე დაკრიოცისტიტი) საცრემლე პარკის კედლისა და მისი გარემომცველი ქსოვილების ჩირქოვანი ანთებაა. მას იწვევს კოკები, ტუბერკულოზის ჩხირი, ვირუსები და სოკოები.
მწვავე დაკრიოცისტიტი უმეტესად ვითარდება როგორც ქრონიკული დაკრიოცისტიტის გართულება, თუმცა ცალკეულ შემთხვევებში ანთებითი პროცესი საცრემლე პარკის გარემომცველ ქსოვილებზე მეზობელი წიაღებიდან (ჰაიმორის ღრუ და ცხავის ლაბირინთი), პარკის გარემომცველი ძვლებიდან ან ცხვირის ღრუდან გადადის.
მწვავე დაკრიოცისტიტის დროს საცრემლე პარკის არეში ჩნდება ძლიერი სიწითლე და მკვრივი, მტკივნეული შეშუპება, რომელიც ცხვირისა და ლოყების მიმდებარე არეზე ვრცელდება. თვალის ნაპრალი შევიწროებულია ან მთლიანად დახურული. რამდენიმე დღეში შეშუპება რბილდება, ყალიბდება აბსცესი, რომელიც მოგვიანებით იხსნება (მეტწილად გარეთ) და წარმოიქმნება ფისტულა, რომლიდანაც გამოიყოფა ცრემლისმაგვარი სითხე. ასეთი ფისტულა შეიძლება დიდხანს არ შეხორცდეს. ზოგჯერ ვითარდება ე.წ. შიდა ფისტულა და მაშინ ჩირქი ცრემლ-ცხვირის არხიდან შედის ცხვირის ღრუში. მკურნალობის გარეშე (განსაკუთრებით - ბავშვებში) მწვავე ჩირქოვანი დაკრიოცისტიტი შესაძლოა ფლეგმონურ პროცესში გადაიზარდოს, არასათანადო (არასაკმარისი) მკურნალობის შემთხვევაში კი დიდია რეციდივების ალბათობა.

მკურნალობა
მწვავე დაკრიოცისტიტის დროს ინიშნება სითბო (მშრალი), ულტრამაღალი სიხშირის სხივები (УВЧ), კუნთებში ანტიბიოტიკების ინექცია, დასალევად - სულფანილამიდები, ადგილობრივად - ანტიბიოტიკები და 3%-იანი კოლარგოლის კრემი.
თუ აბსცესი ჩამოყალიბდა, საჭიროა მისი გახსნა და დრენირება, ხოლო მწვავე პროცესის ჩაქრობის შემდეგ ნაჩვენებია ოპერაციული ჩარევა.

ახალშობილთა დაკრიოცისტიტი
ახალშობილთა დაკრიოცისტიტი იმის გამო ვითარდება, რომ ბავშვს დაბადების შემდეგაც რჩება ლორწოვან-ჟელატინისებრი აპკი (ემბრიონული აპკი), რომელიც მუცლადყოფნის პერიოდში ქვემოდან ფარავს ცრემლ-ცხვირის არხის სანათურს (წესით, იგი ბავშვის პირველი ჩასუნთქვის დროს უნდა გასკდეს). ამ შემთხვევაში ახალშობილს სიცოცხლის პირველ დღეებში თვალის შიგნითა კუთხეში აღენიშნება ლორწოვანი გამონადენი და კონიუნქტივის ზომიერი შეწითლება. მომდევნო კვირებში თვალის ნაპრალში ცრემლი ჩადგება, მერე კი ცრემლდენა ვითარდება. მოსალოდნელია საცრემლე პარკის არეში შეშუპება. საცრემლე პარკის მიდამოში ზეწოლისას ქვედა საცრემლე წერტილიდან გამოიყოფა ლორწოვანი ან ლორწოვან-ჩირქოვანი გამონადენი.
ახალშობილებში მწვავე დაკრიოცისტიტი, წესისამებრ, თანდაყოლილი დაკრიოცისტიტის გართულებაა, თუმცა არის შემთხვევები, როდესაც ანთებითი პროცესი საცრემლე პარკზე ახლომდებარე ანთებითი ქსოვილებიდან (ზედა ყბის ჩირქოვანი ოსტეომიელიტის შემთხვევაში) გადადის.
ახალშობილთა დაკრიოცისტიტი ტემპერატურის მატებითა და მოუსვენრობით მიმდინარეობს. შეიძლება განვითარდეს გარეთა ან შიგნითა ფისტულა.
თანდაყოლილი დაკრიოცისტიტის დიაგნოსტიკა არ არის რთული, მაგრამ ხდება შეცდომებიც, მაგალითად, კონიუნქტივის ჰიპერემიას და გამონადენს კონიუნქტივიტად მიიჩნევენ და დიდხანს უშედეგოდ მკურნალობენ ანტიბიოტიკებით.

მკურნალობა
ახალშობილებში დაკრიოცისტიტს მკურნალობენ საცრემლე პარკის არის მასაჟით (დარტყმით) ზემოდან ქვემოთ, თვალში ალბუციდის (30%), ლევომიცეტინის (0,25%) და ვიტამინების ჩაწვეთებით. მასაჟის მიზანია საცრემლე პარკში წნევის გაზრდა ემბრიონული აპკის გახეთქვის გასაადვილებლად. თავდაპირველად უნდა მოხდეს ზეწოლა თვალის კუთხეში და ამის შედეგად გამოყოფილი ჩირქოვანი გამონადენი მოიწმინდოს ფიზიოლოგიურ ხსნარში (ნატრიუმის ქლორიდის 0.9%-იანი ხსნარი) დასველებული ბამბის ტამპონით. მასაჟის მიმართულება საცრემლე არხის პროექციას უნდა ემთხვეოდეს. მასაჟი კეთდება თვალის კუთხიდან ჯერ ჰორიზონტალურად, მერე კი ცხვირის ფრთის გასწვრივ, ზევიდან ქვევით, თითების რამდენიმე წერტილოვანი ან ვიბრირებადი ზეწოლითი მოძრაობით. სასურველია, ზეწოლის პარალელურად მოხდეს ცხვირის ასპირატორით ჰაერის გამოქაჩვა. მასაჟი უნდა ჩატარდეს დღეში 6-10-ჯერ, უმჯობესია ჭამამდე, რადგან ჩვილებს ეს პროცედურა არ მოსწონთ, ჭამა კი მალე დაამშვიდებთ. დადებითი შედეგის არარსებობის შემთხვევაში 7-10 დღის შემდეგ ხდება ცრემლგამომტანი გზების გამორეცხვა სტერილური ფიზიოლოგიური ხსნარით, ოღონდ პარკის შიგთავსის გამორწყვის შემდეგ. განმეორებითი გამორეცხვა შეიძლება გაკეთდეს ტრიფსინითა და ქიმოტრიფსინით. თუ გამტარობა არ აღდგა, გადადიან ზონდირებაზე. ზონდირება უნდა ჩატარდეს, ვიდრე ბავშვს 3 თვე შეუსრულდება.
შესაძლებელია ცრემლგამომტანი გზების გამორეცხვა ასეთი კოქტეილით: 0,5 მლ 2,5%-იანი ჰიდროკორტიზონის სუსპენზია, 32 ერთეული ლიდაზა და 5 მლ სტერილური 0,5%-იანი ნოვოკაინი.

საცრემლე პარკის სიმსივნური დაავადებები
საცრემლე პარკის სიმსივნური დაავადებები იშვიათია. ეპითელური რიგის კეთილთვისებიანი სიმსივნეებიდან აღსანიშნავია პაპილომები, რომლებიც შესაძლოა გაავთვისებიანდეს. შედარებით იშვიათად გვხვდება საცრემლე პარკის სარკომა (მეტწილად - ბავშვებსა და და მოზრდილებში), რომელიც ავთვისებიანი ბუნებით გამოირჩევა.
საცრემლე პარკის სხვადასხვა წარმოშობის სიმსივნურ დაავადებებს ერთმანეთის მსგავსი კლინიკური სურათი აქვთ: თავდაპირველად თავს იჩენს ცრემლდენა, შემდეგ ვითარდება საცრემლე პარკის არის შეშუპება; ამ სტადიაში ისინჯება მკვრივი და ელასტიკური სიმსივნური წარმონაქმნი, საცრემლე პარკზე ზეწოლისას საცრემლე წერტილებზე ჩნდება სისხლის წვეთი; მესამე სტადიაში სიმსივნე იზრდება ცხვირის ღრუში, მერე - დანამატ წიაღებში, ზედა ყბაში, გარეთ და ა.შ.
საცრემლე პარკის სიმსივნის მკურნალობა ყოველთვის ქირურგიულია. საწყის სტადიებში სიმსივნის ბუნებაზე მსჯელობენ მხოლოდ საცრემლე პარკის გახსნის შემდეგ. გრანულომატოზურ (რომლებსაც მიაკუთვნებენ ფსევდოსიმსივნეებს და რომლებიც ვითარდება ჭრილობით ან უხეში ზონდირებით გამოწვეული გაღიზიანების გამო) და პაპილომურ სიმსივნეებს ამოკვეთენ საცრემლე პარკთან ერთად და ატარებენ რინოსტომიას.
თუ დაიბადა ეჭვი მალიგნიზაციის (გაავთვისებიანების) თაობაზე, ოპერაციის შემდგომ პერიოდში ტარდება სხივური თერაპია.
აღწერილია ასევე ეპითელიომები, ფიბრომები, ენდოთელიომები, ლიმფომები, ლიმფოსარკომები, ონკოცისტომები და შერეული სიმსივნეები.

კვერცხუჯრედი და სპერმატოზოიდები ერთმანეთს საკვერცხესთან ხვდებიან, რის შემდეგაც განაყოფიერებული კვერცხუჯრედი კვერცხსავალი მილის გავლით საშვილოსნოს ღრუში გადაინაცვლებს და მის ლორწოვან გარსში ჩაიზრდება. ასე იწყება ნორმალური ორსულობა.
საშვილოსნოსგარე ანუ ექტოპიური ორსულობა ისეთი ორსულობაა, რომლის დროსაც განაყოფიერებული კვერცხუჯრედი საშვილოსნოს ღრუს გარეთ ჩაინერგება და იქვე იწყებს განვითარებას.
მუცლის ღრუში გამოტყორცნილი განაყოფიერებული კვერცხუჯრედი შესაძლოა კვერცხსავალ მილში, საკვერცხეში, საშვილოსნოს ყელში, პერიტონეუმში, ნაწლავში ჩაიზარდოს. ამის კვალობაზე, განასხვავებენ: კვერცხსავალი მილის, საკვერცხის, საშვილოსნოს ყელის, მუცლის ღრუს ორსულობას.
ყველაზე ხშირია კვერცხსავალი მილების ორსულობა. მის წილად მოდის გარეორსულობათა 98%.
განაყოფიერებული კვერცხუჯრედი შეიძლება ჩაინერგოს კვერცხსავალი მილის:

• ამპულარულ ნაწილში. ეს მილის ყველაზე განიერი ნაწილია. საშვილოსნოსგარე ორსულობა ათიდან რვა შემთხვევაში სწორედ კვერცხსავალი მილის ამპულარულ ნაწილში ვითარდება. ამ დროს სანაყოფე კვერცხი შესაძლოა საკმაოდ დიდი ზომისაც გახდეს.
• ისთმურ ნაწილში. ეს კვერცხსავალი მილის ყველაზე ვიწრო ნაწილია. ასეთი ლოკალიზაციის ორსულობა გაცილებით ადრეულ ვადაზე წყდება.
• ფიმბრიულ ნაწილში. კვერცხსავალი მილის ინტერსტიციული ნაწილის ორსულობა ყველაზე იშვიათი (2%) და ყველაზე საშიშია - მილის ეს ნაწილი ნაკლებელასტიკურია და გაძლიერებულად მარაგდება სისხლით, ამიტომ ორსულობა შესაძლოა ძლიერი და მომაკვდინებელი სისხლდენით დასრულდეს.

საშვილოსნოს გარეთ ჩანერგილი ემბრიონი ფაქტობრივად დასაღუპავად არის განწირული, რადგან არ გააჩნია ზრდისა და განვითარებისთვის საკმარისი სივრცე, ვერ იღებს საკვებს... ვინაიდან ეს ადგილები განაყოფიერებული კვერცხუჯრედის მისამაგრებლად არ არის შექმნილი, ადრე თუ გვიან წარმონაქმნი სკდება და იწყება მუცლის ღრუში მასიური სისხლდენა, ამიტომ საშვილოსნოსგარე ორსულობა ზოგჯერ ლეტალური შედეგით სრულდება.
საშვილოსნოსგარე ორსულობის ხელშემწყობი ფაქტორებია:

• ფალოპის მილის პათოგენური მიკრობებით გამოწვეული ანთება. ანთებითი პროცესის შედეგად ფალოპის მილში ვითარდება ღრმა პათოლოგიური ცვლილებები: მილის სანათური ვიწროვდება, მილის ფიზიოლოგიური პერისტალტიკა სუსტდება ან სავსებით ითრგუნება, მილის სანათურში ჩიხები და ჯიბეები ყალიბდება, ფალოპის მილის ეპითელიუმი და კუნთოვანი სისტემა დესტრუქციულ ცვლილებებს განიცდის, რაც განაყოფიერებული კვერცხუჯრედის საშვილოსნოში გადასვლას აძნელებს;
• კვერცხსავალი მილების აგებულების თანდაყოლილი ანომალიები, კეთილთვისებიანი სიმსივნეები, ენდომეტრიოზი, გადატანილი აბორტები;
• ინფანტილიზმი. ამ შემთხვევაში საშვილოსნოსგარე ორსულობას ფალოპის მილის კუნთების განუვითარებლობა უწყობს ხელს.
• ნერვულ-ენდოკრინული მოშლილობა. ენდოკრინული და ვეგეტატიური ნერვული სისტემები ყველა შინაგანი ორგანოს ფუნქციებს განაგებს, მათ შორის - სასქესო ორგანოებისასაც. კვერცხსავალი მილების პერისტალტიკა ენდოკრინული ჯირკვლებისა და ვეგეტატიური ნერვული სისტემის ცენტრალურ ნერვულ სისტემასთან კავშირში რეგულირდება, ამიტომ ნერვულ-ენდოკრინული რეგულაციის მოშლა იწვევს ფალოპის მილის პერისტალტიკის დაქვეითებას, რაც, თავის მხრივ, საშვილოსნოსგარე ორსულობის განვითარებას განაპირობებს;
• ნერვული სისტემის ძლიერი გადაღლა და ფსიქიკური სტრესი;
• საკვერცხეების ფუნქციის დარღვევა;
• მცირე მენჯის ღრუში მიმდინარე შეხორცებითი პროცესები მშობიარობის შემდგომი გართულებისა და ახლომდებარე ორგანოებზე ჩატარებული ოპერაციების შედეგად;
• ქირურგიული ჩარევები. კვერცხსავალ მილებზე ჩატარებული ნებისმიერი ქირურგიული ოპერაცია ან ორსულობა, რომელიც სრულდება ფალოპის მილების გადაკვანძვით, ზრდის საშვილოსნოსგარე ორსულობის განვითარების რისკს.

საშვილოსნოსგარე ორსულობის ალბათობა იზრდება, როდესაც ქალს უკვე აქვს გადატანილი საშვილოსნოსგარე ორსულობა, ითვლება უნაყოფოდ, იღებს ოვულაციის მასტიმულირებელ მედიკამენტებს ან პროგესტინულ ტაბლეტებს - მინი-პილის, იყენებს საშვილოსნოსშიდა კონტრაცეპტივებს, კერძოდ, სპირალს, გადაცილებულია 35 წელს. რისკის ფაქტორია ექსტრაკორპორალური განაყოფიერებაც - ასიდან 5 შემთხვევა საშვილოსნოსგარე ორსულობით რთულდება.

კლინიკური სურათი
სამწუხაროდ, საშვილოსნოსგარე ორსულობის ამოცნობა ადრეულ სტადიაში ძნელია. თავდაპირველად ის ჩვეულებრივ ორსულობასავით მიმდინარეობს: წყდება მენსტრუაცია, ქალი უჩივის უმადობას, გულისრევას, პირღებინებას, სარძევე ჯირკვლების გამკვრივებას. იშვიათად მუცლის ქვედა ნაწილში, ცალ მხარეს, შეიგრძნობა სუსტი მქაჩავი ტკივილი, მაგრამ მას ყურადღებას თითქმის არ აქცევენ.
საინტერესოა ისიც, რომ გარეორსულობის დროს საშვილოსნოს ლორწოვანი გარსი ისეთსავე დეციდუალურ გარდაქმნას განიცდის, როგორსაც ნორმალური ორსულობისას.
ფალოპის მილში ორსულობა დიდხანს არ გრძელდება, უმეტესად მალევე წყდება, რადგან ფალოპის მილის კუნთები სუსტი და თხელია, მზარდი ჩანასახის ზეწოლას ვერ უძლებს და იხევა. ფალოპის მილის დაზიანება იწვევს სისხლდენას და მუცლის ღრუში სისხლის ჩაღვრას. სისხლდენა შესაძლოა ისეთი ძლიერი იყოს, რომ ქალი მწვავე ანემიით დაიღუპოს. შინაგანი სისხლდენის ინტენსივობა დაზიანების ზომას შეესატყვისება, რაც, თავის მხრივ, ორსულობის ვადაზეა დამოკიდებული.
მილი უმეტესად ორსულობის V-VI კვირას იხევა, ზოგჯერ - უფრო გვიანაც.
თუ განაყოფიერებული კვერცხუჯრედი ფალოპის მილის ამპულურ ნაწილში ჩაიზარდა, შესაძლოა ტუბარული აბორტი განვითარდეს. ფალოპის მილი იკუმშება, მაგრამ ამ დროს მისი კუმშვა ანტიპერისტალტიკურია და შედეგად კვერცხუჯრედი მუცლის ღრუში გამოიდევნება. მუცლის ღრუში მოხვედრილი კვერცხუჯრედი უმეტესად იღუპება. ამ დროს სისხლდენა ისეთივეა, როგორიც თვითნებური აბორტის შემთხვევაში. სისხლი მუცლის ღრუში ამ დროსაც იღვრება, თუმცა უფრო ნაკლები, ვიდრე მილის გახევის დროს.
იშვიათად კვერცხსავალიდან გამოძევებული, მუცლის ღრუში მოხვედრილი კვერცხუჯრედი რომელიმე ორგანოს მიემაგრება და მუცლის ღრუში მეორეულად ვითარდება საშვილოსნოსგარე ორსულობა. თუ კვერცხუჯრედი საკვერცხეზეა მიმაგრებული, ჩანასახი უფრო მეტხანს (2-4 თვემდე) ცოცხლობს და ვითარდება, მაგრამ საბოლოოდ მაინც იღუპება. ამ დროს ირღვევა საკვერცხის პარენქიმა და იწყება სისხლდენა, რომელიც ხშირად უფრო ძლიერია, ვიდრე ფალოპის მილის დაზიანების დროს.
მუცლის ღრუს ორსულობამ, პირველადი იქნება ის თუ მეორეული, ყოველთვის შესაძლოა მეტხანს გასტანოს, ვინაიდან თავისუფალ მუცლის ღრუში კვერცხუჯრედის განვითარებისთვის მეტი ადგილია. განაყოფიერებული კვერცხუჯრედი უმეტესად მცირე მენჯის რომელიმე ორგანოზე მაგრდება. ნაწლავთა პერისტალტიკის გამო განვითარებისთვის ხელსაყრელი პირობები არც აქ არის. როცა ორსულობა მუცლის ღრუშია განვითარებული, მოსალოდნელია მიმაგრების ადგილთან კვერცხის კავშირის დარღვევა, რის გამოც კვერცხუჯრედი იღუპება და შინაგანი სისხლდენა იწყება. ქალმა მუცლის ღრუს ორსულობა ბოლომდეც რომ მიიტანოს, ნაყოფი მაინც ვერ დაიბადება, დაიღუპება. შესაძლოა, კალციუმის მარილების დაგროვების გამო გაქვავდეს კიდეც. ზოგჯერ ქალი ასეთ გაქვავებულ ნაყოფს მრავალი წლის განმავლობაში ატარებს მუცლით.

დიაგნოსტიკა
ექტოპიური ორსულობის დიაგნოსტიკა არცთუ ისე ადვილია. მისი დროული ამოცნობა მრავალ სირთულესთან არის დაკავშირებული და დიდ გამოცდილებას, დიაგნოსტიკური ხერხების ფართო გამოყენებას მოითხოვს. დიაგნოზის დასასმელად საჭიროა არა სიმპტომების უბრალო შეჯამება, არამედ მათი ხვედრითი წონის განსაზღვრა, ლაბორატორიული გამოკვლევების ჩატარება და ამ მონაცემების გაანალიზება. განსაკუთრებით ძნელია პროგრესული საშვილოსნოგარე ორსულობის დიაგნოსტიკა. ორსულობის სუბიექტური და ობიექტური ნიშნებისა და იმის გამო, რომ დეციდუალური ქსოვილის განვითარების შედეგად საშვილოსნოც ოდნავ დიდდება, არცთუ იშვიათად ექტოპიურ ორსულობას ნორმალურ ორსულობად მიიჩნევენ.
ორსულობის დასაწყისში ფალოპის მილი შესაძლოა ისე უმნიშვნელოდ იყოს გადიდებული, რომ ბიმანუალური გასინჯვისას ვერც კი შეამჩნიონ.
შედარებით ადვილია ექტოპიური ორსულობის ამოცნობა, როცა ის დარღვეულია და მუცლის ღრუში სისხლია ჩაღვრილი. ასეთ დროს ქალი უჩივის საერთო სისუსტეს, თავბრუხვევას, ყურების შუილს, მხედველობის დაბინდვას, წყურვილს, ზოგჯერ - ტკივილს ბეჭის ან ბეჭთაშუა არეში (ფრენიკუს-სიმპტომი). ეს ფენომენი მუცლის ღრუში ჩაღვრილი სისხლით შუასაძგიდის ნერვის გაღიზიანების შედეგია და მხოლოდ წოლისას არის გამოხატული. ქალი უმეტესად ნათელ ცნობიერებას ინარჩუნებს, იშვიათად მცირე ხნით კარგავს გონს. შესაძლოა, გონის დაკარგვა რამდენიმეჯერ გამეორდეს. კანი და ხილული ლორწოვანი გარსები ძალზე ფერმკრთალია, სახე - ცვილისფერი, ტუჩები - ციანოზური, ქალს ცივი ოფლი ასხამს, სუნთქავს ზერელედ და ხშირად, არტერიული წნევა უვარდება, ტემპერატურა უმეტესად ნორმალური აქვს, იშვიათად - სუბნორმული ან სუბფებრილური. თუ მუცლის ღრუში სისხლის ჩაღვრიდან საკმაო ხანია გასული, ტემპერატურა შესაძლოა მომატებულიც იყოს, თუმცა ეს ჯერ კიდევ არ ნიშნავს ინფექციას ან ანთებით პროცესს - ტემპერატურის აწევა მუცლის ღრუში ჩაღვრილი სისხლის ცილების შეწოვით არის გამოწვეული. მაჯისცემა აჩქარებულია - 120-160 დარტყმამდე წუთში, პულსი ძაფისებრი და სუსტი დაჭიმულობისაა. გამოხატულია მუცლის ფარის გაღიზიანების ნიშნები - შებერილობა და პალპაციისას ძლიერი ტკივილი. თუ მუცლის ღრუში სისხლის ჩაღვრიდან რამდენიმე დღეა გასული, ჩაღვრილი სისხლის შეწოვის გამო თვალის სკლერა ყვითლად იქნება შეფერილი. თუ მუცლის ღრუში ცოტა სისხლი ჩაიღვარა, მწვავე ანემიის ნიშნები არ გამოიხატება. შესაძლოა, არც მუცლის ფარის გაღიზიანების ნიშნები შეიმჩნეოდეს. შინაგანი, საშოსმხრივი გასინჯვის დროს შესაძლოა აღინიშნებოდეს ძლიერი ტკივილი, რასაც ფრანგმა ავტორებმა დუგლასის ყვირილი უწოდეს. საშვილოსნოს მილის გახევას თითქმის ყოველთვის ძლიერი ტკივილი (ხანჯლის ჩაცემის შეგრძნება) ახლავს თან. იშვიათად ტკივილი სუსტია. თითქმის არ გვხვდება საშვილოსნოსგარე ორსულობის შეწყვეტის ისეთი შემთხვევა, სუსტი ტკივილი მაინც რომ არ იგრძნობოდეს. ტკივილი ან ფალოპის მილის გახევის შედეგია, ანდა ჩაღვრილი სისხლით მუცლის ფარის გაღიზიანებისა. ზოგჯერ ძლიერ ტკივილამდე სუსტი მოვლითი ტკივილი იჩენს თავს. საქმე ის არის, რომ ზოგჯერ მილის გახევას წინ უძღვის სისხლჩაქცევა სანაყოფე კვერცხში. ამის გამო სანაყოფე კვერცხი იზრდება, რაც მილის პერისტალტიკას იწვევს, ქალი კი ამას შეიგრძნობს როგორც მილის ჭვალს. გონების დაკარგვა ან ცნობიერების დაბინდვა, საერთო სისუსტე გამოწვეულია არა მარტო შინაგანი სისხლდენით (კოლაფსი), არამედ პერიტონეული შოკითაც, რომელსაც ტკივილი ერთვის.
უნდა ითქვას, რომ ორსულობის დამახასიათებელი სუბიექტური ნიშნების არარსებობა საშვილოსნოსგარე ორსულობას არ გამორიცხავს. მილის გახევა ან აბორტი შესაძლოა სანაყოფე კვერცხის განვითარების ადრეულ სტადიაშივე, რიგითი მენსტრუაციის დაწყებამდე მოხდეს. ამ შემთხვევაში მენსტრუაცია არ დაიგვიანებს, ხოლო სისხლიანი ჩამონაშალი, რომელიც დეციდუალური გარსის დესქვამაციით არის გამოწვეული, ქალმა შესაძლოა ჩვეულებრივ მენსტრუაციად მიიჩნიოს. მართალია, მენსტრუაცია დროულად ან დროზე ადრე იწყება, მაგრამ ჩვეულებრივზე მეტხანს და შედარებით მცირე რაოდენობის გამონადენით მიმდინარეობს, თუმცა არის შემთხვევები, როდესაც ქალი ასეთ დროს ჩვეულებრივზე მეტ სისხლს კარგავს. შეწყვეტილი საშვილოსნოსგარე ორსულობის დროს სისხლი უფრო შოკოლადისფერია, მაგრამ ამ სიმპტომს დიდი მნიშვნელობა არ ენიჭება. საშვილოსნოსგარე ორსულობის დროს ყველაზე ინფორმაციულია სისხლიანი ჩამონაშალის ხანგრძლივობა.
დიაგნოსტიკური თვალსაზრისით გინეკოლოგიურ გასინჯვასთან ერთად დიდი მნიშვნელობა აქვს ტრანსვაგინალურ ულტრაბგერით გამოკვლევას. ეს მეთოდი საშუალებას იძლევა, დიაგნოზი ორსულობის მეორე კვირიდანვე დაისვას.

ორსულობის ტესტი და საშვილოსნისგარე ორსულობა

ორსულობის ტესტი განსაზღვრავს ორსულობის ჰორმონის (ადამიანის ბეტაქორიონული გონადოტროპინის) დონეს შარდში. ეს ჰორმონი განაყოფიერებული კვერცხუჯრედის მიმაგრებისთანავე გამომუშავდება. მისი პასუხი ჭეშმარიტია მენსტრუაციის ვადის გადაცდენის შემდეგ. საეჭვო შედეგი შეიძლება მივიღოთ, თუ მას მენსტრუაციის გადაცდენამდე ჩავიტარებთ. გადაცდენის მეორე დღიდან სწორი პასუხის ალბათობა 85-100%-ია. ტესტი აჩვენებს ნებისმიერ ორსულობას, საშვილოსნოსგარესაც კი, მაგრამ იმას, საშვილოსნოსგარეა თუ არა ორსულობა, ასეთი ტესტით ვერ დავადგენთ. ამ დროს გაცილებით ინფორმაციულია სისხლის ანალიზი ქორიონულ გონადოტროპინზე - საშვილოსნოსგარე ორსულობის შემთხვევაში მისი დონე უფრო დაბალია, ვიდრე ნორმალური ორსულობისას. თუ ადამიანის ბეტაქორიონული გონადოტროპინის დონე აღემატება 1500 სე/ლ-ს და საშვილოსნოს ღრუში ორსულობა არ დასტურდება, საშვილოსნოსგარე ორსულობა უნდა ვიეჭვოთ.

მკურნალობა
ოპერაციული ჩარევა საშვილოსნოსგარე ორსულობის შეწყვეტის ძირითადი მეთოდია. მცირე ვადაზე, როდესაც ორსულობა ჯერ კიდევ ვითარდება მილში, შესაძლებელია მისი შეწყვეტა მედიკამენტების მეშვეობით, თუმცა კონსერვატიული მკურნალობა შესაძლოა თვენახევარსაც კი გაგრძელდეს. კვერცხსავალი მილის გახეთქვისა და შინაგანი სისხლდენის დროს ალტერნატივა არ არსებობს: გადაუდებელი ოპერაციული ჩარევა აუცილებელია.
ქირურგიული ჩარევის უპირატესობა ის არის, რომ ამ დროს შესაძლებელია:

• დადგენილ იქნეს მილის ორსულობა;
• შეფასდეს დაზიანებული და ჯანმრთელი მილებისა და მცირე მენჯის ღრუს ზოგადი მდგომარეობა;
• მკურნალობა სანაყოფე კვერცხის ზომის, მილის გახეთქვისა და ჰემოპერიტონეუმისგან (მუცლის ღრუში სისხლის ჩაღვრისგან) დამოუკიდებლად, სწრაფად და ეფექტურად ჩატარდეს.

ბოლო ხანს სულ უფრო ხშირად მიმართავენ ოპერაციული მკურნალობის ლაპაროსკოპიულ მეთოდს. პროგრესირებადი საშვილოსნოსგარე ორსულობის დროს სალპინგოტომიისა (კვერცხსავალი მილის გაკვეთა) და სალპინგოექტომიისთვის (კვერცხსავალი მილის ამოსაკვეთად) უმთავრესად სწორედ ეს მეთოდი გამოიყენება. ოპერაციული ჩარევის ეს გზა ნაკლებტრავმული და დამზოგველია. გართულებათა სიხშირე დაახლოებით 0,6%-ს უტოლდება. გვიან დიაგნოსტირებული საშვილოსნოსგარე ორსულობის შემთხვევაში, როდესაც შეხორცებითი პროცესები უკვე განვითარებულია, ოპერაცია კეთდება მუცელკვეთით. ოპერაციის დროს, თუ ავადმყოფის მდგომარეობა და მილის დაზიანების ხარისხი საშუალებას იძლევა, ქირურგი ცდილობს, მილი შეინარჩუნოს. თუ მეორე მილი ჯანმრთელია, დაზიანებულის ამოკვეთა ქალს დაორსულებასა და ბავშვის გაჩენაში ხელს არ შეუშლის.

პროფილაქტიკა
უპირველეს ყოვლისა, დროულად უნდა იქნეს ნამკურნალები მცირე მენჯის ღრუს ანთებითი დაავადებები. ორსულობის დაგეგმვამდე აუცილებელია კომპლექსური გამოკვლევა ქლამიდიის, მიკოპლაზმის, ურეაპლაზმისა და სხვა პათოგენური მიკრობების გამოსავლენად, რათა მათი აღმოჩენის შემთხვევაში მკურნალობა დროულად ჩატარდეს. გამოკვლევა და მკურნალობა უნდა ჩაიტაროს ორივე სქესობრივმა პარტნიორმა.
საშვილოსნოსგარე ორსულობის გამო ოპერაციული ჩარევის შემდეგ ძალიან მნიშვნელოვანია რეაბილიტაცია, რომელიც მიმართულია მომდევნო ორსულობის მომზადებისკენ. ჩვეულებრივ, იგი მიმდინარეობს რამდენიმე ეტაპად გინეკოლოგის მეთვალყურეობით.
სპეციალისტებს მიაჩნიათ, რომ მილების ოპერაციის შემდეგ მომდევნო ორსულობამდე საუკეთესო ინტერვალი ნახევარი-ერთი წელია.